Ζει η Θεσσαλονίκη μια εκκλησιαστική άνοιξη;

Η αλλαγή σκυτάλης στη Μητρόπολη μετά από δύο δεκαετίες έχει γίνει αισθητή στη ζωή της πόλης. Η σχέση του Φιλόθεου με το Αγιον Ορος, οι αντιδράσεις των ζηλωτών και τα επόμενα βήματα.

Του Σταύρου Τζίμα*

Προσφάτως βρέθηκε στη Θεσσαλονίκη ο ηγούμενος μονής του Αγίου Όρους και σε συζήτηση που είχε με κληρικό της πόλης τον ρώτησε πως βλέπει το νέο μητροπολίτη Φιλόθεο.

«Habemus despota», του απάντησε περιχαρής εκείνος και πράγματι, είναι αυτό, σε γενικές γραμμές το αίσθημα που κυριαρχεί στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης, από την έως τώρα παρουσία του νέου εκκλησιαστικού ηγέτη της.

Είναι αλήθεια πως η αντίδραση του Φιλόθεου ξάφνιασε αρνητικά όσους είχαν προλάβει να τον γνωρίσουν – και μάλλον έφερε τον αντίθετο, από τον επιδιωκόμενο σκοπό.

Θύμισε την περίπτωση, παλαιότερα, κατά την οποία κάποιο παντελώς περιθωριακό έντυπο στην Ιταλία, με ασήμαντη κυκλοφορία, είχε γράψει ότι ο Πάπας είναι ομοφυλόφιλος, για να σπεύσει αμέσως το περιοδικό του Βατικανού, με εκατοντάδες χιλιάδες φύλλα, να το διαψεύσει και να το καταστήσει έτσι αντικείμενο συζήτησης στον κόσμο των πιστών Καθολικών.

Αν δεν είχε υπάρξει η ανακοίνωση της μητρόπολης, πιθανότατα ουδείς θα γνώριζε την ύπαρξη της αφίσας, πέραν όσων μπαινόβγαιναν στις αίθουσες του φεστιβάλ.

Η παρέμβαση, πάντως, διατυπωμένη σε ήπιους και “ειρηνικούς” τόνους, έδειξε ότι μάλλον αποσκοπούσε περισσότερο στον κατευνασμό του πιο συντηρητικού, εκκλησιαστικού ποιμνίου στην πόλη, και λιγότερο στο να ρίξει στην πυρά την αφίσα και τους εμπνευστές της.

Τοπικοί εκκλησιαστικοί και θεολογικοί παράγοντες, που διατηρούν άριστες σχέσεις με την μητρόπολη αμφιβάλλουν αν ο ίδιος γνώριζε καν την παρουσία της ταινίας της Ελίνας Ψύχου στο Φεστιβάλ, θεωρώντας ως πιο πιθανό κάποιοι εκ των (ουκ ολίγων στην Θεσσαλονίκη) “σκληρών” κύκλων να ήγειραν ζήτημα “σκανδαλισμού” των πιστών δια της προσβολής των συμβόλων. Εξάλλου, όπως επισήμαιναν κάποιοι εξ αυτών, ο Φιλόθεος, παρότι «ακτινοβολεί» θετικά, δεν παύει να λειτουργεί εντός πλαισίου της Εκκλησίας, η οποία ενίοτε εμφανίζεται ευερέθιστη σε τέτοια ζητήματα.

Ο ίδιος ο ιεράρχης έσπευσε να καθησυχάσει όλους εκείνους που από το άλλο άκρο τον κατηγόρησαν ότι κήρυξε «τζιχάντ» εναντίον της καλλιτεχνικής δημιουργίας και του φωτός γενικότερα. 

«Να είμαστε ειλικρινείς», ανέφερε σε δήλωσή του. «Εμένα η επιστολή μου δεν κήρυξε κανέναν ιερό πόλεμο, δεν υπήρξε ούτε γεμάτη οργή ούτε τίποτα! Κατέθεσα μία μαρτυρία και τίποτα παραπάνω! Η επιστολή μου δεν έχει κανέναν χαρακτήρα ούτε οργής ούτε ιερού πολέμου ούτε τίποτε άλλο!».

