Το Βυζάντιο στην «καρδιά» του Λούβρου

Νέα πτέρυγα Βυζαντινής και Ανατολικής Χριστιανικής Τέχνης στο μουσείο του Παρισιού

Της Ιωάννας Κλεφτογιάννη*

Ελάχιστα βήματα κάτω από την εμβληματική κεντρική γυάλινη πυραμίδα αλλά και το κορυφαίο έκθεμα-«μαγνήτη» της Νίκης της Σαμοθράκης, κατά κυριολεξία στην «καρδιά» του Μουσείου του Λούβρου, προγραμματίζεται να εγκαινιαστεί, στα τέλη του 2027, η πολυαναμενόμενη νέα πτέρυγα Βυζαντινής και Ανατολικής Χριστιανικής Τέχνης. Θα είναι το τελευταίο, ένατο κατά σειρά, τμήμα του κορυφαίου κρατικού μουσειακού ιδρύματος της γαλλικής πρωτεύουσας και πρώτου σε επισκεψιμότητα μουσείου διεθνώς, για το οποίο σύσσωμος ο μηχανισμός του εργάζεται ήδη πυρετωδώς.

Το «Βυζαντινό Μονοπάτι», όπως έχει ονομαστεί, μια εκκρεμότητα που αναβάλλεται από το 2014 και αναμένεται να κλείσει οριστικά σε τρία χρόνια, φωτίζοντας μέσα από έναν θαρραλέο και πρωτότυπο διαπολιτισμικό διάλογο το έως σήμερα «υποφωτισμένο» και κατακερματισμένο σε πολλές αίθουσες του Μουσείου του Λούβρου Βυζάντιο, θα έχει επίκεντρο την εικόνα.

Σχεδιάστηκε να φιλοξενηθεί διαδοχικά σε έξι αίθουσες (173, 174, 179, 180, 181 και 183), επιφάνειας 2.200 τετραγωνικών μέτρων, στην περίφημη πτέρυγα Denon. Χωροταξικά, πρόκειται για το σημείο όπου τέμνονται οι αίθουσες με τις αιγυπτιακές, τις αρχαιοελληνικές, τις ετρουσκικές-ρωμαϊκές αρχαιότητες και τον τομέα Ισλαμικών Τεχνών, όπως διαπίστωσε το BΗΜΑgazino κατά την ειδική αποκλειστική ξενάγησή του από τους ιθύνοντες του Μουσείου.

Δύο είναι οι δίοδοι, μέσω των οποίων ο επισκέπτης θα οδηγείται απευθείας στα περίπου 1.000 πολύτιμα εκθέματα της βυζαντινής και ανατολικοχριστιανικής τέχνης, εκ των συνολικά 20.000 που θησαυρίζονται στις συλλογές του Λούβρου και μέχρι τα θυρανοίξια της νέας πτέρυγας θα συνεχίσουν να εμπλουτίζονται.

Την πρώτη θα τη συναντά αμέσως μετά το σταυροδρόμι-κεντρική είσοδο στο μουσείο, κατερχόμενος από την πυραμίδα, στο επίπεδο -1, και κινούμενος με κατεύθυνση δυτική. Αν φθάνοντας σε αυτό, αντί να λοξοδρομήσει ελαφρώς, επιλέξει να ανέλθει στο επίπεδο 1, θα βρεθεί ενώπιον της συνωστισμένης αίθουσας με τη Μόνα Λίζα, αλλά και στο έτερο εξίσου δημοφιλέστατο πλατύσκαλο-σταυροδρόμι, όπου δεσπόζει η Νίκη της Σαμοθράκης.

Φθάνοντας σήμερα στο σημείο του επιπέδου -1, όπου, το 2027, η ταμπελίτσα θα αναγράφει, μεταξύ άλλων, «Βυζάντιο», εκεί που σήμερα γράφει «Islam», ο επισκέπτης βρίσκει μια θύρα κλειστή, πίσω από την οποία βρίσκεται ο υπό διαμόρφωση νέος τομέας της πτέρυγας Denon.

