Υιοθέτηση νέων ιδεών στη διαδικασία λύσης του Κυπριακού

Του Αχιλέα Αιμιλιανίδη*

Η πρόταση του φίλου Τάκη Χατζηγεωργίου πιστεύω πως κινείται στην ορθή προσέγγιση. Στη συζήτηση για εφαρμογή λύσης του κυπριακού, οποιαδήποτε μορφή και αν έχει αυτή, το αίσθημα ασφάλειας των πολιτών μετά τη λύση είναι πρωταρχικής σημασίας.

 Εκ των πραγμάτων το νέο κράτος θα εξαρτάται από ισορροπίες ισχύος και μια από τις πλέον δύσκολες παραμέτρους της πορείας μετά τη λύση είναι να μην αποτελέσει το κράτος στη νέα του μορφή εστία συνεχών εντάσεων ή πιθανών συγκρούσεων στην περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου. Ιδιαίτερα αν το νέο κράτος δεν θα έχει ή θα έχει περιορισμένο δικαίωμα αυτοπροστασίας και εφόσον η ασφάλεια του κράτους δεν θα μπορεί να τύχει εγγυήσεων από την ΕΕ με την υφιστάμενη της μορφή και περιορισμένες στρατιωτικές δυνατότητες. Ο κίνδυνος να επηρεάζεται η λήψη αποφάσεων από την έλλειψη ασφάλειας στο νησί είναι εμφανής, και λογικά η στήριξη του καθεστώτος ασφαλείας στην καλή θέληση της Τουρκίας είναι ανεπαρκής.

Η λύση του κυπριακού προϋποθέτει επομένως πως την επόμενη μέρα, όποια και αν είναι η μορφή ή το περιεχόμενο της λύσης, υπάρχει σε πραγματικό επίπεδο αίσθημα ασφάλειας των Κυπρίων ως προϋπόθεση για την εφαρμογή της συμφωνηθείσας λύσης. Ορθά η πρόταση του Τάκη έχει επομένως ως χρονικό σημείο εφαρμογής την επομένη μιας λύσης του κυπριακού, μια και εκ των πραγμάτων η πρόταση δεν θα μπορούσε να τύχει εφαρμογής στο στάδιο πριν την λύση.

 Ο Αχιλέας Αιμιλιανίδης

Η πρόταση δεν θα λύσει προφανώς το κυπριακό, αλλά δημιουργεί ένα πρόσθετο δεδομένο, σε περίπτωση υιοθέτησής της, για άμβλυνση του θεμελιώδους ζητήματος του αισθήματος ασφαλείας. Συμφωνώ μαζί του ότι η παρουσία ενός θεσμού διεθνούς εμβέλειας στην Κύπρο πράγματι μπορεί να συμβάλει στο αίσθημα ασφάλειας των Κυπρίων και κατ’ επέκταση να ενισχύει τις πιθανότητες επιτυχίας μιας λύσης του Κυπριακού. Και στο πλαίσιο αυτό η εγκαθίδρυση ενός οργανισμού υπό την ομπρέλα των Ηνωμένων Εθνών με στόχο την ειρήνη στην ευρύτερη περιοχή της Ανατολικής Μεσογείου, αλλά και της Μέσης Ανατολής, θα καθιστούσε την Κύπρο όχι απλώς ένα πείραμα, αλλά παράλληλα και ένα κράτος με κεντρική σημασία στην ευρύτερη περιοχή.

