Το τουρκικό ΥΠΕΞ: Αναμένουμε ότι θα αρθούν τα πολιτικά εμπόδια στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ

Το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών απορρίπτει τις παρατηρήσεις της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στην ετήσια αξιολόγηση της Τουρκίας, ως υποψήφιας προς ένταξη χώρας, κάνοντας λόγο για «άδικες αξιολογήσεις», ιδίως όσον αφορά στα πολιτικά κριτήρια και την εσωτερική πολιτική κατάσταση.

Μεγάλο μέρος της απάντησης της ‘Αγκυρας προς τις Βρυξέλλες είναι αφιερωμένο στις επισημάνσεις της έκθεσης για τις σχέσεις της Τουρκίας με την Ελλάδα και την Κύπρο, ενώ διατυπώνεται, μεταξύ άλλων, η προσδοκία της ‘Αγκυρας για άρση των πολιτικών εμποδίων στις σχέσεις της με την ΕΕ που επιβλήθηκαν από το Συμβούλιο το 2019.

Συγκεκριμένα στην τουρκική ανακοίνωση αναφέρεται: «Η έκθεση υπογραμμίζει ότι η Τουρκία διαδραμάτισε εποικοδομητικό ρόλο στην Ανατολική Μεσόγειο, βελτίωσε τις σχέσεις της με την Ελλάδα και ενίσχυσε την εμπορική συνεργασία με την ΕΕ. Δεδομένης της εποικοδομητικής προσέγγισης της Τουρκίας, όπως σημειώνεται στην έκθεση, αναμένουμε ότι θα αρθούν τα πολιτικά εμπόδια στις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ που επιβλήθηκαν από τα συμπεράσματα του Συμβουλίου της 15ης Ιουλίου 2019».

Από την άλλη πλευρά, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών κάνει λόγο για «μη ρεαλιστικές, παράνομες και μαξιμαλιστικές απόψεις της Ελλάδας και της ελληνοκυπριακής πλευράς» που ενσωματώνονται στην έκθεση, ενώ για το Κυπριακό επαναλαμβάνεται η τουρκική θέση ότι οι Βρυξέλλες δεν έχουν λόγο στη διαδικασία επίλυσης του προβλήματος με τον επιπλέον ισχυρισμό πως «η ΕΕ δεν έχει την εξουσία ή τη δικαιοδοσία να αποφασίζει για τα σύνορα τρίτων χωρών».

Αναλυτικά, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών υποστηρίζει τα εξής για τις επισημάνσεις της Επιτροπής όσον αφορά τα ελληνοτουρκικά και το Κυπριακό:

«Η έκθεση αντανακλά τις μη ρεαλιστικές, παράνομες και μαξιμαλιστικές απόψεις της Ελλάδας και της ελληνοκυπριακής πλευράς, ενώ αγνοεί πλήρως τις νόμιμες ανησυχίες και τις δικαιολογημένες πολιτικές τόσο της Τουρκίας όσο και της (σ.σ. αποκαλούμενης) Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου. Επιθυμούμε να υπογραμμίσουμε ότι το σχήμα για τη διευθέτηση του Κυπριακού ζητήματος περιλαμβάνει αποκλειστικά τις δύο πλευρές στο νησί, τις τρεις εγγυήτριες δυνάμεις και τα Ηνωμένα Έθνη. Οποιαδήποτε μελλοντική διευθέτηση πρέπει να επιτευχθεί μέσω της συμφωνίας των δύο πλευρών στο νησί. Οι δηλώσεις της ΕΕ σχετικά με το Κυπριακό, οι οποίες αντικατοπτρίζουν ανεπιφύλακτα τις ελληνοκυπριακές θέσεις και δεν λαμβάνουν υπόψη τα εγγενή δικαιώματα του τουρκοκυπριακού λαού, δεν συμβάλλουν στις προσπάθειες επίλυσης και αποδεικνύουν γιατί η συμμετοχή της ΕΕ σε μια διαδικασία επίλυσης δεν αποτελεί κατάλληλη επιλογή. Υπενθυμίζουμε επίσης ότι η ΕΕ δεν έχει την εξουσία ή τη δικαιοδοσία να αποφασίζει για τα σύνορα τρίτων χωρών».

Κατά τα λοιπά, το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών στην ανακοίνωσή του δίνει ιδιαίτερη έμφαση στους τομείς που η έκθεση διαπιστώνει πρόοδο της Τουρκίας, όπως στην οικονομία, στην εναρμόνιση της νομοθεσίας και επισημαίνονται οι πρόσφατες προσπάθειες επαναπροσέγγισης των δύο πλευρών, η οποίες όμως -όπως τονίζεται- εξαρτάται από την πολιτική αποφασιστικότητα και το στρατηγικό όραμα της ΕΕ.

