Τα εμβόλια κατά του Covid-19
Μελέτη Ιαπώνων επιστημόνων για τον ρόλο της πρωτεϊνης S στη νόσηση
Καθώς το εμβολιαστικό πρόγραμμα έναντι του SARS-CoV-2 βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη διεθνώς, ήδη σχεδιάζονται τα εμβόλια επόμενης γενιάς που στοχεύουν τόσο στην προστασία απέναντι στα νέα στελέχη του ιού όσο και στην ευρεία διαθεσιμότητα με χαμηλό κόστος. Οι Ιατροί της Θεραπευτικής Κλινικής της Ιατρικής Σχολής του Εθνικού και Καποδιστριακού Πανεπιστημίου ΑθηνώνΘεοδώρα Ψαλτοπούλου, Γιάννης Ντάνασης, Πάνος Μαλανδράκης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ)( https://mdimop.gr/covid19/) συνοψίζουν τα
δεδομένα σχετικής δημοσίευσης στο έγκριτο περιοδικό Nature (Innovators target vaccines for variants and shortages in global South).
Η έγκριση του μονοδοσιακού εμβολίου της Johnson & Johnson μπορεί να επιταχύνει την αύξηση της παγκόσμιας πρόσβασης σε εμβόλια έναντι του SARS-CoV-2 και να προλάβει την ανάδυση νέων στελεχών σε χώρες μεσαίου και χαμηλού εισοδήματος. Λαμβάνοντας υπόψη την εμπειρία με άλλα λοιμώδη νοσήματα, οι εταιρείες παρασκευής εμβολίων έχουν ως στόχο την παραγωγή εμβολίων, που προσφέρουν προστασία ενάντια σε διαφορετικά στελέχη. Επιπλέον, χρησιμοποιούν πολλές διαφορετικές τεχνικές, όπως ζώντες εξασθενημένους ή αδρανοποιημένους ιούς, εμβόλια που χορηγούνται από το στόμα, εμβόλια που χορηγούνται ενδορινικά, εμβόλια που βασίζονται στο RNA με ενισχυμένη δράση, εμβόλια με σωματίδια που μοιάζουν με τον ιό, πεπτιδικά (πρωτεϊνικά) εμβόλια και εμβόλια RNA που στοχεύουν έναντι 11 επιτόπων του ιού που αναγνωρίζονται από Τηλεμφοκύτταρα.
Η εξασφάλιση θερμοσταθερότητας των εμβολίων είναι ιδιαίτερα σημαντική ιδιαίτερα για τη διανομή και τη συντήρησή τους σε χώρες με περιορισμένους πόρους. Η έκταση της αναπτυξιακής πλατφόρμας των εμβολίων διεθνώς είναι αξιοσημείωτη. Πέρα από τα εμβόλια που έχουν
ήδη εγκριθεί από τις ρυθμιστικές αρχές, σε στάδιο κλινικής αξιολόγησης βρίσκονται 7 εμβόλια που βασίζονται στο DNA, 11 εμβόλια με αδρανοποιημένο ιό, 1 εμβόλιο με ζώντα εξασθενημένο ιό, 8 εμβόλια με ιικούς φορείς χωρίς ικανότητα πολλαπλασιασμού, 5 εμβόλια με ιικούς φορείς που έχουν δυνατότητα πολλαπλασιασμού, 19 εμβόλια υπομονάδες, 5 εμβόλια που βασίζονται στο mRNA και 2 εμβόλια που βασίζονται σε σωματίδια που μοιάζουν με τον ιό.
Έφθασαν στην Ελλάδα ( το ίδιο ισχύει και στην Κύπρο) τέσσερα διαφορετικά εμβόλια κατά της νόσου COVID-19 και ξεκίνησε ήδη εδώ και μήνες ο εμβολιασμός. Στόχος είναι να πετύχουμε υψηλό ποσοστό εμβολιασμένων ατόμων, γεγονός που θα μας επιτρέψει να μιλήσουμε για ανοσία της αγέλης και συνεπώς για επιστροφή στην καθημερινότητα και την κανονικότητα της κοινωνίας, restart στον τουρισμό και την οικονομία.
Πόσα εγκεκριμένα εμβόλια υπάρχουν; Με ποιους μηχανισμούς λειτουργούν;
Αυτή τη στιγμή στην χώρα μας κυκλοφορούν με έγκριση από τον παγκόσμιο και τον ευρωπαικό οργανισμό εμβόλια της τεχνολογίας του mRNA και εμβόλια ιϊκού φορέα. Υπάρχουν όμως και άλλες μορφές εμβολίων, τις οποίες θα αναλύσουμε παρακάτω.