 Είναι καλά γνωστό ότι η παρουσία των θεσμών της ΕΕ στις Βρυξέλλες συνιστά ένα από τους καθοριστικούς παράγοντες για τους οποίους το βελγικό Σύνταγμα κατάφερε, παρά τις δυσκολίες, να επιβιώσει στην πράξη. Αντίστοιχα παραδείγματα εντοπίζουμε και σε άλλες περιπτώσεις. Μια παρόμοια δέσμευση της διεθνούς κοινότητας για επίτευξη σταθερότητας στην περιοχή, μιας σταθερότητας είναι όντως χρήσιμη και βοηθητική. Δεν αναιρεί την ανάγκη η όποια λύση του Κυπριακού να διασφαλίζει τη βιωσιμότητα ή λειτουργικότητα του κράτους ή να αποφεύγει ένα πλαίσιο εγγυήσεων ή ασφάλειας το οποίο θα καθιστά την Κύπρο προτεκτοράτο. Δεν αναιρεί δηλαδή η πρόταση την ανάγκη να διασφαλιστεί το περιεχόμενο μιας λύσης. Εντούτοις, ακόμα και αν επιτυγχάνονταν ιδανικές συνθήκες ως προς το περιεχόμενο, και πάλι το αίσθημα ασφάλειας είναι κάτι που επιτυγχάνεται μόνο με επιπρόσθετους παράγοντες που να παρέχουν πρακτικό και αποτελεσματικό αίσθημα ασφάλειας. Η πρόταση του Τάκη Χατζηγεωργίου συμβάλλει προς την κατεύθυνση αυτή και δεν μπορεί παρά να έχει θετικές συνέπειες, τόσο στο στάδιο μετά τη λύση, όσο και στην ίδια τη διαδικασία. Νομίζω πως ανεξαρτήτως δυσχερειών, η ανάγκη για υιοθέτηση νέων ιδεών στη διαδικασία λύσης του Κυπριακού που να συμβάλλουν στο να ιδωθεί το Κυπριακό και η διαδικασία διαπραγματεύσεων με θετική εικόνα είναι αναγκαία, και η ιδέα αυτή συνιστά και μια απλή, σαφή και θετική πρόταση, που μπορεί να γίνει κατανοητή από τρίτους ανεξαρτήτως πόσο καλή αντίληψη έχουν για το Κυπριακό και που δεν ευνοεί ένα από τα μέρη της συζήτησης για το Κυπριακό, αλλά θα μπορούσε να ενεργήσει ως win–win στην όλη διαδικασία.

 *Ο Αχιλέας Αιμιλιανίδης είναι δικηγόρος , Καθηγητής Νομικής και Κοσμήτορας  της Νομικής Σχολής του Πανεπιστημίου Λευκωσίας.  Το κείμενο είναι η ομιλία του στην σημερινή παρουσίαση της πρότασης του πρώην ευρωβουλευτή Τάκη Χατζηγεωργίου για εγκαθίδρυση στην Κύπρο ενός Οργανισμού/Θεσμού υπό την ομπρέλα των Ηνωμένων Εθνών με στόχο την Ειρήνη. 

 Ο πρώην ευρωβουλευτής Τάκης Χατζηγεωργίου

********************************************

Ο «Οίκος του Ενός» στο Βερολίνο

Της Δρ. Άντρης Χατζηανδρέου,

Πιανίστα

…ελεύθερες σκέψεις για αποστειρωμένα μυαλά

Είναι με ιδιαίτερη χαρά που βρίσκομαι σήμερα εδώ για να στηρίξω μια τόσο επίδοξη πρωτοβουλία. Ταυτόχρονα, ως άνθρωπος του πολιτισμού, είναι με ιδιαίτερη συγκίνηση που δράττομαι της ευκαιρίας να διαβάσω λίγα λόγια και να μοιραστώ λίγες σκέψεις μαζί σας, με την ελπίδα ότι κάποιες από αυτές, θα συμβάλουν στην ομαλή μετάβαση του αύριο της λύσης του Κυπριακού, αλλά και των τόσων άλλων «αυριανών λύσεων» που έπεται να δοθούν στην ευρύτερη περιοχή, οι οποίες σαφέστατα συνδέονται με τη λύση του Κυπριακού. Αυριανές λύσεις συνωστισμένες από πολλαπλές βιογραφίες ανθρώπων, έτοιμες να ταξινομηθούν υπό το πρίσμα της παγκοσμιοποίησης και του εθνικισμού, μέσα σ’ ένα σύμπλεγμα διεθνούς και τοπικού επαναπροσδιορισμού.

