Διαδοχολογία στην Εκκλησία

Του Απόστολου Τομαρά*

Η εκλογή νέου Αρχιεπισκόπου της Εκκλησίας της Κύπρου, στις 5 Νοεμβρίου 2006, κατά γενική ομολογία, άνοιξε μια νέα σελίδα στα εκκλησιαστικά πράγματα της Κύπρου, τερματίζοντας μια ιδιαίτερη δύσκολη περίοδο τα πρώτα έξι χρόνια της νέας χιλιετίας. Το κλίμα έντασης που επικρατούσε στην κορυφή της Εκκλησίας, κόπασε με την εκλογή του Χρυσοστόμου Β’ και σε συνάρτηση με τις αλλαγές που συντελέστηκαν στη δομή της Ιεραρχίας, ο νέος Αρχιεπίσκοπος κατάφερε να επιβάλει την ηρεμία. Δώδεκα χρόνια μετά, η προσωπική δοκιμασία του Αρχιεπισκόπου με την υγεία του, φαίνεται να αλλάζει το κλίμα στους κόλπους της Ιεραρχίας με την εσωστρέφεια να επανακάμπτει. Από τότε που έγιναν γνωστά τα προβλήματα υγείας του Προκαθήμενου, τα οποία αρχικά χαρακτηρίζονταν ως σοβαρά, στο εκκλησιαστικό παρασκήνιο φούντωσαν τα σενάρια που θέλουν, ακόμα και τον ίδιο να προβληματίζεται σοβαρά να δρομολογήσει τις διαδικασίες διαδοχής του. Η εικόνα που επικρατεί στο παρασκήνιο, όπως τη μετέφεραν στην «Κ» εκκλησιαστικές πηγές, παρομοιάζει με αυτή αρχές τις προηγούμενης δεκαετίας. Αν εξαιρέσει κάποιος τις διαρροές ακόμα και για συγκεκριμένους Ιεράρχες που φαίνεται να ενδιαφέρονται για τον Αρχιεπισκοπικό θώκο, αυτό που έχει σημασία είναι πως μετά από την 17χρονη νηνεμία η Ιεραρχία ή ένα μέρος αυτής, όπως όλα δείχνουν, επιστρέφει σε καταστάσεις, νοοτροπίες και τακτικές που ταλαιπώρησαν την Εκκλησία στο κοντινό παρελθόν και έτειναν να ξεχαστούν.

Τα σενάρια διαδοχής

Όπως είναι σε θέση να γνωρίζει η «Κ» σε αρχικό στάδιο, όταν εμφανίσθηκαν τα προβλήματα υγείας του Αρχιεπισκόπου, σε στενούς εκκλησιαστικούς κύκλους έκανε την εμφάνισή της η διαδοχολογία. Μάλιστα όπως αφήνεται να βγει προς τα έξω, ακόμα και αυτός ο Αρχιεπίσκοπος παρουσιάζεται να τον απασχολεί το συγκεκριμένο θέμα.