Όμως η ζημιά (;) είχε γίνει.

Η υπόθεση της αφίσας τον «σταύρωσε» επικοινωνιακά, επισκίασε, εκείνες τις μέρες, ακόμα και τις δηλώσεις του τόσο εναντίον εκείνων που επιχείρησαν να λιντσάρουν τους δυο τρανς στην πλατεία Αριστοτέλους, όσο και αυτών που προπηλάκισαν λεκτικά τον Στέφανο Κασσελάκη καθώς εισερχόταν στο Ολυμπιο για να παρακολουθήσει ταινία του φεστιβάλ ντοκιμαντέρ.

Ο Φιλόθεος αποδοκίμασε ευθέως τις ομοφοβικές ενέργειες, χρησιμοποιώντας γλώσσα αδιανόητη για την έως πριν αυτόν τοπική εκκλησιαστική ιεραρχία.

«Ως Επίσκοπος της Ορθόδοξου Εκκλησίας της Θεσσαλονίκης, δηλώνω ότι η βία δεν εκφράζει τον τρόπο της ζωής των ορθοδόξων χριστιανών. Η χρήση βίας δεν δικαιολογείται για κανένα λόγο, απεναντίας καταδικάζεται απερίφραστα και δεν έχει καμία απολύτως σχέση με το Ευαγγελικό ήθος. Ο Χριστός μας δεν “σταυρώνει”, αλλά σταυρώνεται ο Ίδιος, δεν βιαιοπραγεί, αλλά δέχεται ο Ίδιος τη βία, δεν λοιδορεί ποτέ την οποία ανθρώπινη συμπεριφορά, αλλά ακόμη κι όταν ο Ίδιος λοιδορείται και βλασφημείται, ευλογεί τους πάντες και καλεί προς μετάνοια», ήταν το μήνυμα που έστειλε παρεμβαίνοντας στην γενικότερη συζήτηση γύρω από το καυτό ζήτημα της βίας στην κοινωνία.

Κάτι περισσότερο από εκατό ημέρες στην επισκοπικό θρόνο ο διάδοχος του Άνθιμου δείχνει να έχει κερδίσει την συμπάθεια και την αγάπη της πόλης.

Η μητρόπολη Θεσσαλονίκης, είναι ένα από τα μεγαλύτερα «καράβια» του «στόλου» της Εκκλησίας της Ελλάδας και επομένως δύσκολα στρίβει.

Επί δεκαετίες η κορυφή της (Παντελεήμων, Ανθιμος) μετέδιδε εικόνα ενός από τα πιο συντηρητικά κάστρα της, ρέπουσα, μονίμως σε παρεμβάσεις στα πολύπλοκα εθνικά θέματα (Μακεδονικό, ελληνοτουρκικά) αλλά και στα αμιγώς πολιτικά δρώμενα, με κραυγαλέα την ευθεία -και ατυχή- απειλή του τέως κ. Ανθιμου, προς τον υποψήφιο τότε κ. Γιάννη Μπουτάρη, ότι όσο εκείνος είναι μητροπολίτης δεν πρόκειται να γίνει δήμαρχος -λίγες μέρες μετά, ως γνωστόν, οι Θεσσαλονικείς τον διέψευσαν στην κάλπη.

Ο μητροπολίτης Άνθιμος, με τον οποίο ο Φιλόθεος φέρεται να διατηρεί άριστες σχέσεις, υπήρξε ένας έντιμος και μακριά από εκκλησιαστικές ίντριγκες ιεράρχης, ο οποίος, όμως, εκτός από την αδυναμία του να αντισταθεί στον «πειρασμό» της εμπλοκής στην πολιτική (εξωτερική και εσωτερική), δεν μπόρεσε να «διαβάσει» τις αέναες αλλαγές στην κοινωνία της Θεσσαλονίκης, την γλυκιά πολιτισμική μίξη της με αυτές των όμορων χωρών, δεν κατάφερε να αφουγκραστεί τις αγωνίες των νέων ανθρώπων. 