Πρόκειται για τμήμα του επιπέδου που βρίσκεται ακριβώς κάτω από την πρώην υπαίθρια αυλή Visconti. Μια κλίμακα οδηγεί σε κομμάτι και της ίδιας της αυλής, το οποίο, το 2012, καλύφθηκε με την κυματοειδή, αραχνοΰφαντη στέγη από γυαλί και μέταλλο, προκειμένου να στεγαστεί εκεί και το νεοαποκτηθέν τότε όγδοο τμήμα του Λούβρου, με τη συλλογή Ισλαμικής Τέχνης – τη μεγαλύτερη και πιο σημαντική συλλογή ισλαμικής τέχνης στην Ευρώπη, με 3.000 θησαυρούς, από την Κόρδοβα, το Κάιρο, τη Δαμασκό, τη Βαγδάτη, το Χαλέπι, τη Μοσούλη, την Κωνσταντινούπολη, το Ισφαχάν και την Αγκρα στην Ινδία.

Από το 2027 θα «συνομιλεί» με τα εκθέματα της πτέρυγας Βυζαντινής και Ανατολικής Χριστιανικής Τέχνης. Στη δεύτερη είσοδό της ο επισκέπτης θα οδηγείται κατεβαίνοντας την κεντρική μαρμάρινη κλίμακα, στην κορφή της οποίας δεσπόζει η Νίκη της Σαμοθράκης – αν συνεχίσεις ευθεία, εισέρχεσαι στις εκθαμβωτικές Κόκκινες Αίθουσες, με τους μεγαλύτερους σε μέγεθος πίνακες που διαθέτει το Λούβρο, συμπεριλαμβανομένων των αριστουργημάτων των σπουδαιότερων γάλλων ζωγράφων του 19ου αιώνα, από τον Νταβίντ έως τον Ντελακρουά.

Κορυφαία εκθέματα, όπως τα ερείπια της κοπτικής εκκλησίας του Baouit (ή Bawit), το ελεφαντόδοντο Barberini (525-550), ένα εξαιρετικά σπάνιο δίπτυχο φύλλο που κατασκευάστηκε στην Κωνσταντινούπολη, αντιπροσωπεύοντας τον θρίαµβο του αυτοκράτορα Αναστασίου A’ ή του Ιουστινιανού Α’, το φηµισµένο τελετουργικό ασηµένιο αγγείο Emesa (Κωνσταντινούπολη, 6ος αιώνας) και η εικόνα από lapis lazuli, από το θησαυροφυλάκιο της εκκλησίας του Saint-Denis, όπως μας είχε διευκρινίσει, πριν από την ξενάγηση, ο διευθυντής του τμήματος Βυζαντινής και Ανατολικής Χριστιανικής Τέχνης, Μαξιμιλιάν Ντιράν, βρίσκονται σήμερα διασκορπισμένα σε διαφορετικές αίθουσες και διαφορετικές συλλογές στο Λούβρο. Αναμένεται να αφομοιωθούν, υπό νέο σχεδιασμό, στο «Βυζαντινό Μονοπάτι».

Το μητροπολιτικό Μουσείο δεν αρκείται ωστόσο στην ήδη εξαιρετικά πλούσια συλλογή του. Μετά την αναγγελία της δημιουργίας της πτέρυγας Βυζαντινής και Ανατολικής Χριστιανικής Τέχνης, με προεδρικό διάταγμα, το 2022, εμπλουτίζεται σταθερά με νέα πολύτιμα αποκτήματα και δάνεια. Ανάμεσα στα πρώτα, απαντάς τη ρωσική εικόνα-τρίπτυχο με τον Αγιο Νικόλαο, την Αγία Αλεξάνδρα και τον Αγιο Αλέξιο, και το ομοίωμα του Παναγίου Τάφου, σε ξύλο ελιάς, με ένθετο φίλντισι και κόκαλο, από το β’ μισό του 17ου αιώνα.

Από τα Βαλκάνια έως την Αιθιοπία

Η χρονολογική περίμετρος του συνόλου των εκθεμάτων θα ξεκινά τον 3o αιώνα και θα καταλήγει το 1923, χρονιά που υπογράφηκε η Συνθήκη της Λωζάννης. Γεωγραφικά, η πτέρυγα θα εξαπλώνεται από τα Βαλκάνια έως τη Μέση Ανατολή, από την Αιθιοπία έως τη Ρωσία και από τον Καύκασο έως τη Μεσοποταμία, ενώ κεντρικότατη θα είναι και η θέση της Ελλάδας, όπως μας διευκρίνισε η διευθυντική ομάδα του Λούβρου.

Τον διεθνή διαγωνισμό τόσο για τη δημιουργία της «σκηνογραφίας» της πτέρυγας Βυζαντινής και Ανατολικής Χριστιανικής Τέχνης όσο, παράλληλα, για την εκ βάθρων αναδιαμόρφωση του «ρωμαϊκού μονοπατιού» και τον ανασχεδιασμό του τμήματος Ισλαμικής Τέχνης, κέρδισε η γαλλοαμερικανική κοινοπραξία WHY Architecture και BGC Studio – αυτή την περίοδο οι WHY κατασκευάζουν τη νέα πτέρυγα στο Μetropolitan Museum of Art, στη Νέα Υόρκη.

