Ο Βασίλης Πρωτοπαπάς, Η Ανδρομάχη Σοφοκλέους και το ΑΚΕΛ
Toυ Θέμου Δημητρίου*
Ο Βασίλης Πρωτοπαπάς είναι ένα από τα σημαντικά πρόσωπα της κυπριακής κεντρο-αριστεράς. Έχει αποδείξει τις αναλυτικές-του ικανότητες, κύρια μέσα από το βιβλίο-του «Εκλογική Ιστορία της Κύπρου». Η πολιτική-του δράση έχει ιστορία πολλών δεκαετιών. Δεν είναι ευρέως γνωστή, κύρια γιατί κινήθηκε σε ήπιους τόνους και δεν επιδίωξε τα φώτα της δημοσιότητας. Σε αντίθεση με τους περισσότερους κεντρο-αριστερούς, δεν υπήρξε ποτέ αντι-αριστερός και δεν δίστασε να συνεργαστεί με το ΑΚΕΛ όπου θεωρούσε ότι αυτό απαιτούσαν οι καιροί. Ο πρωταγωνιστικός-του ρόλος στην υποστήριξη της υποψηφιότητας Μαυρογιάννη ήταν φυσιολογικός καρπός της γενικότερής-του πολιτικής σκέψης.
Η Ανδρομάχη Σοφοκλέους αναδείχτηκε τα τελευταία χρόνια σε μια από τις πιο προβεβλημένες προσωπικότητες του χώρου της επαναπροσέγγισης. Χωρίς καμμιά ιδιαίτερα αριστερή προσέγγιση, έφερε νέα φρεσκάδα στον αγώνα για τη λύση του Κυπριακού μέσα από τον ηγετικό-της ρόλο στην οργάνωση Unite Cyprus Now.
Η κοινή εμφάνιση των δυο σε συνέντευξη στον Πολίτη στις 2 Ιουλίου 2023 αποτέλεσε έκπληξη για πολλούς, δεν είναι όμως καθόλου παράξενη. Όπως διαπιστώνουν, υπάρχει σήμερα ένα «πολιτικό κενό που κάποια στιγμή, με κάποιο τρόπο, θα καλυφθεί». Αυτό το «πολιτικό κενό» προσπαθούν να καλύψουν οι ίδιοι μαζί με «μια ομάδα περίπου 40 ατόμων … που συζήτησε και έδωσε συλλογικά κάποιες σκέψεις στην ηγεσία του ΑΚΕΛ». Χαρακτηριστικά, και προς τιμή-τους, δεν έχουν τη ψευδαίσθηση ότι μπορούν να κάμουν κάτι τέτοιο μόνοι-τους και απευθύνονται στη μόνη αριστερή δύναμη στην Κύπρο που διατηρεί πολιτικές δυνατότητες να προσδώσει νόημα σε μια τέτοια προσπάθεια.
Δεν ξέρουμε τί έχουν προτείνει στην ηγεσία του ΑΚΕΛ. Αυτά όμως που αναφέρουν στη συνέντευξή-τους δεν είναι ενθαρρυντικά. ( ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ: νέο λογότυπο ΑΚΕΛ]
Αυτό που αισθάνεται κανείς διαβάζοντας τη συνέντευξη είναι ότι καταλαβαίνουν την ύπαρξη «πολιτικού κενού» σε σύγκριση με την εποχή του νεοφιλελευθερισμού, αισθανόμενοι την έλλειψη μιας «σοσιαλδημοκρατίας» που άνθισε στα τέλη του 20ου και τις αρχές του 21ου αιώνα. Αισθάνονται πως λείπει η «σοσιαλδημοκρατία» του Κώστα Σημίτη, του Τόνυ Μπλερ, του Φρανσουά Ολάντ. Των ανθρώπων ακριβώς που έγραψαν το τέλος της Σοσιαλδημοκρατίας στην Ευρώπη και παρέδωσαν τα Σοσιαλδημοκρατικά κόμματα βορά στην απληστία των μονοπωλιακών ελίτ της Ευρώπης και των πολυεθνικών, που τα οδήγησαν στον εξευτελισμό και τη διάλυση. Τέτοια κόμματα και τέτοιες πολιτικές δεν μπορούν να καλύψουν το πραγματικό κενό που υπάρχει, όχι μόνο στην Κύπρο αλλά και σε ολόκληρη την Ευρώπη.
