Δυστυχώς, χάσαμε (για) την Αγία Σοφία

Χαμένη και καθόλου ικανοποιημένη βγαίνει η Ελλάδα από την 44η σύνοδο της Επιτροπής Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς της      UNESCO όσον αφορά την αγία Σοφία και τη Μονή της Χώρας. Η χώρα μας ηττήθηκε σχετικά με τη μετατροπή τους σε μουσουλμανικά τεμένη, καθώς δεν αποσπάσαμε καν μια φραστική καταδίκη. Αν και η γενική διευθύντρια του οργανισμού Οντρέ Αζουλέ και ο πρόεδρος του διεθνούς ICOMOS είχαν ζητήσει από την τουρκική κυβέρνηση να μη γίνει κάτι τέτοιο, αφότου έγινε, η UNESCO το θεώρησε πλέον τελετεσμένο. Και δεν πρόκειται να διαμαρτυρηθεί ξανά, όπως μαρτυρούν τα ντοκουμέντα.

«Η απόφαση που υιοθετήθηκε κατά την 44ης Σύνοδο της Επιτροπής Παγκόσμιας Κληρονομιάς της ΟΥΝΕΣΚΟ και αφορά Μνημεία της Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς στην Κωνσταντινούπολη, εν προκειμένω την Αγία Σοφία και την Μονή της Χώρας κρίνεται ικανοποιητική για την Ελλάδα, καθώς ανταποκρίνεται στις βασικές μας επιδιώξεις» υπογραμμίζουν πηγές του Ελληνικού υπουργείου Εξωτερικών.

Προσθέτουν δε ότι η εν λόγω απόφαση, μεταξύ άλλων, αποτυπώνει την βαθύτατη λύπη της Επιτροπής για την έλλειψη διαλόγου και σχετικής πληροφόρησης των προθέσεων της Τουρκίας για την αλλαγή του χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας και της Μονής της Χώρας και τούτο παρά τις επανειλημμένες εκκλήσεις προς την Τουρκία να συμμορφωθεί με τις οδηγίες των κατευθυντήριων γραμμών του Οργανισμού.

Η αλήθεια είναι πως μόνο το τελευταίο αποτυπώνει η απόφαση. Τη «βαθύτατη λύπη της Επιτροπής για την έλλειψη διαλόγου και σχετικής πληροφόρησης των προθέσεων της Τουρκίας. Απολύτως τίποτα άλλο. Δεν καταδικάζει  την   μετατατροπή.    Δέχεται πως μπορούν τα δύο μνημεία να λειτουργήσουν ως τζαμιά. Αυτό δηλαδή που δεν ήθελε η Ελλάδα και η Ορθοδοξία. Αυτό για το οποίο έγινε παγκόσμια κινητοποίηση, προεξαρχόντων του Οικουμενικού Πατριαρχείου και της Αρχιεπισκοπής Αμερικής.

Πάντα σύμφωνα με τους διπλωματικούς κύκλους, «η απόφαση εκφράζει την έντονη ανησυχία της για τις επιπτώσεις που αυτές οι αλλαγές θα επιφέρουν  στον οικουμενικό χαρακτήρα των δυο μνημείων και καλεί την Τουρκία να γνωστοποιήσει τις προθέσεις της και να προχωρήσει σε διάλογο πριν αποφασίσει οποιαδήποτε άλλη ριζική αλλαγή η οποία θα αφορά τα δύο μνημεία.» Δεν υπάρχει όμως κάτι χειρότερο. Ο,τι ήθελε να κάνει η Τουρκία, το έκανε.

Η Αγία Σοφία έχει εγγραφεί στον κατάλογο των μνημείων Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς το 1985, ως σύνολο, μέσα στις ιστορικές περιοχές της Κωνσταντινούπολης. Η μετατροπή της σε τζαμί αποτέλεσε για τον Τούρκο πρόεδρο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν μια πολιτική κίνηση. Καταδικάστηκε διεθνώς και από διεθνή όργανα του Πολιτισμού όπως το ICOM (διεθνές συμβούλιο μουσείων) και το ICOMOS (Διεθνές Συμβούλιο Μνημείων και Τοποθεσιών).