Εδώ και χρόνια, λόγω προβλημάτων υγείας, δε, είχε πάψει να ελέγχει τα του οίκου του, αφήνοντας, ακόμα και αν δεν το ήθελε, ορθάνοιχτο πεδίο δράσης σε παρεκκλησιαστικές οργανώσεις, να αλώσουν ενορίες και να λειτουργούν σε αρκετές περιπτώσεις, ως ψηφολέκτες ακροδεξιών κομμάτων, επίδοξων ηγετίσκων, υποψηφίων βουλευτών, δημοτικών συμβούλων, κ.λ.π.

Με μια τέτοια «προίκα» στους ώμους του ο Φιλόθεος καλείται να πορευθεί σε ναρκοπέδιο, και η μια «νάρκη» του έσκασε ήδη με την μορφή της αφίσας, ενώ τροχιοδεικτικές βολές εκτοξεύονται κάπου-κάπου και στο διαδίκτυο από ακραίους.

Δείχνει όμως αποφασισμένος να φέρει φρέσκο αέρα στον κόσμο της τοπικής εκκλησίας, που τόσο ανάγκη έχει η κοινωνία της πόλης και να πατάξει φαινόμενα όπως αυτό κληρικού της μητρόπολης τον οποίο καρατόμησε διότι εξαπατούσε πιστούς αποσπώντας τους χρηματικά ποσά με την υπόσχεση όταν γίνει δεσπότης θα τους τα επιστρέψει στο πολλαπλάσιο.

Δίχως να σκιαμαχεί με το παρελθόν και κινούμενος συνήθως κάτω από τα «ραντάρ» της δημοσιότητας, προβάλλει ένα προφίλ προσηνούς και ταπεινού ηγέτη, που κοιτάζει μπροστά, διαθέτει επικοινωνιακό χάρισμα, κυκλοφορεί μόνος του στους δρόμους, τρώει ως κοινός θνητός σε εστιατόρια στο κέντρο της Θεσσαλονίκης, πηγαίνει σχεδόν παντού σε εκδηλώσεις όπου τον καλούν, δηλώνει πρόθυμος να συνεργαστεί με τους άλλους φορείς της πόλης για να βοηθήσει.

Σε αυτό το πνεύμα, ευλογώντας την τελετή παράδοσης-παραλαβής στην δημαρχία της Θεσσαλονίκης, έθεσε εαυτόν στην διάθεση του νέου δημάρχου Στέλιου Αγγελούδη τονίζοντας στον χαιρετισμό του ότι «όλοι μαζί και ο κάθε ένας ξεχωριστά έχει την ευθύνη για την πόλη» και πως «όχι μόνο εγώ ως επίσκοπος αλλά και όλοι οι ιερείς και οι πολίτες θα είμαστε κοντά σας ώστε μέσα από την καλή συνεργασία να γνωρίσει η πόλη και ο λαός της όμορφες μέρες».

Και σε μια κίνηση, εκείνη τη βραδιά, που προκάλεσε θετική αίσθηση στην αίθουσα, και απέσπασε το χειροκρότημα των παρισταμένων, όταν κλήθηκαν να ορκιστούν με θρησκευτικό ή πολιτικό όρκο οι δημοτικοί σύμβουλοι, παρενέβη και παρακάλεσε όπως στην διαδικασία θα ήταν καλό να σταθούν και να παραμείνουν όρθιοι οι σύμβουλοι και των δυο επιλογών, τονίζοντας πως «οφείλουμε να σεβαστούμε τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του καθενός», όπως και έγινε.

Ως ένα πρώτο βήμα στην διακηρυγμένη βούλησή του για συνεργασία με τους φορείς της κοινωνίας, η μητρόπολη από κοινού με τον Δήμο και την Θεολογική Σχολή οργανώνουν εν όψει των εορτών του Πάσχα «λατρευτική εβδομάδα», εκδηλώσεων σε βυζαντινά μνημεία της πόλης με κορυφαία εκείνη στις 25 Απριλίου στον Ιερό Ναό της του Θεού Σοφίας, όπου θα παιχτούν οι μελοποιημένοι από τον Σταύρο Κουγιουμτζή, «Ύμνοι αγγέλων σε ρυθμούς ανθρώπων»”.

