Η Εκκλησία Ρωσίας και η Ουκρανία
Όταν η Μόσχα προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα… εις βάρος της.
Του Ανδρέα Λουδάρου*
Αν οι Προκαθήμενοι βλέπουν εφιάλτες, τότε ο Πατριάρχης της Ρωσίας αυτόν τον καιρό σίγουρα βλέπει ή μάλλον ζει, τον πιο τρομακτικό της ζωής του. Εννιά χρόνια μετά την ανάρρηση του στον θρόνο της Μόσχας o άλλοτε ικανότατος εκκλησιαστικός διπλωμάτης βρίσκεται ένα βήμα πριν την μεγαλύτερη απώλεια της πατριαρχείας του. Μιας απώλειας που εκτός από το ίδιο το βάρος της θα «φορτώσει» στους ώμους του και ένα Σχίσμα, αν τελικά ακολουθήσει την οδό που οι συνεργάτες του έχουν προαναγγείλει.
Από έναν άνθρωπο σαν τον Πατριάρχη Κύριλλο με βαθιά γνώση των εκκλησιαστικών ισορροπιών αλλά και της πραγματικότητας που έχει διαμορφωθεί αιώνες τώρα στο εσωτερικό της Ορθόδοξης Εκκλησίας θα περίμενε κάποιος να δει κινήσεις καλύτερα μελετημένες και αν μη τι άλλο στρατηγικά ορθές.
Αντιθέτως, τα τελευταία χρόνια το ένα λάθος διαδέχεται το άλλο χωρίς μάλιστα κάποιο από αυτά να διδάσκει ή τουλάχιστον να χτυπά ένα καμπανάκι πως κάτι δεν γίνεται σωστά.
Κατά τη γνώμη μου το λάθος της ηγεσίας της ρωσικής Εκκλησίας δεν έγκειται απλά στο γεγονός πως δεν μπορεί να κατανοήσει τον τρόπο που σκέπτεται και λειτουργεί ο υπόλοιπος ορθόδοξος κόσμος, αλλά στην έκπληξη της κάθε φορά που διαπιστώνει πως οι υπόλοιποι ορθόδοξοι δεν σκέπτονται όπως αυτή.
Μια σύντομη ματιά στις μονομερείς ενέργειες, που έχει πραγματοποιήσει η ρωσική Εκκλησία τις τελευταίες δεκαετίες θα βοηθούσε τον Πατριάρχη Κύριλλο και τους συνεργάτες του να διαπιστώσουν, με ιδιαίτερη ευκολία μάλιστα, πως στο τέλος της ημέρας το μόνο που κατορθώνουν είναι να αδικούν τον εαυτό τους.
Θα έβλεπαν για παράδειγμα πως στο Αυτοκέφαλο που εκείνοι έδωσαν στην Εκκλησία της Πολωνίας το 1949 δεν το έλαβε κανείς υπόψη. Θα έβλεπαν επίσης πως παρά τις προσπάθειες τους στην Εκκλησία Τσεχίας και Σλοβακίας να αναγνωριστεί το δικό τους Αυτοκέφαλο (1951) ουδείς την αναγνώρισε ως Αυτοκέφαλη μέχρι το 1998 οπότε εκδόθηκε κανονικά ο Τόμος από το Φανάρι.
Πρόσφατα η περιπετειώδης εκλογή του Αρχιεπισκόπου Ραστισλάβ στην Τσεχία επίσης δεν έγινε δεκτή από κανέναν παρά το ότι η Μόσχα, η Αντιόχεια και η Πολωνία έσπευσαν να την αναγνωρίσουν. Ο Αρχιεπίσκοπος Ραστισλαβ έγινε μέλος της οικογένειας των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών μόνο την ημέρα που του άνοιξε την πόρτα ο Οικουμενικός Πατριάρχης.
Φυσικά δεν πρέπει να ξεχνάμε την κατά τα άλλα «Αυτοκέφαλη» Εκκλησία της Αμερικής την οποία μόνο η Μόσχα αναγνωρίζει και ουδεμία άλλη Εκκλησία.