Ο εν λόγω τύπος εμβολίου περιέχει μέρος των «οδηγιών» από τον ιό που προκαλεί την COVID-19. Αυτό επιτρέπει στα ίδια τα κύτταρα του οργανισμού να παράγουν μία πρωτεΐνη που βρίσκεται μόνο στον συγκεκριμένο ιό.
Το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου αναγνωρίζει ότι η εν λόγω πρωτεΐνη δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στον οργανισμό και ανταποκρίνεται με τη δημιουργία φυσικής άμυνας κατά της λοίμωξης από την COVID-19.
Τα εμβόλια των Pfizer και Moderna είναι εμβόλια «τεχνολογίας» mRNA. Στοχεύουν δηλαδή στο να δώσουν εντολή στα κύτταρά μας να φτιάξουν αυτά το εμβόλιο που θα μας προστατεύσει μέσω ενός μηχανισμού που είναι ο εξής: μόλις δεχτούν την εντολή τα κύτταρά μας θα παραγάγουν την S- πρωτεΐνη του ιού που αποτελεί το αντιγόνο (το ερέθισμα) εναντίον του οποίου στη συνέχεια τα Β-κύτταρα του οργανισμού μας θα φτιάξουν αντισώματα και θα ενεργοποιήσουν τα κυτταροτοξικά Τ-κύτταρα.
Τι είναι όμως το mRNA; Το mRNA είναι ένα νουκλεϊνικό οξύ, ένας «εντολέας» που εισάγει την παραπάνω εντολή στον οργανισμό μας και την παραδίδει στα κύτταρά μας. Φανταστείτε το ως ένα «καλούπι» μέσα στο οποίο τα κύτταρά μας θα τοποθετήσουν τα κατάλληλα βιολογικά υλικά για να φτιάξουν το εκμαγείο του και, αμέσως μετά, αυτό το «καλούπι» θα καταστραφεί. Έτσι δεν θα υπάρξει περίπτωση να δώσει για δεύτερη φορά την ίδια εντολή ούτε και θα είναι δυνατόν να ενσωματωθεί σε οποιοδήποτε κύτταρο του οργανισμού μας, αφού δεν θα υπάρχει.
Για να λειτουργήσει αυτός ο μηχανισμός όμως, έπρεπε να ξεπεραστεί ένα πρόβλημα: το πρόβλημα του να μην αναγνωριστεί αυτό το mRNA από τα αμυντικά μας κύτταρα ως εισβολέας και καταστραφεί πριν φτάσει στα κύτταρά μας για να δώσει την εντολή που μεταφέρει. Η Pfizer προχώρησε στην εξής λύση: κάθε mRNA τοποθετείται σε ένα «περιτύλιγμα» από λιπίδια, ώστε να αποφευχθεί η αναγνώρισή του ως «εχθρού» και να φθάσει σώο στα κύτταρά μας.
Εμβόλια ιϊκού φορέα
Ο εν λόγω τύπος εμβολίου χρησιμοποιεί έναν άλλον, αβλαβή ιό για τη μεταφορά «οδηγιών» από τον ιό που προκαλεί την COVID-19. Έτσι, τα ίδια τα κύτταρα του οργανισμού είναι ικανά να παράγουν την πρωτεΐνη που βρίσκεται μόνο στον ιό της COVID-19. Συνεπώς, το ανοσοποιητικό σύστημα του ατόμου αναγνωρίζει ότι η εν λόγω πρωτεΐνη δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στον οργανισμό και ανταποκρίνεται με τη δημιουργία φυσικής άμυνας κατά της λοίμωξης από την COVID-19.
Τα εμβόλια ορισμένων εταιρειών, όπως της AstraZeneka και της Johnson & Johnson ανήκουν στην κατηγορία αυτή.
Η επιλογή όμως αυτή έχει να αντιμετωπίσει ένα άλλο πρόβλημα: αν ο επιλεγμένος αδενοϊός είναι από τους συνήθεις που κυκλοφορούν, μπορεί να είναι «γνωστός» στον οργανισμό και να υπάρχουν ήδη αντισώματα γι΄αυτόν, αντισώματα που θα τον αναγνωρίσουν ως εχθρό και θα τον καταστρέψουν. Γι’ αυτό η μεν AstraZeneka χρησιμοποιεί στέλεχος αδενοϊού που απομόνωσε από χιμπατζή, ενώ οι άλλες εταιρείες χρησιμοποιούν στελέχη αδενοϊού πιο σπάνια από αυτά που συνήθως μας προσβάλλουν.
