Αυτοκεφαλία Ουκρανίας: ΑΠΟ ΤΟ 2008 ΣΤΟ 2018

Του Παναγιώτη Αντ. Ανδριόπουλου*

Στα τέλη Ιουλίου του 2008 ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος φθάνει στο Κίεβο της Ουκρανίας, ως επίσημος προσκεκλημένος του Προέδρου της χώρας Βίκτωρ Γιουσένκο, προκειμένου να προστή των εορταστικών εκδηλώσεων για την επέτειο των 1020 χρόνων από τον εκχριστιανισμό των Ρως.
Το κλίμα είναι σαφώς ψυχροπολεμικό. Η Εκκλησία της Ρωσίας, αλλά και άλλοι παρατηρητές, θεωρούν πως ο Πρόεδρος Γιουσένκο εφηύρε αυτή την επέτειο, προκειμένου να φέρει τον Οικουμενικό Πατριάρχη στο Κίεβο, αγνοώντας τον Ρωσίας Αλέξιο, με απώτερο σκοπό να αναγνωρίσει ο κ. Βαρθολομαίος τους σχισματικούς της Ουκρανίας και να ανοίξει επιτέλους ο δρόμος για τον απογαλακτισμό της από το Πατριαρχείο Μόσχας. Το όραμα είναι η Αυτοκέφαλη Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας, αφού πλέον η Ουκρανία αποτελεί ανεξάρτητο κράτος και άρα πρέπει να αποτελέσει Αυτοκέφαλη Εκκλησία. Με αυτό το σκεπτικό άλλωστε δημιουργήθηκε και η σχισματική κατάσταση που επικρατεί μέχρι σήμερα εκεί, με τους Ορθοδόξους να είναι χωρισμένοι στα τρία:
– Η κανονική Εκκλησία υπό τον μητροπολίτη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας Βλαδίμηρο (σήμερα υπό τον διάδοχό του Ονούφριο) που ανήκει εκκλησιαστικά στο Πατριαρχείο της Μόσχας και αναγνωρίζεται από το Οικουμενικό Πατριαρχείο και όλες τις άλλες Ορθόδοξες Εκκλησίες.
– Η μεγάλη σχισματική ομάδα η οποία τελεί υπό τον «πατριάρχη Κιέβου και πάσης Ουκρανίας» Φιλάρετο και υπολογίζεται σε αρκετά εκατομμύρια πιστών και
– μια τρίτη, μικρότερη, ομάδα ορθοδόξων που αποτελούν την αυτοαποκαλούμενη «Ουκρανική Αυτοκέφαλη Ορθόδοξο Εκκλησία» με επικεφαλής τον «πατριάρχη» Μεθόδιο (σήμερα υπό τον διάδοχό του Μακάριο) και κυρίως είναι συγκεντρωμένοι στη Δυτική Ουκρανία.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, σύμφωνα με πολλούς αναλυτές, θα μπορούσε να ενσαρκώσει την ελπίδα για ενότητα στην Ουκρανία, αφού οι σχισματικοί βλέπουν με συμπάθεια το Φανάρι, ενώ αποστρέφονται την Μόσχα.
Το κλίμα, λοιπόν, των τελευταίων ημερών του Ιουλίου του 2008 ήταν θερμό, αφού κανείς δεν μπορούσε να προβλέψει πώς θα εξελιχθεί η κατάσταση, με τον Οικουμενικό Πατριάρχη να “αλωνίζει” στο Κίεβο, και τον μακαριστό πλέον Μόσχας Αλέξιο να μετράει τα δεδομένα για να κινηθεί αναλόγως.
Τελικά ο Οικουμενικός Πατριάρχης δεν έκανε τίποτε απ’ αυτά που περίμεναν οι Ρώσοι. Όχι μόνο δεν αναγνώρισε τους σχισματικούς αλλά ούτε καν συναντήθηκε μαζί τους. Ταυτόχρονα κάλεσε δημοσίως τον Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο να έλθει στο Κίεβο να συλλειτουργήσουν στο λόφο του Αγίου Βλαδιμήρου, όπερ και εγένετο.