«Αξίζει να σημειωθεί ότι η έκθεση κάνει αναφορά στην πρόοδο που έχει σημειωθεί στις μακροοικονομικές πολιτικές και τονίζει το προηγμένο επίπεδο λειτουργίας της οικονομίας της αγοράς στην Τουρκία, καθώς και την ικανότητά της να αντιμετωπίζει τις ανταγωνιστικές πιέσεις και τις δυνάμεις της αγοράς εντός της Ένωσης» επισημαίνεται στην ανακοίνωση όσον αφορά τις διαπιστώσεις της Κομισιόν για την τουρκική οικονομία. Επιπλέον, υπογραμμίζεται πως η Τουρκία έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στην εναρμόνιση με τα πρότυπα της ΕΕ σε πολλούς τομείς, εναρμονίζοντας τη νομοθεσία της με το κεκτημένο της Ένωσης.

«Οι πρόσφατες προσπάθειες επαναπροσέγγισης της ΕΕ με την Τουρκία αποτελούν ευπρόσδεκτη εξέλιξη. Ωστόσο, η αναζωογόνηση των σχέσεων εξαρτάται από απτά μέτρα που καθοδηγούνται από την πολιτική αποφασιστικότητα και το στρατηγικό όραμα της ΕΕ», σύμφωνα με το τουρκικό υπουργείο Εξωτερικών.

Σχέσεις Ευρωπαϊκής Ένωσης και Τουρκίας

Η Τουρκία επαναλαμβάνει τη βούλησή της για ενίσχυση των σχέσεών της με την Ευρωπαϊκή Ένωση, θέτει όμως ως προαπαιτούμενο για την επιτάχυνση της προόδου της συγκεκριμένα βήματα από την ΕΕ: «Θα θέλαμε να επαναλάβουμε ότι, ως υποψήφια χώρα, η πολιτική βούληση της Τουρκίας να ενισχύσει τις σχέσεις Τουρκίας-ΕΕ με εποικοδομητικό τρόπο είναι σαφής και ισχυρή. Η πρόοδος που αναμένεται από την Τουρκία στη διαδικασία ένταξης στην ΕΕ θα επιταχυνθεί εάν η ΕΕ ακολουθήσει μια εποικοδομητική και στρατηγική προσέγγιση με συγκεκριμένα βήματα, σύμφωνα με το καθεστώς της υποψήφιας χώρας της Τουρκίας».

«Στο πλαίσιο αυτό, αναμένουμε επίσης την εφαρμογή των συστάσεων που περιγράφονται στην κοινή ανακοίνωση που συνέταξαν η Ευρωπαϊκή Επιτροπή και η Ύπατη Εκπρόσωπος, χωρίς περαιτέρω καθυστερήσεις ή πρόσθετες προϋποθέσεις» καταλήγει η ανακοίνωση του τουρκικού Υπουργείου Εξωτερικών.

Αναφορές στα ελληνοτουρκικά και την Κύπρο περιλαμβάνει μεταξύ άλλων η ετήσια έκθεση προόδου της Ε.Ε. για την ενταξιακή πορεία της Τουρκίας, που παρουσιάστηκε την Τετάρτη.

Οπως σημειώνεται, η Τουρκία αποτελεί βασικό εταίρο της Ευρωπαϊκής Ενωσης και υποψήφια χώρα, ωστόσο οι ενταξιακές διαπραγματεύσεις παραμένουν σε αδιέξοδο από το 2018 και εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες στη λειτουργία των δημοκρατικών θεσμών της.

«Τόσο η Ε.Ε. όσο και η Τουρκία επιδιώκουν την εκ νέου δέσμευση σε τομείς αμοιβαίου ενδιαφέροντος, σύμφωνα με τις συστάσεις της κοινής ανακοίνωσης για τις σχέσεις Ε.Ε.-Τουρκίας του Νοεμβρίου 2023 και τα σχετικά συμπεράσματα του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου. Η Ε.Ε. συνεργάζεται εκ νέου εποικοδομητικά με την Τουρκία με σταδιακό, αναλογικό και αναστρέψιμο τρόπο, υπό την επιφύλαξη καθορισμένων όρων», τονίζει η έκθεση. Επισημαίνεται, επίσης, ότι τον τελευταίο χρόνο διεξήχθησαν διάλογοι υψηλού επιπέδου μεταξύ της Επιτροπής και της Τουρκίας, για τη μετανάστευση και την ασφάλεια, τη γεωργία, την υγεία, την έρευνα και την καινοτομία. Η Ε.Ε. θα συνεχίσει τις προσπάθειες για να γεφυρώσει τις βασικές διαφορές και να επιδιώξει τη συνεργασία με την Τουρκία σε κάθε αμοιβαία επωφελή τομέα, συμπεριλαμβανομένης της Τελωνειακής Ενωσης.