Αξίζει να σημειωθεί ότι τα εμβόλια mRNA και ιού-μεταφορέα δεν έχουν ξαναχρησιμοποιηθεί στο παρελθόν. Και μέχρι στιγμής φαίνεται να έχουν χαμηλό κόστος και μπορούν να παραχθούν πολύ γρήγορα, δυνατότητα που τα καθιστά ιδανικά για αντιμετώπιση της πανδημίας.
Αδρανοποιημένα εμβόλια
Μια άλλη κατηγορία εμβολίων κατά του κορονοϊού είναι τα εμβόλια της κλασικής εμβολιαστικής λογικής, δηλαδή τα αδρανοποιημένα. Ο μηχανισμός αυτών των εμβολίων είναι ο εξής: ο ιός αδρανοποιείται εργαστηριακά (καθίσταται ανίκανος να πολλαπλασιαστεί και να προκαλέσει νόσο, ουσιαστικά σχεδόν νεκρώνεται). Το μόνο που μπορεί πλέον να κάνει ο αδρανοποιημένος ιός, όταν εισαχθεί στον οργανισμό είναι να διεγείρει το ανοσοποιητικό μας σύστημα, έτσι ώστε να ενεργοποιηθεί η διαδικασία παραγωγής αντισωμάτων. Στην περίπτωση επομένως αυτών των εμβολίων η «εντολή» είναι η εισαγωγή στον οργανισμό του αδρανοποιημένου στελέχους του ιού. Αυτή ήταν μέχρι πριν από λίγο καιρό η λογική όλων των παραγομένων εμβολίων, και αυτή την έως τώρα γνωστή και μελετημένη «λογική» ακολουθούν οι κινεζικές εταιρείες για να παράγουν τα εμβόλιά τους.
Πρωτεϊνικά εμβόλια
Μια επόμενη κατηγορία εμβολίων κατά του κορονοϊού είναι τα πρωτεϊνικά εμβόλια. Αυτός ο τύπος εμβολίου περιέχει τμήματα μιας πρωτεΐνης που βρίσκεται μόνο στον συγκεκριμένο ιό.
Σε αυτά τα εμβόλια, λοιπόν, χρησιμοποιείται μόνο η πρωτεΐνη εναντίον της οποίας πρέπει να προκληθεί η παραγωγή αντισωμάτων. Η πρωτεΐνη αυτή ενισχύεται εργαστηριακά ώστε το σκεύασμα να μπορέσει να λειτουργήσει ως εμβόλιο. Σε αυτά τα εμβόλια έχουν προχωρήσει αρκετά οι Sanofi μαζί με την GSK και η Canadian Biotech Medicago με την GSK.
Ποιες οι πιθανές παρενέργειες;
Τα διάφορα εμβόλια που έως τώρα κυκλοφορούν έχουν ορισμένες παρενέργειες που θα αναφέρουμε παρακάτω:
Το αίσθημα πόνου και ευαισθησίας στο χέρι που χορηγήθηκε το εμβόλιο που τείνει να χειροτερεύει περίπου 1-2 ημέρες μετά το εμβόλιο, αίσθημα κόπωσης, πονοκέφαλο, γενικούς πόνους ή ήπια συμπτώματα τύπου γρίπης. Αν και o πυρετός δεν είναι σπάνιος για δύο έως τρεις ημέρες, η υψηλή θερμοκρασία είναι ασυνήθιστη και οφείλουμε να αποκλείσουμε νόσηση από COVID-19 ή άλλη λοίμωξη. Μια ασυνήθιστη παρενέργεια είναι η λεμφαδενοπάθεια. Τα συμπτώματα από τις παρενέργειες συνήθως διαρκούν λιγότερο από μία εβδομάδα. Ήπια συμπτώματα μετά τη πρώτη δόση, δεν αποτελούν αντένδειξη για εμβολιασμό με δεύτερη δόση, που είναι αναγκαία και απαραίτητη συνθήκη για την καλύτερη προστασία έναντι του ιού.
Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά στις σπάνιες παρενέργειες για την Ελλάδα που έχουν διερευνηθεί και δηλωθεί έως τώρα επίσημα, είναι οι εξής (στην παρένθεση αναφέρεται η συχνότητα που έχει παρατηρηθεί):
Αναφυλακτικές αντιδράσεις
- Pfizer (0,5/100.000)
- Moderna (1/100.000)
Αρτηριακή θρόμβωση και θρομβοπενία
- AstraZeneca (1/300.000)
Πάρεση προσωπικού νεύρου
- Pfizer (0,3/100.000)
- AstraZeneca (0,3/100.000)
Σύνδρομο Guillen Barre
- AstraZeneca (0,3/100.000)
Αναζωπύρωση ή υποτροπή Έρπητα Ζωστήρα
- Pfizer (0,8/100.000)
ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
Tregoning JS, Brown ES, Cheeseman HM, Flight KE, Higham SL, Lemm NM, Pierce BF, Stirling DC, Wang Z, Pollock KM. Vaccines For COVID19;Clin Exp Immunol.2020 Nov;202(2):162-192
*Η ΑΝΑΣΤΑΣΙΑ ΜΑΡΓΟΥΤΑ είναι Ειδικός Παθολόγος MD, MSc, PhD/ ΠΗΓΗ: mednutrition.gr
Πώς λειτουργούν κατά την Ε.Ε. τα εµβόλια κατά της νόσου COVID-19;
Η λειτουργία των εµβολίων βασίζεται στην προετοιµασία του ανοσοποιητικού συστήµατος του ατόµου (της φυσικής άµυνας του οργανισµού) να αναγνωρίζει συγκεκριµένη νόσο και να προστατεύεται ενάντια σ’ αυτήν.
∆ΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΑΝΟΣΙΑΣ
Το µεγαλύτερο µέρος της έρευνας σχετικά µε τα εµβόλια κατά της COVID-19 αφορά την πρόκληση απόκρισης ενάντια σε µια πρωτεΐνη (είτε ολόκληρη είτε τµήµα αυτής) η οποία βρίσκεται µόνο στον ιό που προκαλεί την COVID-19. Όταν ένα άτοµο λαµβάνει το εµβόλιο δηµιουργείται ανοσοαπόκριση.
Τα περισσότερα εµβόλια κατά της COVID-19 χρειάζονται δύο δόσεις για τη δηµιουργία ανοσίας.
Εάν το άτοµο προσβληθεί αργότερα από τον ιό, το ανοσοποιητικό σύστηµα είναι σε θέση να τον αναγνωρίσει.
Έπειτα, είναι ήδη προετοιµασµένο να του επιτεθεί.
ΠΩΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΟΥΝ ΤΑ ΕΜΒΟΛΙΑ ΠΟΥ ΑΓΟΡΑΖΕΙ Η ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ;
 |
ΕµΒΌΛΙΑ ΝΟΥΚΛΕΪΚΟΎ ΟΞΈΟΣ (MRNA) |
| BIONTECH/PFIZER | MODERNA | CUREVAC | |
| Ο εν λόγω τύπος εµβολίου περιέχει µέρος των «οδηγιών» από τον ιό που προκαλεί την COVID-19. Αυτό επιτρέπει στα ίδια τα κύτταρα του οργανισµού να παράγουν µια πρωτεΐνη που βρίσκεται µόνο στον συγκεκριµένο ιό. | |
| Το ανοσοποιητικό σύστηµα του ατόµου αναγνωρίζει ότι η εν λόγω πρωτεΐνη δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στον οργανισµό και ανταποκρίνεται µε τη δηµιουργία φυσικής άµυνας κατά της λοίµωξης από την COVID-19. |
 |
Εµβόλια βασισµένα σε πρωτεΐνη: SANOFI/GSK |
| Αυτός ο τύπος εµβολίου περιέχει τµήµατα µιας πρωτεΐνης που βρίσκεται µόνο στον συγκεκριµένο ιό. | |
| Τα τµήµατα αυτά αρκούν ώστε το ανοσοποιητικό σύστηµα του ατόµου να αναγνωρίσει ότι η εν λόγω πρωτεΐνη δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στον οργανισµό και να ανταποκριθεί µε τη δηµιουργία φυσικής άµυνας κατά της λοίµωξης από την COVID-19. |
 |
Εµβόλια ιικού φορέα: ASTRAZENECA ¦ JOHNSON & JOHNSON |
| Ο εν λόγω τύπος εµβολίου χρησιµοποιεί έναν άλλον, αβλαβή ιό για τη µεταφορά «οδηγιών» από τον ιό που προκαλεί την COVID-19.