Όσο για την Αγία και Μεγάλη Σύνοδο… Αυτή συγκλήθηκε κανονικότατα πλην Λακεδαιμονίων. Από τις συνολικά 14 Εκκλησίες συμμετείχαν οι 10 ενώ απείχαν οι Εκκλησίες της Αντιόχειας, της Ρωσίας, της Γεωργίας και της Βουλγαρίας.
Δεκαετίες τώρα η Μόσχα προσπαθεί να δημιουργήσει τετελεσμένα αλλά το μόνο που κατορθώνει είναι να δείχνει στον υπόλοιπο κόσμο πως στην πραγματικότητα δεν μπορεί, κάτι το οποίο -για έναν λόγο που αδυνατώ να κατανοήσω- η ίδια δεν βλέπει.
Ο Πατριάρχης Κύριλλος με τον ρώσο πρόεδρο Βλαντιμίρ Πούτιν
Αντίστοιχη είναι και η αδυναμία της στην εξεύρεση σταθερών επιχειρημάτων. Παραμονές της – παρα λίγο- Πανορθόδοξης Συνόδου ο Πατριάρχης Κύριλλος επιχειρηματολογούσε πως δεν μπορεί να συγκληθεί στην Αγία Ειρήνη της Κωνσταντινούπολης, επειδή ο ναός δεν έχει σταυρό στον τρούλο.
Τώρα λένε πως δεν μπορεί το Φανάρι να αποφασίζει για τους υπόλοιπους Ορθοδόξους, διότι εδρεύει σε μουσουλμανική χώρα. Και οι υπόλοιποι πρεσβυγενείς Πατριάρχες (Αλεξανδρείας, Αντιοχείας, Ιεροσολύμων) που εδρεύουν;
Στην ίδια λογική φαίνεται πως εντάσσεται και η απαλοιφή του όρου «Οικουμενικός» σε ότι έχει να κάνει με το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως. Τους τελευταίους μήνες, από τότε δηλαδή που η Μόσχα αντελήφθη πως το Φανάρι προχωρά σε λύση του ουκρανικού ζητήματος, σταμάτησε αυτόματα να αποκαλεί τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο Οικουμενικό. Αν αυτή δεν είναι η εκκλησιαστική εκδοχή του στρουθοκαμηλισμού τι άλλο μπορεί να είναι;
Με τη λογική αυτή, αν από αύριο η έφηβη κόρη μου σταματήσει να με λέει πατέρα, θα μπορεί να βγαίνει βόλτα όποτε θέλει και να γυρίζει στο σπίτι όποτε το επιθυμεί. Ξέρουμε όμως πως ακόμη, και αν με αποκαλεί Ναβουχοδονόσορα, παραμένω ο πατέρας της.
Όταν είσαι μεγάλος και επιθυμείς να σε βλέπουν έτσι και οι υπόλοιποι, θα πρέπει να φροντίζεις και τα επιχειρήματα σου να έχουν αντίστοιχο εκτόπισμα.
Όπως όλα δείχνουν η υπόθεση του ουκρανικού αυτοκεφάλου για την ώρα δεν αποδυναμώνει τον Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως αλλά αντιθέτως ενισχύει τον οικουμενικό χαρακτήρα του Πατριαρχείου. Είναι βέβαια δύσκολο να προβλέψει κάποιος πως θα εξελιχθούν τα πράγματα μέχρι τέλους αλλά για την ώρα ο μόνος που θα μπορούσε να βλάψει την εξέλιξη των πραγμάτων προς όφελος της Ουκρανίας δεν είναι η Μόσχα αλλά οι ίδιοι οι αποδέκτες του Αυτοκεφάλου εάν δεν επιδείξουν την ωριμότητα που αρμόζει στην περίσταση.
*Ο Ανδρέας Λουδάρος είναι δημοσιογράφος , μέλος της ΕΣΗΕΑ. Εργάζεται ως εκκλησιαστικός συντάκτης από το 1999. Τα τελευταία χρόνια διευθύνει το πρακτορείο εκκλησιαστικών ειδήσεων Orthodoxia Info. Τα ενυπόγραφα άρθρα εκφράζουν τον συγγραφέα τους.