Η επίσκεψη του Οικουμενικού Πατριάρχου Βαρθολομαίου στο Κίεβο το 2008 είχε ως αποτέλεσμα την …βελτίωση των σχέσεων Φαναρίου και Μόσχας, με αποτέλεσμα ο Πατριάρχης Αλέξιος να πάει στην Σύναξη των Προκαθημένων των Ορθοδόξων Εκκλησιών τον επόμενο Οκτώβριο που συνεκάλεσε στο Φανάρι ο Οικουμενικός Πατριάρχης, και αυτή ήταν και η τελευταία συνάντηση των δύο ανδρών, αφού ο Ρωσίας Αλέξιος λίγο μετά εξεδήμησε προς Κύριον.

Πέντε χρόνια μετά…

Πέντε χρόνια μετά ο Γιουσένκο δεν είναι Πρόεδρος της Ουκρανίας. Και βέβαια ουδείς διανοείται στη χώρα να εορτάσει τα 1025 χρόνια από τον εκχριστιανισμό των Ρως. Το σκέφθηκε όμως ο νέος Πατριάρχης Μόσχας Κύριλλος.
Σε μια εποχή που η Ρωσική Εκκλησία είναι ο δεξιός βραχίονας του Ρώσου Προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν, που επεκτείνει την κυριαρχία της ανά τον κόσμο κτίζοντας 2-3 ναούς την ημέρα, που επιδιώκει ό,τι καλύτερο γι΄ αυτήν μέσα στον Ορθόδοξο κόσμο, ο Πατριάρχης Κύριλλος, «επόμενος τοις ίχνεσι» Γιουσένκο, επινόησε την επέτειο των 1025 χρόνων.

Αν τα 1020 χρόνια στήθηκαν στην κατεύθυνση της Αυτοκεφαλίας της Ουκρανίας, τα 1025 χρόνια οργανώθηκαν για να επιβεβαιωθεί πανηγυρικά η κυριαρχία της Ρωσικής Εκκλησίας όχι μόνο στην Ουκρανία αλλά και στην Λευκορωσία. Άλλωστε το είπε επίσημα ο Πατριάρχης Κύριλλος: «Μέσω των εορτασμών γίνεται ορατή αυτή η σχέση μεταξύ των εποχών και ισχύει για όλη την ιστορική Ρωσία, καλύπτοντας τη Λευκορωσία, τη Ρωσία και την Ουκρανία και λοιπές χώρες, όπου η Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας έχει την παρουσία της…».
Ο Πατριάρχης Κύριλλος φρόντισε να συσπειρώσει και την πολιτική ηγεσία των κρατών αυτών γύρω του, και να εξασφαλίσει την παρουσία του Ρώσου Προέδρου Πούτιν στην Ουκρανία, στο συλλείτουργο των Ορθοδόξων Προκαθημένων, οπότε η κυριαρχία του μοιάζει αδιαφιλονίκητη.
Επίσης, τέτοιοι είδους εορτασμοί χωρίς …λείψανο δεν νοούνται. Οπότε επελέγη ο Σταυρός του Αγίου Ανδρέου από την Πάτρα – τον Πρωτόκλητο ευλαβούνται ιδιαιτέρως οι Ρώσοι – για να στηρίξει την γιγαντιαία διοργάνωση. Άρα, οι πιστοί και να μην είχαν ενδιαφέρον να συμμετάσχουν στην φιέστα των 1025 ετών, έλαβαν μέρος προκειμένου να προσκυνήσουν τον Σταυρό του Μαρτυρίου του Αποστόλου. Και όπως ήταν φυσικό, ο Σταυρός ταξίδεψε και στις τρεις χώρες όπου έπρεπε να επιβεβαιωθεί με κάθε τρόπο η κυριαρχία και η δύναμη της Εκκλησίας της Ρωσίας σ’ αυτές.

Για τα 1020 χρόνια το 2008, δεν υπήρχε μεγάλη ανταπόκριση από πλευράς Προκαθημένων, λόγω του τεταμένου κλίματος. Προσήλθαν και πλαισίωσαν τον Οικουμενικό Πατριάρχη οι Αρχιεπίσκοποι Αθηνών Ιερώνυμος και Αλβανίας Αναστάσιος. Αυτοί ακριβώς που έλειπαν από τους εορτασμούς των 1025 ετών. 