Αυτό επιτρέπει στα ίδια τα κύτταρα του οργανισµού να παράγουν την πρωτεΐνη που βρίσκεται µόνο στον ιό της COVID-19. Το ανοσοποιητικό σύστηµα του ατόµου αναγνωρίζει ότι η εν λόγω πρωτεΐνη δεν θα έπρεπε να βρίσκεται στον οργανισµό και ανταποκρίνεται µε τη δηµιουργία φυσικής άµυνας κατά της λοίµωξης από την COVID-19. |
ΕΑΝ ΤΟ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΕΝΟ ΑΤΟΜΟ ΕΚΤΕΘΕΙ ΑΡΓΟΤΕΡΑ ΣΤΟΝ ΙΟ ΤΗΣ COVID-19, Η ΦΥΣΙΚΗ ΑΜΥΝΑ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ ΣΕ ΘΕΣΗ ΝΑ ΑΝΑΓΝΩΡΙΣΕΙ ΤΗΝ ΠΡΩΤΕΪΝΗ ΣΤΗΝ COVID-19. Η ΑΜΥΝΑ ΤΟΥ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟΥ, ΛΟΙΠΟΝ, ΕΙΝΑΙ ΕΤΟΙΜΗ ΝΑ ΣΚΟΤΩΣΕΙ ΤΟΝ ΙΟ ΚΑΙ ΝΑ ΑΠΟΤΡΕΨΕΙ ΤΗΝ ΕΙΣΟΔΟ ΤΟΥ ΣΤΑ ΚΥΤΤΑΡΑ Ή ΤΗΝ ΠΕΡΑΙΤΕΡΩ ΕΞΑΠΛΩΣΗ ΤΟΥ
ΠΕΡΙΣΣΟΤΕΡΕΣ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΕΣ ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΟΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΟ ΚΑΤΑ ΤΗΣ COVID-19
Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά µε το πρόγραµµα εµβολιασµού στη χώρα σας, δείτε το χρονοδιάγραµµα εµβολιασµών (vaccine scheduler) του Κέντρου Πρόληψης και Ελέγχου Νόσων (ECDC) και επισκεφτείτε τις επίσηµες ιστοσελίδες για τον εµβολιασµό των χωρών της Ευρωπαϊκής Ένωσης και του Ευρωπαϊκού Οικονοµικού Χώρου.
https://vaccination-info.eu/el
https://vaccine-schedule.ecdc.europa.eu/
https://vaccination-info.eu/el/axiopistes-piges
Ο ρόλος της πρωτεϊνης S στη νόσηση
Σύμφωνα με την μελέτη αυτή ( το πλήρες κείμενο στα αγγλικά πιο κάτω) τα αντισώματα έναντι της περιοχής δέσμευσης υποδοχέα της πρωτεΐνης ακίδα SARS-CoV-2 αποτρέπουν μόλυνση από SARS-CoV-2. Ωστόσο, τα αποτελέσματα των αντισωμάτων έναντι άλλων περιοχών πρωτεΐνης ακίδων είναι σε μεγάλο βαθμό άγνωστο. Οι επιστήμονες εξέτασνα μια σειρά από μονοκλωνικά αντισώματα κατά της ακίδας από το COVID-19 ασθενείς, και διαπίστωσαν ότι ορισμένα αντισώματα κατά του Ν-τερματικού τομέα (NTD) προκάλεσαν το ανοιχτό διαμόρφωση της περιοχής δέσμευσης υποδοχέα (RBD) και συνεπώς ενίσχυσε την ικανότητα σύνδεσης της ακίδας πρωτεΐνης στο ACE2 και μολυσματικότητα του SARS-CoV-2. Η ανάλυση μετάλλαξης αποκάλυψε ότι όλα τα αντισώματα που ενισχύουν τη μολυσματικότητα αναγνώρισαν μια συγκεκριμένη θέση στο NTD. Δομική ανάλυση απέδειξε ότι όλα τα αντισώματα, που ενισχύουν τη μολυσματικότητα συνδέονται με το NTD με παρόμοιο τρόπο. Τα αντισώματα ενάντια σε αυτήν την περιοχή ενίσχυσης της μολυσματικότητας εντοπίστηκαν σε υψηλά επίπεδα σε σοβαρούς ασθενείς. Επιπλέον, εντοπίστηκαν αντισώματα ενάντια στην περιοχή ενίσχυσης της μολυσματικότητας σε μη μολυσμένους δότες, αν και σε χαμηλότερη συχνότητα. Αυτά τα ευρήματα καταδεικνύουν ότι όχι μόνο εξουδετερώνουν αντισώματα, αλλά επίσης ενισχύονται αντισώματα κατά τη διάρκεια της λοίμωξης SARS-CoV-2.
*Αναλυτικά την μελέτη των Ιαπώνων επιστημόνων μπορείτε να την διαβάσετε στον σύνδεσμο:
An infectivity-enhancing site on the SARS-CoV-2 spike protein targeted by antibodies – ScienceDirect