Ωστόσο, η Επιτροπή τονίζει ότι στην Τουρκία «εξακολουθούν να υπάρχουν σοβαρές ανησυχίες στους τομείς των θεμελιωδών δικαιωμάτων και του κράτους δικαίου, συμπεριλαμβανομένης της ανεξαρτησίας της δικαιοσύνης» και προσθέτει ότι «ο διάλογος για το κράτος δικαίου και τα θεμελιώδη δικαιώματα παραμένει αναπόσπαστο κομμάτι των ευρωτουρκικών σχέσεων».

Σχέσεις γειτονίας

Η έκθεση τονίζει ότι «η Τουρκία πρέπει να αποφεύγει απειλές και ενέργειες που βλάπτουν τις σχέσεις καλής γειτονίας, να εξομαλύνει τις σχέσεις της με την Κυπριακή Δημοκρατία και να σέβεται την κυριαρχία όλων των κρατών-μελών της Ε.Ε. επί της χωρικής τους θάλασσας και του εναέριου χώρου τους, καθώς και όλα τα κυριαρχικά τους δικαιώματα, συμπεριλαμβανομένου, μεταξύ άλλων, του δικαιώματος διερεύνησης και εκμετάλλευσης των φυσικών τους πόρων, σύμφωνα με το ενωσιακό και το διεθνές δίκαιο, ιδίως την UNCLOS».

Υπογραμμίζεται ότι «οι σχέσεις καλής γειτονίας αποτελούν ουσιαστικό μέρος της ενταξιακής διαδικασίας της Τουρκίας. Ωστόσο, παραμένουν «προκλήσεις» στις διμερείς σχέσεις με ορισμένα γειτονικά κράτη-μέλη της Ε.Ε., ιδιαίτερα με την Ελλάδα και την Κύπρο. «Η συνέχιση του διαλόγου καλή τη πίστει και η αποχή από μονομερείς ενέργειες που αντιβαίνουν στα συμφέροντα της Ε.Ε. και παραβιάζουν το διεθνές δίκαιο και τα κυριαρχικά δικαιώματα των κρατών-μελών της Ε.Ε. αποτελεί βασική προϋπόθεση για τη διασφάλιση σταθερού και ασφαλούς περιβάλλοντος στην Ανατολική Μεσόγειο και την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης μεταξύ της Ε.Ε. και της Τουρκίας», τονίζει η έκθεση.

Ελληνοτουρκικά

Για τις σχέσεις μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας η Επιτροπή καταγράφει την ενίσχυση του «θετικού κλίματος» και την επανασύνδεση μεταξύ των δύο χωρών μετά τους σεισμούς του Φεβρουαρίου του 2023. Καταγράφεται ότι εκτός από μια σειρά υπουργικών συναντήσεων, ο Ελληνας πρωθυπουργός και ο Τούρκος πρόεδρος συναντήθηκαν τον Σεπτέμβριο του 2023 στη Νέα Υόρκη κατά τη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ και τον Δεκέμβριο του 2023 στην Αθήνα, όπου υπέγραψαν τη Διακήρυξη Φιλίας και Καλής Γειτονίας της Αθήνας. Οι δύο ηγέτες συναντήθηκαν επίσης δύο φορές το 2024, στην Αγκυρα στις 13 Μαΐου και στο περιθώριο της συνόδου κορυφής του ΝΑΤΟ στην Ουάσιγκτον στις 11 Ιουλίου.

«Παρά το θετικό κλίμα και τις συναντήσεις, το θέμα της υφαλοκρηπίδας του Αιγαίου και των αποκλειστικών οικονομικών ζωνών συνέχισε να επηρεάζει τις διμερείς σχέσεις», αναφέρει η έκθεση. Επισημαίνεται, επίσης, ότι από τον Ιανουάριο του 2024, η Τουρκία έχει εκδώσει, με το πρόσχημα των αεροναυτικών ασκήσεων, μια σειρά γενικών προειδοποιήσεων ναυσιπλοΐας που ζητούν την αποστρατιωτικοποίηση είκοσι τριών νησιών που έχουν παραχωρηθεί στην Ελλάδα με συνθήκες, εγείροντας σιωπηρά αξιώσεις επί της ελληνικής κυριαρχίας αυτών των νησιών. Επιπλέον, η Τουρκία αντιτάχθηκε στην ανακοίνωση της Ελλάδας να δημιουργήσει ένα θαλάσσιο πάρκο εντός των ελληνικών χωρικών υδάτων.