Προσδεθείτε, θα πουν κάποιοι. Επικίνδυνη η απογείωση της λύσης, πολυπολιτισμική! Προσδεθείτε πολιτικά, κοινωνικά, οικονομικά, στρατιωτικά. Απελευθερωθείτε, θα πουν άλλοι. Επείγουσα η πολυπολιτισμική προσγείωση. Επείγουσα για τις ομάδες των ανθρώπων που αισθάνονται κατώτερες, καταπιεσμένες και παραγνωρισμένες. Η πολυπολιτισμικότητα της λύσης του Κυπριακού δηλαδή, που για κάποιους θεωρείται ως η χειρότερη απειλή, για τις ομάδες αυτές αποτελεί πολιτικό αίτημα διαχρονικά, το οποίο συμβάλλει στις συλλογικές τους διεκδικήσεις.

Είναι μέσα από αυτόν το φακό που διαβάζω την πρωτοβουλία του αγαπητού Τάκη, να μετατρέψει την Κύπρο από πρόβλημα σε λύση. Μέσα από το φακό της αναδιαμόρφωσης της παγκόσμιας πολιτικής με βάση την κουλτούρα και όχι εις βάρος της. Μέσα από το φακό του εκσυγχρονισμού της πολιτικής, όχι υπό την έννοια του παγκόσμιου πολιτισμού που έχει ως στόχο τη δυτικοποίηση των μη-δυτικοποιημένων λαών και κοινωνιών, αλλά, με την κατανόηση ότι η σύγχρονη πολιτική είναι η πολιτική των πολιτισμών, ενώ η τοπική πολιτική είναι η πολιτική της εθνικότητας. Κάτι τέτοιο, φυσικά, συνεπάγεται την σύγκλιση των πολιτισμών και όχι την σύγκρουσή τους. Τη εναρμόνιση και όχι την παλινδρόμηση μεταξύ του ποια είμαι και του ποια με θέλουν να γίνω. Διότι, είναι αυτές οι παλινδρομήσεις που δημιουργούν συνοριακές γραμμές, οι οποίες, εν πάση περιπτώση, μετακινούνται μέσα στο χρονικο-ιστορικό πλαίσιο των συγκρούσεων και των πολέμων, κατευθυνόμενες, τολμώ να πω, από συναισθηματική υποκρισία.

Η Άντρη Χατζηανδρέου

Αναλογιστείτε μόνο, πόσο σύντομο είναι το εύρος της προσοχής μας όταν πρόκειται για πολέμους και πόσο εύκολα μετακινούμαστε από τη μια συνοριακή γραμμή στην άλλη. Πόσο εύκολα προχωρούν, άνθρωποι, κυβερνήσεις και αξιωματούχοι από τον κυματισμό της ουκρανικής ή της ρωσικής σημαίας στην επιλογή πλευράς μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης. Και πόσο δύσκολη είναι η ταυτόχρονη διαχείριση των πολλαπλών συνεχιζόμενων συγκρούσεων από την Συρία μέχρι την Αιθιοπία και τη Μιανμάρ, και από τη Σομαλία μέχρι την Αϊτή και το Κόγκο, ιδιαίτερα, όταν σήμερα καλούμαστε να συνεργαστούμε με ανθρώπους από όλες αυτές τις γωνιές του πλανήτη.

Με τις επικείμενες ευρωπαϊκές και άλλες εθνικές εκλογές να μας κλείνουν το μάτι ανά το παγκόσμιο, αλλά και με την εξάμηνη παραμονή της κυρίας Κουεγιάρ στο νησί, οι συζητήσεις περί τοπικού και παγκόσμιου, περί εθνικού και πολυπολιτισμικού, αναμένονται όλο και πιο έντονες, όλο και πιο πολωμένες. Και είναι για αυτόν ακριβώς το λόγο, που επιλέγω επίσης, να αναφερθώ στη Συμμαχία των Πολιτισμών ως οντότητας των Ηνωμένων Εθνών, της οποίας διακήρυξε επίσημα την έναρξη ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Κόφι Ανάν το 2005, με την συν-υποστήριξη των κυβερνήσεων της Ισπανίας και της Τουρκίας. Η επιλογή μου, πηγάζει από τα τεκταινόμενα στην ευρύτερη περιοχή της Κύπρου, αλλά και από το ρόλο που θα μπορούσε να διατελέσει η εγκαθίδρυση μιας ακόμα έδρας των Ηνωμένων Εθνών εδώ, στην Κύπρο. Δηλαδή, το ρόλο της Κύπρου στην κινητοποίηση της διεθνούς δράσης κατά του εξτρεμισμού, μέσα από την ενθάρρυνση και την καθιέρωση του διεθνούς διαπολιτισμικού και διαθρησκευτικού διαλόγου και συνεργασίας, και τη σημασία τους στην προώθηση της ανεκτικότητας.