Το δεύτερο απογοητευτικό στοιχείο στη συνέντευξή-τους είναι η πρωταρχική σημασία που προσδίδουν στο θέμα της επικοινωνίας και των δημοσίων σχέσεων.
Σήμερα, το ΑΚΕΛ πρέπει να βρει τον τρόπο να φέρει νέα, άφθαρτα πρόσωπα μπροστά, και να εμποτίσει με φρέσκο λόγο και σύγχρονες ιδέες τη ρητορική του, αλλά και να επιδιώξει κοινωνικές συνεργασίες που θα το φέρουν σε επαφή με τα προοδευτικά κινήματα στη χώρα. Χρειάζονται επίσης και δομικές αλλαγές τόσο σε επίπεδο πολιτικών προτάσεων αλλά και τρόπου επικοινωνίας. (Ανδρομάχη Σοφοκλέους)
…η υστεροφημία της διακυβέρνησης Χριστόφια έχει αρνητικό πρόσημο στο μεγαλύτερο μέρος του εκλογικού σώματος. Στη συνείδηση πολλών πολιτών έχει επικρατήσει το αφήγημα ότι το 2013 η απερχόμενη κυβέρνηση συνεπεία ανικανότητας και ιδεοληψιών παρέδωσε καμένη γη, ιδίως στα θέματα της οικονομίας… Δεύτερο, διότι ο πολιτικός λόγος του ΑΚΕΛ μέχρι πρόσφατα, ως περιεχόμενο, ως ύφος και ως εικόνα-επικοινωνία, δεν ενέπνεε κυβερνητική εμπιστοσύνη ευρύτερα στην κοινωνία. Το ΑΚΕΛ δυσκολεύεται να πείσει ότι διαθέτει σύγχρονη, μεταρρυθμιστική, πρόταση διακυβέρνησης και ότι έχει το στελεχιακό δυναμικό που μπορεί και ξέρει να την εφαρμόσει. Το συναντήσαμε στις τελευταίες προεδρικές εκλογές όπου πολύς κόσμος έβλεπε θετικά τον Μαυρογιάννη αλλά ήταν πολύ δύσπιστος έναντι του ΑΚΕΛ. (Βασίλης Πρωτοπαπάς)
Στα πιο πάνω αποσπάσματα υπάρχουν σωστές διαπιστώσεις αδυναμιών του ΑΚΕΛ, αλλά προσφέρονται αμφίβολης αποτελεσματικότητας λύσεις. Το ΑΚΕΛ ποτέ δεν δίστασε να «φέρει άφθαρτα πρόσωπα μπροστά», το πρόβλημα είναι πώς καταλαβαίνει κανείς την έννοια του «άφθαρτου προσώπου». Οι επιλογές του ΑΚΕΛ για εξωκομματικούς συνεργάτες δεν ήταν πάντοτε οι καλύτερες, αλλά ποιος θα αποφασίσει σε αυτό το στάδιο ποιες είναι οι σωστές επιλογές; Το «αρνητικό πρόσημο της διακυβέρνησης Χριστόφια στο μεγαλύτερο μέρους του εκλογικού σώματος» είναι πραγματικότητα, αλλά πόσο οφείλεται σε πραγματικά ελλείμματα της διακυβέρνησής-του και πόσο στη χυδαία δαιμονοποίησή-της από τη δεξιά και τον απόλυτα ελεγχόμενο εχθρικό τύπο;
Ακόμα πιο έντονα φαίνεται η κυρίαρχη θέση του ρόλου της επικοινωνίας όταν ο Βασίλης Πρωτοπαπάς φέρνει σαν παράδειγμα καλής προσέγγισης προς τις εκλογές τον Κυριάκο Μητσοτάκη:
H ηγεμονία του Μητσοτάκη και της ΝΔ οφείλεται σε τρεις βασικούς λόγους. Πρώτον, προσέγγισαν ένα ευρύ στρώμα ψηφοφόρων, από τη Δεξιά έως την Κεντροαριστερά, με λόγο και προτάσεις που ικανοποιούσαν ταυτόχρονα συντηρητικούς, κοινωνικά ευαίσθητους και φιλελεύθερους πολίτες. Πέτυχαν εντυπωσιακή πολυσυλλεκτικότητα. Δεύτερο, η εκστρατεία είχε ως επίκεντρο τον Μητσοτάκη που έκτισε εικόνα σύγχρονου πολιτικού, με καθαρή πολιτική γλώσσα, φιλικό και προσιτό ύφος, σε συμπόρευση με το ευρωπαϊκό γίγνεσθαι. Παρόλο που η πολιτική δεν είναι και δεν πρέπει να περιορίζεται σε επικοινωνιακές τακτικές και την προώθηση της εικόνας, τα πρόσωπα παίζουν σημαντικό ρόλο. (Βασίλης Πρωτοπαπάς)
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ο Βασίλης Πρωτοπαπάς παραβλέπει πως η κύρια επιτυχία του Μητσοτάκη ήταν η δυνατότητα να προσφέρει κάτι για ανακούφιση της κοινωνίας, μια δυνατότητα που του πρόσφερε απλόχερα η Ευρωπαϊκή ελίτ με δάνεια της τάξης των €60 δις, ασφαλώς στα πλαίσια του να διασφαλίσει την εκλογική επιτυχία της δεξιάς. Μια επιτυχία που ο Ελληνικός λαός θα κληθεί σύντομα να πληρώσει στο πολλαπλάσιο. Παραβλέπει ακόμα την ολοκληρωτική στήριξη από σχεδόν όλα τα μέσα μαζικής επικοινωνίας, που ελέγχονται πλήρως από μια δράκα ολιγαρχών.