 Μάλιστα, ο εκπρόσωπος της Εκκλησίας της Αλβανίας δεν υπέγραψε το κοινό ανακοινωθέν των Προκαθημένων και των Αντιπροσώπων των Ορθοδόξων Εκκλησιών, που εξεδόθη επί τη συνάξει επτά – και του Ρωσίας οκτώ – Προκαθημένων.
Το Οικουμενικό Πατριαρχείο, που εκπροσωπήθηκε στους εορτασμούς από αντιπροσωπεία υπό τον Μητροπολίτη Γαλλίας Εμμανουήλ, επίσης δεν υπέγραψε, φυσικά, το κοινό ανακοινωθέν που αφορούσε στους διωκόμενους χριστιανούς της Μέσης Ανατολής και της γης γενικότερα, θέμα που δεν είχε σχέση με τους εορτασμούς, οι οποίοι ήταν τελικά η αφορμή για μια «συσπείρωση» της Ορθοδοξίας περί τον Μόσχας.
Στην επέτειο των 1020 ετών δεν υπήρξε κανένα ανακοινωθέν, παρά μόνο δηλώσεις καταλλαγής και συνεννόησης τόσο από τον Οικουμενικό Πατριάρχη όσο και από τον μακαριστό Πατριάρχη Μόσχας Αλέξιο.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης επί τη επετείω των 1025 ετών απηύθυνε μήνυμα προς τον Ουκρανικό λαό, ήτοι προς πάντας: Κανονικούς και σχισματικούς. Μήνυμα προτρεπτικό για ενότητα και άρση των διαιρέσεων. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο δεν μπορεί να κλείσει τα μάτια του μπροστά στο ουκρανικό σχίσμα, το οποίο λαμβάνει πλέον μεγάλες διαστάσεις, λαμβανομένου υπ’ όψιν ότι οι εκκλήσεις των Ουκρανών πολιτικών είναι αλλεπάλληλες προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Αξίζει, τέλος, να σημειώσουμε ότι την επέτειο των 1025 ετών γιόρτασαν πανηγυρικά και οι σχισματικοί της Ουκρανίας, μη θέλοντας, έτσι, να αφήσουν ανενόχλητο τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο να κανονίζει τα της χώρας τους, αλλά και για να δώσουν το δικό τους ηχηρό “παρών”.

Δέκα χρόνια μετά…

Στα τέλη του περασμένου Ιουλίου, γιορτάστηκε η επέτειος των 1030 χρόνων από την μεταστροφή στον Χριστιανισμό των Ρως, με Θεία Λειτουργία που τελέστηκε στην πλατεία του Καθεδρικού Ναού του Κρεμλίνου, προεξάρχοντος του Πατριάρχου Αλεξανδρείας Θεοδώρου Β’, συλλειτουργούντος του Πατριάρχη Μόσχας Κυρίλλου και παρουσία του Ρώσου Πρόεδρου Βλαντιμίρ Πούτιν.
Αυτή τη φορά δεν έγινε μετάβαση στο Κίεβο. Φαίνεται πως δεν ήταν τόσο εύκολη υπόθεση, αφού έχει διαρρεύσει πως το Οικουμενικό Πατριαρχείο κινείται προς την κατεύθυνση χορήγησης Αυτοκεφαλίας στην Ουκρανία και το κλίμα είναι διαφορετικό… Γι’ αυτό, άλλωστε, και η δήλωση του Μόσχας: «Το Πατριαρχείο της Μόσχας δεν θα δεχτεί ποτέ την ιδέα της ανεξαρτησίας της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας».
Η επιβεβαίωση ήλθε ένα μήνα μετά (31-8-2018), καθώς ο Πατριάρχης Μόσχας έφυγε από την ολιγόωρη επίσκεψή του στο Φανάρι, με ειλημμένη την απόφαση του Φαναρίου να παραχωρήσει την Αυτοκεφαλία.
Η Μόσχα παύει την μνημόνευση του Οικουμενικού Πατριάρχου και προχωρά σε μέτρα διακοπής της κοινωνίας με το Φανάρι.
Άραγε, μετά την Αυτοκεφαλία πώς θα γιορτάζει η Μόσχα των εκχριστιανισμό των Ρως στο Κίεβο;

*Ο Παναγιώτης Ανδριόπουλος είναι καθηγητής Θεολογίας στην Μέση Εκπαίδευση και διαχειριστής του ιστολογίου “Φως Φαναρίου”