Μια ολοκληρωμένη σειρά ιδεών για την επίλυση του Κυπριακού

Του ΧΡΗΣΤΟΥ Π. ΠΑΝΑΓΙΩΤΙΔΗ*

Πιθανότατα να έχετε ήδη διαβάσει – μερικοί από εσάς πιθανότατα να έχετε ήδη μελετήσει – το πόνημα της δωδεκαμελούς Δεξαμενής Σκέψης της Ανατολικής Μεσογείου, που συνθέτει μια συγκροτημένη και ολοκληρωμένη πρόταση επίλυσης του Κυπριακού.  Η πρόταση αυτή περιέχεται σε 40 εύκολα αναγνώσιμες και εύκολα αφομοιούμενες σελίδες.

Η συγκεκριμένη πρόταση είναι το πρώτο συγκροτημένο και ολοκληρωμένο σχέδιο λύσης του Κυπριακού, που προέρχεται από μια δικοινοτική ομάδα, η οποία εργάσθηκε για πολλούς μήνες για να διαμορφώσει ένα κείμενο ικανό να λειτουργήσει ως βάση επανεκκίνησης και σύντομης ολοκλήρωσης της ειρηνευτικής διαδικασίας και της επανένωσης της Κύπρου.

Η πρόταση είναι εδραιωμένη στα ψηφίσματα των Ηνωμένων Εθνών και στο Πλαίσιο Γκουτέρες, που κατέθεσε ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών στην αποτυχούσα Συνδιάσκεψη του Κραν Μοντανά, πριν από περίπου πέντε χρόνια. Η πρόταση θεωρεί ως δεδομένο ότι η μόνη κρατική δομή που θα μπορούσε να γίνει αποδεκτή από όλους τους εμπλεκόμενους στο Κυπριακό Πρόβλημα είναι εκείνη της Ομοσπονδίας.

Δεν υπάρχουν δύο ίδιες ομοσπονδίες

Είναι γεγονός ότι η δομή των σχετικά ολίγων, μακρόβιων ομοσπονδιών που υπάρχουν στον κόσμο είναι το αποτέλεσμα ιστορικών εξελίξεων και συνθηκών της κάθε μίας περίπτωσης.  Ακριβώς γι’ αυτόν τον λόγο δεν υπάρχουν δύο ομοσπονδίες που είναι ίδιες.  Η ομοσπονδία είναι μια προσπάθεια συγκερασμού συγκρουόμενων στόχων.  Ο στόχος είναι ένα σύστημα διακυβέρνησης, που λειτουργεί εύρυθμα και αποτελεσματικά και υπηρετεί τα συμφέροντα όλων των πολιτών της χώρας και, ταυτόχρονα, λαμβάνει υπόψη του τις ιδιομορφίες και τα συμφέροντα των πολιτών της κάθε συνιστώσας την ομοσπονδία πολιτείας.

Για να επιβιώσει η κρατική μηχανή πρέπει να είναι λιτοδίαιτη

Το συνολικό λειτουργικό κόστος της κρατικής μηχανής σε μια μικρή σε μέγεθος ομοσπονδία, όπως η Κύπρος, πρέπει να ευρίσκεται κάτω από συνεχή παρακολούθηση και έλεγχο, δεδομένου ότι ο κίνδυνος της κατάρρευσης της ομοσπονδιακής δομής, ως αποτέλεσμα της διόγκωσης των κρατικών λειτουργικών εξόδων, είναι καθόλα ορατός.  Προφανέστατα, η οικονομική εξάρτηση της μιας ή της άλλης συνιστώσας πολιτείας από ξένες δυνάμεις είναι σαφώς ανεπιθύμητη, γιατί η οικονομική αρωγή ποτέ δεν παρέχεται χωρίς ανταλλάγματα.