Η επικοινωνία είναι αναμφίβολα σημαντικό μέρος για την προώθηση πολιτικών θέσεων και τη διαχείριση μιας προεκλογικής εκστρατείας. Ωστόσο, η επικοινωνία από μόνη-της έχει τα όριά-της. Η επικοινωνία μπορεί μόνο να είναι αποτελεσματική αν βασίζεται σε στιβαρή βάση, αν εκφράζει κάτι που μπορεί να συγκινήσει τις μάζες. Διαφορετικά, δεν είναι τίποτε περισσότερο από φτωχή απομίμηση κάποιου λογισμικού τεχνητής νοημοσύνης, όπως αυτά που οι δημιουργοί-τους καυχώνται πως επηρεάζουν ήδη εκλογικά αποτελέσματα σε δεκάδες χώρες του κόσμου.
Ακόμα κι αν περιοριστεί κάποιος στο επίπεδο επικοινωνίας, δεν μπορεί παρά και αυτή η ίδια να τίθεται υπό κρίση. Ο Βασίλης Πρωτοπαπάς είχε την ευκαιρία να διαχειριστεί σε μεγάλο βαθμό την προεκλογική εκστρατεία του Ανδρέα Μαυρογιάννη. Είχε τη διεισδυτικότητα να εντοπίσει τις αρετές της προσωπικότητάς-του πιο νωρίς από πολλούς άλλους. Είχε επίσης την ικανότητα να συνθέσει πολιτικές που μπορούσαν να φέρουν μαζί το ποικιλόμορφο εκλογικό επιτελείο του Ανδρέα Μαυρογιάννη και βοήθησε στην επίτευξη ενός αποτελέσματος που στην αρχή της προεκλογικής εκστρατείας φαινόταν αδύνατο. Παραδόξως, εκεί που απέτυχε ο Βασίλης Πρωτοπαπάς ήταν η επικοινωνία.
Ο Βασίλης Πρωτοπαπάς ήταν συνεπής υπέρμαχος της όσο το δυνατόν μεγαλύτερης αποστασιοποίησης του Ανδρέα Μαυρογιάννη απο το ΑΚΕΛ. Με το ΑΚΕΛ περιορισμένο σε οργανωτική δράση και εσωτερικό περιορισμό της ζημιάς, υπήρχε καθημερινά υπερτονισμός της «ανεξαρτησίας» της υποψηφιότητας Μαυρογιάννη και συχνή διαβεβαίωση ότι το ΑΚΕΛ δεν θα καθορίζει την πολιτική-του. Αυτό παρά την αντίθεση του ίδιου του υποψήφιου σε τέτοιες πρακτικές ακόμα κι όταν ήταν πια φανερό πως ο ίδιος είχε πραγματική ανεξαρτησία και δεν χρειαζόταν οποιαδήποτε αμυντική στάση. Αυτή η δαιμονοποίηση και η περιθωριοποίηση του ΑΚΕΛ έφερνε τα αντίθετα αποτελέσματα: αφού το ΑΚΕΛ, η μεγαλύτερη δύναμη υποστήριξης του Μαυρογιάννη, δεν έχει την εκτίμηση ακόμα και του εκλογικού-του επιτελείου, γιατί να εμπιστευτεί κανείς τον ίδιο;
Ο Βασίλης Πρωτοπαπάς ήταν επίσης ένθερμος υποστηρικτής της προεκλογικής ανακοίνωσης του Υπουργού Οικονομικών του Ανδρέα Μαυρογιάννη, της πιο καταστροφικής ίσως στιγμής του προεκλογικού αγώνα. Ο Ανδρέας Μαυρογιάννης είχε σοβαρές επιφυλάξεις για κάτι τέτοιο ενώ το ΑΚΕΛ δεν φάνηκε να αντιτίθεται σε αυτή την προσέγγιση. Οι δυο-τρεις ημέρες που διάρκεσε η αναμονή από την ανακοίνωση της πρόθεσης ως την ανακοίνωση του προσώπου που προοριζόταν για Υπουργός Οικονομικών, εδραίωσαν την εικόνα ότι το ΑΚΕΛ δεν μπορούσε να διαχειριστεί την Οικονομία. Η τελική ανακοίνωση του Χαράλαμπου Προύντζου σαν επίδοξου Υπουργού Οικονομικών έκαμε ακόμα χειρότερη την κατάσταση.