Ο Θεσσαλονίκης Φιλόθεος δεν δίστασε να θέσει και τον δάκτυλο επί τον τύπον των ήλων, όταν μιλώντας σε εκδήλωση στο Τελλόγλειο πολιτιστικό ίδρυμα αναφέρθηκε και στην εκπορευόμενη από τους κόλπους του «οίκου του Θεού» παραπληροφόρηση, «προς εξυπηρέτηση σκοπιμοτήτων». Δεν δίστασε επ’ αυτού να καλέσει του εκπροσώπους της Εκκλησίας, έχοντας πέσει και ο ίδιος, όπως είπε, θύμα ενδοεκκλσιαστικών fake news, σε «αγώνα, προσπάθεια, αυτοκριτική, ώστε να αποφεύγουμε τα κρούσματα παραπληροφόρησης», παραδεχόμενος ότι «αυτό το οποίο κατηγορούμε τους άλλους το κάνουμε κι εμείς οι ίδιοι».

Ο εορτασμός της 25ης Μαρτίου στη Θεσσαλονίκη «αρωματίστηκε» από την ευγενική άρνηση του Φιλόθεου να καθίσει σε επισκοπικό θρόνο που του είχαν φέρει στην εξέδρα των επισήμων της παρέλασης, ζητώντας να του φέρουν μια πλαστική καρέκλα, όπως των άλλων, ενώ σε μια εμπνευσμένη ομιλία του για την επέτειο, παραφράζοντας τον στίχο από το τραγούδι του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, διερωτήθηκε αν «είναι ελεύθερος ο προσεκτικός στη δύναμή του (άνθρωπος), ο προσεκτικός στην ισχύ του ή μήπως τελικά πραγματικά ελεύθερος είναι εκείνος που σαν τους ήρωες του γένους χαιρετά την εξουσία και ονειρεύεται;».

Μέχρι και στον Άθω έφτασε η «θετική αύρα» του νέου προκαθήμενου της μητρόπολης Θεσσαλονίκη, με τους συνήθως επιφυλακτικούς, έως και δύσπιστους αγιορείτες, να «στάζουν μέλι» και τον ίδιο να μην διστάζει να αποδοκιμάσει την «επί χρόνια παράνομη κατάληψη της Ιεράς Μονής Εσφιγμένου από φανατικούς ζηλωτές», με κίνδυνο να καταστεί στόχος ακραίων παλαιοημερολογητών.

Το μέλλον θα δείξει αν ο νέος ιεράρχης θα οδηγήσει, την νευραλγική μητρόπολη της Θεσσαλονίκης και το γαλουχημένο από τους προκατόχους του σε συντηρητικές αντιλήψεις ποίμνιο της, στη νέα εποχή, ή θα «καταπιούν» τις φιλοδοξίες του, οι δυνάμεις της αδράνειας και της που παραδοσιακά καραδοκούν.

Ο κοσμήτορας της Θεολογικής Σχολής, η οποία μαζί με την μητρόπολη αποτελούν τους δυο πυλώνες της θεολογικής και εκκλησιαστικής σκέψης και δράσης στην πόλη, εμφανίζεται αισιόδοξος από την έως τώρα παρουσία του Φιλοθεου στο τιμόνι: «Ένα αεράκι πολιτισμού αύρας λεπτής φυσάει στην πόλη, το επ’ εμοί μια διαίσθηση με γεμίζει, πως οι δημιουργικές δυνάμεις του τόπου θα κάνουν τη Θεσσαλονίκη μας ξανά όμορφη, αλλιώς ωραία», έγραψε (στην ιστοσελίδα parallaxi).

Γοητευμένοι δήλωσαν και πολλοί άλλοι παράγοντες της πόλης, εκκλησιαστικοί και μη, που ρωτήθηκαν για τις εντυπώσεις τους από την «Κ».

Ο πυρήνας των απαντήσεων τους, ήταν «ευλογημένος ο ερχόμενος»- μέρες που έρχονται.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους  / Πηγή/Φωτογραφίες :kathimerini.gr/