ICOM και ICOMOS εξέφραζαν ανησυχίες, τονίζοντας τον πολυεπίπεδο πολιτιστικό πλούτο της Αγίας Σοφίας. Τζάμπα τις εξέφραζαν. Στο ντοκουμέντο της διεθνούς διάσκεψης αναφέρεται πως η τουρκική κυβέρνηση διαβεβαίωσε ότι έχει υπογραφεί Πρωτόκολλο Συνεργασίας μεταξύ του Υπουργείου Πολιτισμού και Τουρισμού (πρώην υπεύθυνο της Αγίας Σοφίας) και της Γενικής Διεύθυνσης Θρησκευμάτων με στόχο «τη διασφάλιση της διατήρησης, ανάπτυξης και βιωσιμότητα των ιστορικών, πολιτιστικών, κοινωνικών και πνευματικών αξιών που αντιπροσωπεύονται από τον Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς». Άρα, όλα καλά. Θα αναλάβει ο κρατικός τουρκικός μηχανισμός να τα κάνει όλα.

Δηλώνει επίσης ότι καμία «εργασία ή φυσική παρέμβαση που μπορεί να βλάψει την Εξαιρετική Καθολική Αξία της Αγίας Σοφίας, τόσο απτή όσο και μη απτή, δεν μπορεί να πραγματοποιηθεί» και ότι «το Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς θα ενημερωθεί εκ των προτέρων για οποιαδήποτε αποκατάσταση ή υποδομή σχετικά με το Μεγάλο Τζαμί ».

Φυσικά και όλα αυτά αποτελούν παραβίαση των λόγων ένταξης στα Παγκόσμια μνημεία. Επίσης, αποτελούν υποβάθμιση του μνημείου και του παγκόσμιου χαρακτήρα του. Η UNESCO δεν το δέχτηκε.

Η UNESCO παρ όλη την πείρα της έπεσε (οικειοθελώς φοβούμαστε) στην παγίδα, αγνόησε πράξεις ήδη αποτελούν υποβάθμιση του μνημείου και συμφώνησε ότι: η Αγία Σοφία είναι ανοικτή στο κοινό εκτός από τις ώρες της προσευχής, χωρίς εισιτήριο. Και όταν δεν έχει προσευχή, οι κουρτίνες που σκεπάζουν τα ψηφιδωτά είναι ανοικτές. Μόνο που δεν είναι έτσι.

Τα πετάσματα που κρύβουν τα υπέροχα ψηφιδωτά είναι μονίμως κλειστά και δεν ανοίγουν τις ώρες που δεν τελείται προσευχή. Ο δε γυναικωνίτης, όπου υπάρχουν τα περισσότερα ψηφιδωτά, είναι πάντοτε κλειστός, επειδή γίνονται εργασίες. Πάνελ για κάλυψη των ψηφιδωτών έχουν ήδη κατασκευαστεί και στη μονή της Χώρας. Χωρίς ψηφιδωτά τι είναι η Αγία Σοφία και ιδίως η Μονή της Χώρας; Ένα τραγικό μνημείο.

Ο κ. Μπουτσνακί, εμπειρογνώμων της UNESCO συναντήθηκε τον Ιανουάριο του 21 με την Ελληνίδα Πρόξενο και με τον Πατριάρχη Βαρθολομαίο, οι οποίοι ζήτησαν να σταματήσει η χρήση της Αγίας Σοφίας ως τζαμιού, αλλά δεν φαίνεται να τους έλαβε υπόψιν όπως θα έπρεπε.

Επομένως, ότι ζητείται από την Τουρκία να καταθέσει  στο Κέντρο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, μέχρι τη 1η Φεβρουαρίου 2022, ενημερωμένη έκθεση των εργασιών συντήρησης των δυο μνημείων προκειμένου το θέμα να συζητηθεί στην επόμενη Σύνοδο της Επιτροπής, είναι στάχτη στα μάτια. Όπως μέχρι τώρα δεν ζητήθηκε έκθεση για την τοποθέτηση των πετασμάτων που κρύβουν τα ψηφιδωτά, οι οποίες σίγουρα προξένησαν φθορές στα μνημεία, έτσι δεν θα δοθεί προσοχή σε κανένα άλλο ζήτημα.

Όπως στάχτη στα μάτια είναι κάποιες άλλες παρατηρήσεις, (χαλί προσευχής, κλπ) γιατί δεν θα γίνουν διορθώσεις. Όσο για την ανακαίνιση του μεντρεσέ (παλιού θρησκευτικού σχολείου) που θα ενδυναμώσει, σύμφωνα και με την ΟΥΝΕΣΚΟ, τον οθωμανικό χαρακτήρα της Αγίας Σοφίας, είναι ένα στοιχείο που τα λέει όλα. Δεν υπάρχουν αντιρρήσεις. Μάλλον ευχές δόθηκαν.