Από τον Φεβρουάριο του 2023, οι τουρκικές παραβιάσεις του ελληνικού εναέριου χώρου έχουν μειωθεί δραστικά, χωρίς να έχουν αναφερθεί πτήσεις πάνω από ελληνικές κατοικημένες περιοχές. Ωστόσο, οι παραβιάσεις των ελληνικών χωρικών υδάτων συνέχισαν να αναφέρονται το 2024 και αυξήθηκαν σε σύγκριση με το 2023.

Επισημαίνεται, επίσης, ότι τον Ιούλιο του 2024, η Τουρκία προσπάθησε να εμποδίσει τις ερευνητικές δραστηριότητες για το Great Sea Interconnector, ένα έργο της Ε.Ε. κοινού ενδιαφέροντος. Η Τουρκία επιμένει στα σχέδιά της για διασύνδεση ηλεκτρικής ενέργειας με τη λεγόμενη, διεθνώς μη αναγνωρισμένη, «Τουρκική Δημοκρατία της Βόρειας Κύπρου» στις μη ελεγχόμενες από την κυβέρνηση περιοχές της Κυπριακής Δημοκρατίας.

Κύπρος

Η έκθεση τονίζει ότι η Ε.Ε. έχει στρατηγικό συμφέρον για ένα σταθερό και ασφαλές περιβάλλον στην Ανατολική Μεσόγειο και για την ανάπτυξη μιας συνεργατικής και αμοιβαία επωφελούς σχέσης με την Τουρκία. «Από αυτή την άποψη, η Ε.Ε. αποδίδει ιδιαίτερη σημασία στην επανέναρξη και την πρόοδο των συνομιλιών για τη διευθέτηση του Κυπριακού για την περαιτέρω ενίσχυση της συνεργασίας Ε.Ε.-Τουρκίας».

«Η Τουρκία συνεχίζει να υποστηρίζει μια λύση δύο κρατών, σε αντίθεση με τα ψηφίσματα του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ. Είναι πλέον ύψιστης σημασίας η Τουρκία να δεσμευτεί και να συμβάλει ενεργά σε μια δίκαιη, συνολική και βιώσιμη διευθέτηση του Κυπριακού εντός του πλαισίου των Ηνωμένων Εθνών, στη βάση μιας δικοινοτικής, διζωνικής ομοσπονδίας με πολιτική ισότητα και σύμφωνα με τα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ, καθώς και σύμφωνα με το κεκτημένο της Ε.Ε. και τις αρχές στις οποίες βασίζεται η Ε.Ε.», τονίζει η Επιτροπή. Προσθέτει, επίσης, ότι «η Τουρκία πρέπει επειγόντως να εκπληρώσει την υποχρέωσή της να εφαρμόσει πλήρως το Πρόσθετο Πρωτόκολλο στη Συμφωνία Σύνδεσης Ε.Ε.-Τουρκίας και να σημειώσει πρόοδο προς την εξομάλυνση των σχέσεων με την Κυπριακή Δημοκρατία». Θα πρέπει ακόμα να ανακαλέσει αμέσως όλες τις ενέργειες και τα βήματα που έχει λάβει από τον Οκτώβριο του 2020 σχετικά με τα Βαρώσια που αντιβαίνουν στα σχετικά ψηφίσματα του ΟΗΕ.

Σημειώνεται, τέλος, ότι δεν υπήρξαν μη εξουσιοδοτημένες δραστηριότητες γεώτρησης από την Τουρκία στην Ανατολική Μεσόγειο κατά την περίοδο αναφοράς.

Μεταναστευτικό

«Με βάση τη Δήλωση Ε.Ε.-Τουρκίας του 2016, η θετική συνεργασία με τις τουρκικές αρχές συνεχίστηκε για τη διαχείριση της μετανάστευσης που αποφέρει αποτελέσματα, παρά τις προκλήσεις εφαρμογής», επισημαίνει η Επιτροπή. Επισημαίνεται ότι η Τουρκία συνέχισε τις αξιοσημείωτες προσπάθειές της να φιλοξενήσει 3,6 εκατομμύρια πρόσφυγες από τη Συρία και άλλες χώρες. Η Ε.Ε. έχει κινητοποιήσει 10 δισεκατομμύρια ευρώ για τη στήριξη των προσφύγων και των κοινοτήτων υποδοχής από το 2011. Η Επιτροπή συνέχισε να παρέχει βοήθεια σε τομείς όπως οι βασικές ανάγκες, η διαχείριση των συνόρων, η εκπαίδευση, η υγειονομική περίθαλψη, η προστασία και η κοινωνικοοικονομική υποστήριξη.