Ο Βασίλης Πρωτοπαπάς ήταν ακόμα ανάμεσα σε όσους, συμπεριλαμβανομένου και του ΑΚΕΛ, επέμεναν να προσανατολίζουν την προεκλογική εκστρατεία του πρώτου γύρου στον αποκλεισμό του Αβέρωφ Νεοφύτου – χωρίς να προβληματίζονται από πού θα βρουν τις αναγκαίες ψήφους για να κερδίσουν το δεύτερο γύρο ενάντια στον Νίκο Χριστοδουλίδη.
Τα πιο πάνω σφάλματα δεν είναι ασφαλώς καταδικαστικά για τον Βασίλη Πρωτοπαπά και τη σημασία της παρουσίας-του σε οποιαδήποτε προσπάθεια δημιουργίας μιας προοδευτικής αριστερής κοινωνικής συμμαχίας, σε οποιαδήποτε προσπάθεια να καλυφθεί το «πολιτικό κενό» που αναμφίβολα υπάρχει. Όμως είναι απαραίτητο να υπάρχει η αναγκαία μετριοπάθεια και σεβασμός στους πιθανούς συνεργάτες σε μια τέτοια προσπάθεια. Η προσέγγιση του Βασίλη Πρωτοπαπά και της Ανδρομάχης Σοφοκλέους στη συνέντευξή-τους αποπνέει υπεροψία και διδακτισμό. Παράδειγμα αυτού του ύφους είναι η άρνησή-τους να παρευρεθούν στην συνάντηση του ΑΚΕΛ με το σκεπτικό ότι τους τρεις τελευταίους μήνες έχουν λειτουργήσει «στο πλαίσιο μια άτυπης ομάδας» και το ΑΚΕΛ προτίμησε να καλέσει μόνο άτομα. Αφού όμως η ομάδα-τους είναι και «άτυπη» και νεο-ιδρυθείσα, πώς ήταν δυνατόν να καλεστούν σαν ομάδα;
Η στάση-τους προδίδει μια εγγενή φοβία «καπελώματος» μιας συνεργασίας των αριστερών δυνάμεων από το ΑΚΕΛ, μια προσπάθεια να διασφαλίσουν τυπικά την αυτονομία-τους, να πετύχουν με διαδικαστικούς τρόπους αυτό που πρέπει να χτιστεί οργανικά μέσα από τη συνεργασία. Το ΑΚΕΛ ούτε θέλει, αλλά ούτε και μπορεί πια, να ποδηγετήσει οποιαδήποτε συνεργασία. Τέτοιες φοβίες είναι κατάλοιπο προηγούμενων εποχών και δεν πρέπει να τις αφήσουμε να δυναστεύουν το παρόν και να καθορίζουν το μέλλον. Πρέπει να έχουμε εμπιστοσύνη στις δυνάμεις-μας και να προσπαθήσουμε να βρούμε κοινό έδαφος και κοινή βάση συνεργασίας για να αντιμετωπίσουμε τις δύσκολες μέρες που έρχονται.
Θέμος Δημητρίου
6 Ιουλίου 2023
*Διαβάστε στον σύνδεσμο το το πλήρες κείμενο της συνέντευξης των Βασίλη Πρωτοπαπά και της Ανδρομάχης Σοφοκλέους, το οποίο σχολιάζει ο Θέμος Δημητρίου
*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συντκακτών τους