Ναι, αγαπητέ Τάκη, ο Γάλλος οικονομολόγος και διπλωμάτης Jean Monnet είπε, «Τίποτα δεν είναι δυνατό χωρίς τον άνθρωπο, τίποτα δεν διαρκεί χωρίς θεσμούς». Ενάμιση περίπου αιώνα νωρίτερα, γράφει ο Γερμανός ποιητής και φιλόσοφος Γιόχαν Βόλφγκανγκ φον Γκαίτε, «Δυο πράγματα πρέπει να παίρνουν τα παιδιά από τους γονείς τους, ρίζες και φτερά». Παραφράζω, βάζοντας στην παλάντζα Γαλλία και Γερμανία: Δύο πράγματα πρέπει να παίρνουν οι άνθρωποι από τους θεσμούς τους, ρίζες και φτερά. Και υπό αυτή την έννοια, την έννοια δηλαδή της ισορροπίας μεταξύ του ριζωμένου και του απελευθερωμένου, του διακεκομμένου και του διαρκούς, του τοπικού και του παγκόσμιου, θέλουμε, και μπορούμε να οδηγηθούμε σε μια ουσιαστική ερμηνεία της δημοκρατίας. Μιας δημοκρατίας η οποία να διασφαλίζει τη συνεχή διαδικασία της αρμονικής συνύπαρξης, της προσαρμοστικότητας και της ευελιξίας. Μιας δημοκρατίας η οποία δεν θα επιτρέπει στο διεθνές ανθρωπιστικό δίκαιο να πέφτει σε νομικά κενά αέρος κατά την απογείωση πολέμων, ούτε να σηκώνει τα χέρια ψηλά κατά την προσγείωση τους. Όταν, δηλαδή, ένας πόλεμος κηρύσσεται, όχι μεταξύ δύο κρατών, αλλά αναμεταξύ ενός κράτους και μιας τρομοκρατικής οργάνωσης, ενός κράτους και μιας ιδεολογίας, όπως στην περίπτωση του Ισραήλ και της Χαμάς, επιτρέποντας έτσι σε μια εθνοκάθαρση να εκτυλίσσεται ανένοχα μπροστά στα μάτια της διεθνούς κοινότητας.

Μια υγιής δημοκρατία, επιτρέπει στον απλό λαό να μεγαλουργεί και σε ταπεινούς ηγέτες να οικοδομούν δίκαιες και συμπεριληπτικές κοινωνίες. Ο «Οίκος του Ενός» στο Βερολίνο για παράδειγμα, είναι ένας πνευματικά ευρύχωρος οίκος, ένα κοινό οικοδόμημα που χωρά μια εκκλησία, ένα τζαμί και μια συναγωγή, κάτω από την ίδια σκέπη. Είναι άξιο απορίας, γιατί ένας τέτοιος οίκος δεν παίζει πρώτη είδηση παντού. Είναι επίσης απορίας άξιον, εάν μια τέτοια σκέπη θα μπορούσε να αποτελέσει θεμέλιο λίθο στη νέα έδρα των Ηνωμένων Εθνών, εδώ, στην Κύπρο.

Χαιρετίζω, λοιπόν, την πρωτοβουλία αυτή, και εύχομαι η προσπάθεια να ευοδώσει, διότι όταν, κατά την άποψη μου, όλα τα άλλα θα έχουν αποτύχει, ο πολιτισμός είναι αυτός που θα κληθεί να δώσει και να αναλάβει τις λύσεις.

Σας ευχαριστώ.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους