Καινοτομία: Ο τίτλος του Πατριάρχη της Δύσης επέστρεψε στο Annuario Pontificio 2024

Η Ρωμαιοκαθολική ιστοσελίδα Silere Non-Possum, σε δημοσίευμα της (9 Απριλίου 2024) γράφει ότι ο Πάπας Φραγκίσκος στο  Annuario Pontificio 2024 – που δημοσιεύθηκε μόλις σήμερα – κάνει μια έκπληξη, επαναφέροντας έναν από τους  ιστορικούς  τίτλους, που αποδίδονται στον Ανώτατο Ποντίφικα, αυτόν  του Πατριάρχη της Δύσης. (Δείτε σχετικό αποκλειστικό δημοσίευμα, στις 6 Απριλίου 2024,  του συνεργάτη μας στο Βατικανό , Νίκου Τζωΐτη, ο οποίος πρώτος αποκάλυψε το θέμα https://ageliaforos.com/papas-fragkiskos-epanaferei-ton-titlo-patriarchis-palaias-romis-apokleistiko/)

Στην φωτογραφία επάνω η σελίδα στο Annuario Pontificio 2024, στην οποία αναγράφεται στην λατινική γλώσσα ο τίτλος: Patriarcha Occidentis‎‎ (Πατριάρχης της Δύσης) υπογραμμισμένος  από την ιστοσελίδα με κόκκινη γραμμή.  

Η Silere Non-Possum σημειώνει ότι από  το 2020 ο Πάπας Φραγκίσκος έδωσε οδηγίες  “όλοι οι τίτλοι του Ποντίφικα, εκτός από αυτόν του Επισκόπου Ρώμης, να υπάγονται στον τίτλο «ιστορικοί τίτλοι». Πατριάρχης της Δύσης ήταν ένας από τους τίτλους του Πάπα από το 450 έως το 2006 ως πατριάρχης και ανώτατη αρχή της Λατινικής Εκκλησίας. Αυτός ο τίτλος είχε αφαιρεθεί κατά τη διάρκεια του ποντιφικάτου του Βενέδικτου XVI το 2006”. Στο δημοσίευμα αναφέρονται και τα εξής: “Η Ποντιφική Σύνοδος για τη Χριστιανική Ενότητα δήλωσε: «Χωρίς να προσποιούμαστε ότι εξετάζουμε το περίπλοκο ιστορικό ζήτημα του τίτλου του Πατριάρχη σε όλες τις πτυχές του, μπορεί να επιβεβαιωθεί από ιστορική άποψη ότι τα αρχαία Πατριαρχεία της Ανατολής, που ιδρύθηκαν από τις Συνόδους της Κωνσταντινούπολης (381) και της Χαλκηδόνας (451), ήταν σχετικά με μια αρκετά σαφώς οριοθετημένη περιοχή, όταν η επικράτεια της έδρας του επισκόπου της Ρώμης παρέμεινε ασαφής. Στην Ανατολή, στο πλαίσιο του αυτοκρατορικού εκκλησιαστικού συστήματος του Ιουστινιανού (527-565), παράλληλα με τα τέσσερα Ανατολικά Πατριαρχεία (Κωνσταντινούπολη, Αλεξάνδρεια, Αντιόχεια και Ιεροσόλυμα), ο Πάπας νοούνταν ως Πατριάρχης της Δύσης. Αντίθετα, η Ρώμη ευνόησε την ιδέα των τριών επισκοπικών εδρών του Πέτρου: της Ρώμης, της Αλεξάνδρειας και της Αντιόχειας. Χωρίς να χρησιμοποιούν τον τίτλο του «Πατριάρχη της Δύσης», η Τέταρτη Σύνοδος της Κωνσταντινούπολης (869-70), η Τέταρτη Σύνοδος του Λατερανού (1215) και η Σύνοδος της Φλωρεντίας (1439), ανέφεραν τον Πάπα ως τον πρώτο από τους τότε πέντε Πατριάρχες. Ο τίτλος «Πατριάρχης της Δύσης» χρησιμοποιήθηκε το έτος 642 από τον Πάπα Θεόδωρο Α’. Στη συνέχεια, επαναλαμβανόταν σπάνια και δεν είχε σαφές νόημα. Η ανθοφορία του έλαβε χώρα τον δέκατο έκτο και δέκατο έβδομο αιώνα, στο πλαίσιο του πολλαπλασιασμού των τίτλων του Πάπα.

Στο L’Annuario Pontificio εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1863. Επί του παρόντος, η έννοια του όρου “Δύση” αναφέρεται σε ένα πολιτιστικό πλαίσιο που δεν αναφέρεται μόνο στη Δυτική Ευρώπη, αλλά εκτείνεται από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής έως την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία, διαφοροποιώντας έτσι τον εαυτό του από άλλα πολιτιστικά πλαίσια. Προφανώς, αυτή η έννοια του όρου «Δύση» δεν προορίζεται να περιγράψει μια εκκλησιαστική επικράτεια, ούτε μπορεί να χρησιμοποιηθεί ως ορισμός μιας πατριαρχικής επικράτειας. Αν κάποιος επιθυμεί να δώσει στον όρο «Δύση» ένα νόημα εφαρμόσιμο στη νομική γλώσσα της Εκκλησίας, θα μπορούσε να γίνει κατανοητός μόνο σε σχέση με τη Λατινική Εκκλησία. Έτσι, ο τίτλος «Πατριάρχης της Δύσεως» θα περιέγραφε την ιδιαίτερη σχέση του Επισκόπου Ρώμης με τον τελευταίο και θα μπορούσε να εκφράσει την ιδιαίτερη δικαιοδοσία του Επισκόπου Ρώμης για τη Λατινική Εκκλησία. Ως αποτέλεσμα, ο τίτλος «Πατριάρχης της Δύσης», ο οποίος ήταν ασαφής από την αρχή, κατέστη με την πάροδο του χρόνου  παρωχημένος και πρακτικά άχρηστος .

Στην Δεύτερη Σύνοδο του Βατικανού  η Καθολική Εκκλησία υιοθέτησε   τη μορφή των Επισκοπικών Διασκέψεων και των διεθνών συναντήσεών τους  και την κανονική τάξη προσαρμοσμένη στις ανάγκες του σήμερα. Η παράλειψη του τίτλου του «Πατριάρχη της Δύσης» σαφώς δεν αλλάζει τίποτα στην αναγνώριση, που τόσο επίσημα διακηρύχθηκε από τη Β ́ Βατικανή Σύνοδο (1962-1965), των αρχαίων Πατριαρχικών Εκκλησιών (Lumen Gentium 23). Ωσόσο, τώρα θα μπορούσε να ωφελήσει τον Οικουμενικό Διάλογο.

Αθηναγόρας (α) και Παύλος Στ’ (δ) / Αρχείο Αριστείδη Πανώτη

Σήμερα ο Πάπας Φραγκίσκος τον επαναφέρει μεταξύ των ιστορικών τίτλων, στους οποίους εμφανίζεται επίσης «Κυρίαρχος του Κράτους της Πόλης του Βατικανού», μια θέση που φαίνεται να κατέχει με μεγαλύτερη πεποίθηση από όλες τις άλλες. Η επιλογή φαίνεται να υπαγορεύεται από το ταξίδι που έγινε το 2014 με τον Βαρθολομαίο Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως Βαρθολομαίο   στα Ιεροσόλυμα, με την ευκαιρία της 50ής επετείου από την κοινή ανάκληση από τον Αθηναγόρα Α ́ και τον Πάπα Παύλο ΣΤ ́  των αναθεμάτων  του  Σχίσματος του 1054.