Σύμφωνα με την ανακοίνωση του μουσείου, η πρότασή της επικράτησε επειδή κατορθώνει να επιτύχει τον κεντρικό στόχο ανάδειξης των διαπολιτισμικών δεσμών και των ανταλλαγών των τριών «μονοπατιών» της Ρωμαϊκής, της Βυζαντινής και της Ισλαμικής Τέχνης, αλλά και της ποικιλομορφίας των υλικών που χρησιμοποιεί η βυζαντινή τέχνη.

«Για πρώτη φορά στην ιστορία του Μουσείου του Λούβρου, τα «μονοπάτια» για δύο διακριτά τμήματα, τις Ελληνικές, Ετρουσκικές και Ρωμαϊκές Αρχαιότητες και τη Βυζαντινή και Ανατολική Χριστιανική Τέχνη, έχουν σχεδιαστεί ταυτόχρονα για να αναδεικνύουν τις συνδέσεις τους, επιτρέποντας στους επισκέπτες να κατανοήσουν καλύτερα τα σημεία σύγκλισης μεταξύ των διαφορετικών πολιτισμών και τον πλούτο των αλληλεπιδράσεών τους, την αμοιβαία ισχύ και τις συνδέσεις τους.

Η ομαδοποίηση αυτών των έργων θα επιτρέψει να αναδειχθούν οι δεσμοί με τον ελληνικό και τον ύστερο ρωμαϊκό κόσμο, η άνθησή τους εντός του βυζαντινού κόσμου και το αποτύπωμά τους σε έναν χώρο όπου αναπτύχθηκε και ο ισλαμικός πολιτισμός.

Στο κέντρο της συζήτησης θα είναι επίσης η Ανατολική Ευρώπη και ο σλαβικός κόσμος. Στην καρδιά του Λούβρου, οι συγκεκριμένοι «απόηχοι» είναι ανεκτίμητοι» υπογραμμίζει η πρόεδρος και διευθύντρια του Λούβρου, Λοράνς ντε Καρ, η οποία φιλοδοξεί, όπως σχολίασε στο ΒHMAgazino, να κάνει τα εννέα εκατομμύρια επισκεπτών του μουσείου, ετησίως, «να γνωρίσουν την περιπλοκότητα του Βυζαντινού Πολιτισμού, τον πλουραλισμό και τον πλούτο του μεσαιωνικού κόσμου, τη σημασία της θρησκείας ως συστήματος σκέψης και την πολιτιστική και γλωσσική πολυμορφία του».

Επιτρέποντας, τελικά, «να γίνει κατανοητό ένα ολόκληρο κανάλι μετάδοσης της αρχαίας γνώσης και εξέλιξης του κόσμου που έχει σφυρηλατήσει τη σύγχρονη, δυτική και ευρωπαϊκή κοινωνία. Η διατήρηση, η εκτίμηση και η κατανόηση της κληρονομιάς των χριστιανών της Ανατολής είναι επίσης η δική μας αποδοχή της ετερότητας» προσθέτει ,εστιάζοντας στον πολιτικό χαρακτήρα των επιλογών του μουσείου.

Φιλόδοξα στοιχήματα, που έθεσε και στον γάλλο πρόεδρο Εμανουέλ Μακρόν όταν, πριν από τρία χρόνια, ανέλαβε τα ηνία της «ναυαρχίδας» των γαλλικών Μουσείων, έχοντας προηγουμένως ηγηθεί επιτυχώς στο Musée d’Orsay και στο Musée de l’Orangerie.

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο πλαίσιο των διεθνών συνεργειών του, για τη νέα πτέρυγα, το Μουσείο του Λούβρου εγκαινίασε «νέο κεφάλαιο» συνεργασίας με το υπουργείο Πολιτισμού της Ελλάδας, όπως μας ενημέρωσε, κατά την επίσκεψή της στην Αθήνα τον περασμένο Σεπτέμβριο η κυρία Λοράνς ντε Καρ. «Σίγουρα θα υπάρξει διάλογος για τη συντήρηση, την ανάδειξη των έργων, αλλά και για πιθανές ανταλλαγές» σχολίασε η διευθύντρια του Λούβρου.

Πηγή: tovima.gr