Στη σεναριολογία που είχε ξεσπάσει, εκτός των ονομάτων, ο Μακαριότατος εμφανίζεται να τον απασχολεί σοβαρά το ενδεχόμενο παραίτησης και δρομολόγησης, από τον ίδιο των διαδικασιών διαδοχής του, αφενός για να αποφευχθεί το κλίμα σύγκρουσης και αφετέρου της ελεγχόμενης μετάβασης στη νέα κατάσταση πραγμάτων με την υποστήριξη συγκεκριμένου Ιεράρχη. Σκεπτικό που συνδέεται άμεσα με τις προσπάθειες της Ρωσικής Εκκλησίας να θέσει υπό την επιρροή της, την Εκκλησία της Κύπρου. Παράλληλα οι ίδιες πληροφορίες θέλουν, τουλάχιστον, δυο Ιεράρχες να μην τους αφήνει ασυγκίνητους η προοπτική διεκδίκησης του Αρχιεπισκοπικού θρόνου. Σύμφωνα με το ρεπορτάζ της «Κ» ο Αρχιεπίσκοπος φαίνεται προβληματισμένος για την κατάσταση που ενδεχομένως να δημιουργηθεί στην Εκκλησία της Κύπρου, από την έντονη επιρροή που ασκεί το Ρωσικό στοιχείο σε δυο Μητροπολιτικές περιφέρειες. Όπως είχε γράψει και παλαιότερα η «Κ», στην Αρχιεπισκοπή δεν περνούν απαρατήρητες οι κινήσεις του ρωσικού παράγοντα, που μεταφράζονται ως προσπάθεια του Πατριαρχείου Μόσχας να διεισδύσει στα της Εκκλησίας της Κύπρου, στο ανώτερο επίπεδο εάν και εφόσον ανοίξει ζήτημα διαδοχής του Μακαριότατου. Οι κινήσεις του Ρωσικού εκκλησιαστικού στοιχείου μάλιστα με την υποστήριξη προς συγκεκριμένους Ιεράρχες φαίνεται πως διατάραξαν τις καλές σχέσεις του Αρχιεπισκόπου με τη Μόσχα, κάτι που φάνηκε στις επενδυτικές αναζητήσεις του Αρχιεπισκόπου προς Ανατολάς. Το ψυχρό κλίμα που επικρατεί, διαφάνηκε και στην επιλογή του Αρχιεπισκόπου για την παραχώρηση του τηλεοπτικού σταθμού της Εκκλησίας. Στην περίπτωση αυτή, όπως είχε γράψει και η «Κ», ο Μακαριότατος απέρριψε τον φίλο του Ρώσου προέδρου Ιβάν Σαββίδη που ενδιαφέρθηκε να επεκτείνει τις μιντιακές του δραστηριότητες στην Κύπρο επιλέγοντας τον Σωκράτη Χάσικο. Ωστόσο, ο Αρχιεπίσκοπος, όπως είμαστε σε θέση να γνωρίζουμε, δέχεται έντονες πιέσεις από τη Μόσχα στο ζήτημα του αυτοκέφαλου της Ουκρανικής Εκκλησίας και παραμένει με ερωτηματικό αν θα υποστηρίξει τη στάση του Πατριαρχείου Μόσχας ή του Οικουμενικού Πατριαρχείου.

Το παρασκήνιο

Το μέγα ερώτημα που τίθεται από εκκλησιαστικούς κύκλους είναι τι θα πράξει τελικά ο ίδιος ο Αρχιεπίσκοπος, και αν πράγματι είναι διατεθειμένος να κινήσει τις σχετικές διαδικασίες. Παρά το γεγονός ότι η κατάσταση της υγείας του πάει από το καλό στο καλύτερο, όπως έδειξαν και οι τελευταίες εξετάσεις στις οποίες υποβλήθηκε, η προσωπική του δοκιμασία λέγεται ότι θα επενεργήσει καταλυτικά στις όποιες εξελίξεις δρομολογηθούν από τον ίδιο. Πηγές με τις οποίες μιλήσαμε και γνωρίζουν τις σκέψεις του Προκαθήμενου μας έλεγαν ότι ο ίδιος θεωρεί πως είναι σε θέση να επηρεάσει, με καταλυτικό τρόπο, τις εξελίξεις στην κορυφή της Ιεραρχίας με τρόπο τέτοιο ώστε η Εκκλησία της Κύπρου να μην απωλέσει την αυτονομία και την ταυτότητά της, παραμένοντας μακριά από ζώνες επιρροής. Σε μια τέτοια περίπτωση οι ίδιες πηγές θεωρούν ότι ο Μητροπολίτης Πάφου Γεώργιος, λόγω της σχέσης του με τον Αρχιεπίσκοπο, είναι ο Ιεράρχης που μπορεί να συνεχίσει το έργο του Μακαριότατου.