Χρειάζονται δικλείδες ασφαλείας

Ο περιορισμός των συνιστωσών πολιτειών σε δύο (τη Βόρεια και τη Νότια Συνιστώσα Πολιτεία) αυξάνει τον κίνδυνο της «πόλωσης», που θα μπορούσε να οδηγήσει στη σύγκρουση. Έπεται ότι οι ομοσπονδιακές δομές πρέπει να «ενσωματώνουν» δικλείδες ασφαλείας που θα προστατεύουν το σύστημα και, ιδεωδώς, να εκτονώνουν προληπτικά τις συγκρουσιακές τάσεις.  Είναι προφανές ότι μια σωστά δομημένη ομοσπονδία πρέπει να αποθαρρύνει τις συνιστώσες πολιτείες από το να αποχωρούν από την ομοσπονδία και, αντίθετα, πρέπει να παρέχει κίνητρα σε όλες τις συνιστώσες πολιτείες να ενεργούν κατά τρόπο που να διασφαλίζει τη μακροβιότητα της ομοσπονδίας.

Έτσι, μπορεί κανείς να καταλήξει στο ασφαλές συμπέρασμα ότι ένα βιώσιμο σύστημα πρέπει να έχει τα εξής χαρακτηριστικά:

Απαραίτητη η κοινότητα στόχων και αντιλήψεων μεταξύ των διοικούντων

Εκείνοι που θα εκλέγονται να κυβερνήσουν την ομοσπονδία και τις δύο συνιστώσες πολιτείες θα πρέπει να είναι – σε γενικές γραμμές – τοποθετημένοι στο ίδιο κομμάτι του «πολιτικού φάσματος» και θα πρέπει να διάκεινται φιλικά μεταξύ τους (εξ ου και οι έννοιες της «συμμαχικής» εκλογικής εξέδρας και του «σταθμισμένου συστήματος ψηφοφορίας»).  Για μια στιγμή, σκεφθείτε σε τι ακυβερνησία θα οδηγηθούμε, αν – για παράδειγμα – οι εκ περιτροπής πρόεδροι έχουν διαμετρικά αντίθετες απόψεις ως προς τον διεθνή προσανατολισμό της χώρας, ως προς τη διαχείριση της οικονομίας και την ακολουθητέα δημοσιοοικονομική πολιτική ή ως προς τη διαχείριση του εθνικού πλούτου της Κύπρου.

Απαραίτητη η από κοινού διαμόρφωση «των κανόνων του παιγνιδιού»

Σε μια μικρή ομοσπονδία, όπως εκείνη της Κύπρου, η διαμόρφωση των «κανόνων του παιγνιδιού» (δηλαδή η νομοθετική διεργασία) πρέπει να γίνεται από κοινού από τις δύο συνιστώσες πολιτείες.  Εξαίρεση θα είναι οι κανόνες «δευτερεύουσας» σημασίας, όπου η διαμόρφωσή τους θα μετατίθεται στις συνιστώσες πολιτείες.  Η από κοινού διαμόρφωση «των κανόνων του παιγνιδιού» δεν αναμένεται ότι θα είναι ιδιαίτερα δύσκολο έργο, αν ληφθεί υπόψη ότι οι βασικοί κανόνες (σε ποσοστό της τάξεως του 70%) διαμορφώνονται πλέον στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης.   Για μια στιγμή, αναλογισθείτε σε τι ακυβερνησία θα οδηγηθούμε και τι κινδύνους θα διατρέξουμε, αν – για παράδειγμα – οι κανόνες που διέπουν το περιβάλλον, το νόμισμα, τη δημοσιοοικονομική πολιτική, τον κρατικό δανεισμό, τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις των πολιτών διαμορφώνονται, κατά το δοκούν, από κάθε συνιστώσα πολιτεία ξεχωριστά.

Αποκέντρωση της εκτελεστικής και της δικαστικής εξουσίας

Σε αντίθεση με την από κοινού διαμόρφωση των βασικών κανόνων του παιγνιδιού, η εφαρμογή των από κοινού διαμορφωθέντων κανόνων και η «αστυνόμευση» της καλής εφαρμογής τους θα γίνεται από την κάθε συνιστώσα πολιτεία μέσω της εκτελεστικής και της δικαστικής εξουσίας της κάθε πολιτείας, με τη δυνατότητα πάντοτε της προσφυγής στο ανώτατο ομοσπονδιακό δικαστήριο και, στη συνέχεια, στους δικαστικούς μηχανισμούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Σημαντικό το αίσθημα «του ανήκειν σε μια κοινή πατρίδα»

Ύψιστης σημασίας είναι η δημιουργία του αισθήματος του «ανήκειν σε μια κοινή πατρίδα», στόχος που εξασφαλίζεται με μια σειρά προτάσεων που αφορούν τα κρατικά σύμβολα και τον κρατικό ύμνο της Κύπρου, τα τοπωνύμια,  την οδοσήμανση και την τοποσήμανση, τα κοινά μέτρα και σταθμά, τα κρατικά έγγραφα που θα είναι διατυπωμένα και στις τρεις επίσημες γλώσσες της Ομοσπονδιακής Κύπρου (στην Ομοσπονδιακή Γερμανία τα κρατικά έγγραφα είναι διατυπωμένα σε 10 γλώσσες, που περιλαμβάνουν τα ελληνικά, τα τουρκικά και τα αγγλικά!!!) και, βέβαια, με την έμπρακτη αναγνώριση και αποδοχή της πολυκοσμικότητας της Κύπρου.

Ύψιστης σημασίας το θέμα της ασφάλειας των πολιτών

Το θέμα της φυσικής και της κοινωνικής ασφάλειας όλων των πολιτών της Κύπρου διασφαλίζεται μέσα από τη συμμετοχή της Ευρωπαϊκής Ένωσης σε μηχανισμούς προστασίας και άμυνας, αλλά και επίλυσης αδιεξόδων, που κατά κύριο λόγο θα λειτουργούν στο ομοσπονδιακό επίπεδο.

Μεγάλης σημασίας και η προστασία των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών

Τέλος, ύψιστης σημασίας είναι το θέμα της εξασφάλισης και της προστασίας των θεμελιωδών δικαιωμάτων των πολιτών, όπως διατυπώνονται στα Άρθρα 18 έως 25 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Έμφαση στα θέματα της καθημερινότητας των πολιτών

Ο νεωτερισμός της προσέγγισης της Δεξαμενής Σκέψης της Ανατολικής Μεσογείου είναι η μεγάλη έμφαση που δίδεται στα θέματα που άπτονται της καθημερινότητας του πολίτη.  Η υποβάθμιση (στο παρελθόν) της πτυχής αυτής του πολιτικού προβλήματος της Κύπρου είχε ως συνέπεια την υποδαύλιση του φόβου – τόσο των Ελληνοκυπρίων όσο και των Τουρκοκυπρίων – ότι η διαφοροποίηση του στάτους κβο θα μπορούσε να έχει σοβαρές αρνητικές συνέπειες στην καθημερινή τους ζωή ή/και στην επαγγελματική τους σταδιοδρομία.  Ο έμπρακτος κατευνασμός αυτών των φόβων θεωρήθηκε θέμα ύψιστης σημασίας.

Ο διάβολος είναι στη λεπτομέρεια

Όλα τα πιο πάνω και πολλά άλλα, με επαρκείς λεπτομέρειες (γιατί ο διάβολος είναι στη λεπτομέρεια) θα τα βρείτε στην ιστοσελίδα <eastmed–thinktank.com>. Αφού μελετήσετε τις ενδιαφέρουσες αυτές προτάσεις, διατυπώστε τις εξής 3 ερωτήσεις στους μνηστήρες του προεδρικού θώκου:

1          Ποια συγκεκριμένη πρόταση δεν σας αρέσει;

2          Γιατί δεν σας αρέσει;

3          Ποια είναι η δική σας ρεαλιστική, εναλλακτική πρόταση;

(*) Ο Χρήστος Παναγιωτίδης είναι τακτικός αρθρογράφος της «Αλήθειας» και της «Cyprus Mail»/  Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.

Δείτε στον σύνδεσμο τα μέλη της eastmed-thinktank.com

1 Η Δεξαμενή Σκέψης της Ανατολικής Μεσογείου v6