Στην περίπτωση που διαπιστωθεί, λένε οι ίδιες πληροφορίες, ότι δεν θα μπορέσει να ανταποκριθεί στον αντικειμενικό σκοπό, ως εναλλακτική επιλογή παρουσιάζεται ο Μητροπολίτης Αμμοχώστου και Κωνσταντίας Βασίλειος, Ιεράρχης χαμηλών τόνων, με άριστες σχέσεις με το Οικουμενικό Πατριαρχείο και ανάχωμα στις όποιες προσπάθειες επηρεασμού της Εκκλησίας από εξωτερικούς παράγοντες.

Στην αντίπερα όχθη, όλες οι πληροφορίες που υπάρχουν συγκλίνουν σε δυο Μητροπολίτες, με σοβαρό έρεισμα στο ρωσικό εκκλησιαστικό στοιχείο, οι οποίοι όπως αφήνεται να διαρρεύσει θα διεκδικήσουν τον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο. Ο πρώτος είναι ο Μητροπολίτης Ταμασού και Ορεινής Ησαΐας από τη νέα φουρνιά των Μητροπολιτών, μετά την διεύρυνση της Συνόδου με ισχυρές διασυνδέσεις με τον Μητροπολίτη Βολοκολάμσκ Ιλαρίωνα.

Στην διαδοχολογία που έχει ξεσπάσει οι πληροφορίες θέλουν κάποιους από το Μετόχι του Κύκκου να προωθούν τον Κυρηνείας Χρυσόστομο, επίσης Κυκκώτη. Ο δεύτερος είναι ο Μητροπολίτης Λεμεσού Αθανάσιος, αντίπαλος του νυν Αρχιεπισκόπου στις εκλογές του 2006, με ισχυρές διασυνδέσεις με το Βατοπέδι το οποίο διατηρεί άριστες σχέσεις με τον Βλαντιμίρ Πούτιν. Στην περίπτωση που ο Λεμεσού Αθανάσιος δεν διεκδικήσει και πάλι τον Αρχιεπισκοπικό Θρόνο, οι πληροφορίες λένε πως θα το πράξει κάποιος εκ των Ιεραρχών που πρόσκεινται στο ίδιο.

Ο Αρχιεπίσκοπος

Η «Κ» μίλησε με πρόσωπα από το περιβάλλον Αρχιεπισκόπου τα οποία μας διέψευσαν τα όσα διαρρέονται από συγκεκριμένους εκκλησιαστικούς κύκλους, όπως μας ειπώθηκε χαρακτηριστικά. Να θυμίσουμε ότι στο παρασκήνιο που έλαβε χώρα μεταξύ πρώτης και δεύτερης συνέλευσης, εκλογής Αρχιεπισκόπου το 2006, ο τότε Μητροπολίτης Πάφου φερόταν να είχε δεσμευθεί, στη λεγόμενη συμφωνία στο Μετόχι Κύκκου για πενταετή θητεία κάτι που στη συνέχεια απέρριπταν ακόμα και αντίπαλοί του, με το σκεπτικό ότι δεν μπορεί να εκλεγεί Αρχιεπίσκοπος υπό προθεσμία. Στενοί συνεργάτες του Μακαριότατου, έλεγαν στην «Κ» πως ο ίδιος συνεχίζει κανονικά να ασκεί τα καθήκοντά του, παρά τα προβλήματα υγείας που τον ταλαιπώρησαν. Η θεραπεία στην οποία τον υπέβαλαν οι γιατροί του είχε αποτελέσματα, μας υποδείχθηκε. Ως προς τούτο, όπως μας τονίσθηκε με νόημα, ο Προκαθήμενος έδωσε το «παρών» του την προηγούμενη Τετάρτη, 3 Οκτωβρίου, στην Κρήτη στις εκεί πανηγυρικές εκδηλώσεις για τα 50 έτη λειτουργίας της Ορθόδοξης Ακαδημίας που βρίσκεται στο Κολυμπάρι Χανίων. Στην εκδήλωση ήταν παρόντες ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος και ο πρόεδρος της Ελληνικής Δημοκρατίας Προκόπης Παυλόπουλος.

* Δημοσιεύτηκε στην εφημερίδα “Καθημερινή” της Κύπρου ( 7.10.2018)