Το Πασχαλινό δώρο του Ευάγγελου Κατσιναβάκη

Bυζαντινή μελοποιΐα, Channel You Tube, «Συμφωνική Ορθόδοξη Λειτουργία», Δημήτρης Παπαποστόλου (+), Δημοτικό τραγούδι, Ευάγγελλος Κατσιναβάκης

Δημιουργία channel στο You Tube για την πολυφωνική βυζαντινή μουσική και το δημοτικό τραγούδι.

Από τον αγαπητό και εκλεκτό από το 1974 φίλο Ευάγγελο Φ. Κατσιναβνάκη, έλαβα στο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο επιστολή του, που για μένα ήταν ένα όμορφο δώρο για το Πάσχα , ιδιαίτερα στις εξαιρετικά – λόγω της πανδημίας του κορονοϊού- δύσκολες συνθήκες που το βιώσαμε όλοι φέτος.

Στην επιστολή-πρόσκληση, την οποία έστειλε σε πολλούς φίλους του, ο Ευάγγελος Κατσιναβάκης ανακοινώνει μια νέα δραστηριότητα του στο προσωπικό του channel στο You Tube. Δημιουργεί ένα δομημένο σύνολο μουσικών παραδειγμάτων για τις μέχρι τώρα θεωρητικές μελέτες του για την βυζαντινή μελοποιΐα και το δημοτικό τραγούδι.

Γλωσσολόγος PhD , φιλόλογος στο Αρσάκειο Γενικό Λύκειο Ψυχικού και μουσικός (διετέλεσε μπάσος στην χορωδία της ΕΡΤ και για πολλά χρόνια έχει δική του εκκλησιαστική χορωδία στον Άγιο Παντελεήμονα Ιλησού στην Αθήνα) ο Ευάγγελος Κατσιναβάκης φιλοδοξεί το κανάλι στο You Tube να γίνει χώρος σοβαρής συζητήσεως, ανταλλαγής απόψεων, γιατί όχι και πρωτότυπης έρευνας για τις σύγχρονες εξελικτικές τάσεις της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής (βυζαντινής μελοποιίας και δημοτικού τραγουδιού).

Ο Ευάγγελος Κατσιναβάκης γεννήθηκε στην Αθήνα το 1955. Σπούδασε Φιλολογία στο Πανεπιστήμιο Αθηνών και συνέχισε με μεταπτυχιακές σπουδές Γενικής και Ιστορικοσυγκριτικής Γλωσσολογίας στο Πανεπιστήμιο Κολωνίας ως υπότροφος του γερμανικού κράτους. Η διδακτορική του διατριβή με τίτλο «Ονοματικός προσδιορισμός. Μια καθολική γλωσσική διάσταση και η εκδήλωσή της στη Νέα Ελληνική» υπεβλήθη και έγινε δεκτή με άριστα παμψηφεί στον Γλωσσολογικό Τομέα της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Έχει διεξαγάγει έρευνα σε τομείς της Γενικής Γλωσσολογίας (καθολικά της γλώσσας, σημασιοσυντακτικά προβλήματα της Ελληνικής) καθώς και σε τομείς της Παιδαγωγικής (δημιουργικές διδακτικές μέθοδοι της μητρικής γλώσσας με στόχο την ανάπτυξη συστηματικής και κριτικής σκέψεως εκ μέρους του μαθητή, διαδραστική διδασκαλία με ηλεκτρονικούς υπολογιστές). Εκτός των πολυάριθμων επιστημονικών άρθρων που έχει δημοσιεύσει, έχει μεταφράσει από την Αγγλική και τη Γαλλική αρκετές γλωσσολογικές μελέτες στα ελληνικά. Έχει διατελέσει ερευνητικός υπότροφος του Ωνασείου Ιδρύματος και μέλος της ερευνητικής ομάδας της I.B.M. Ελλάδος για την αυτόματη μετάφραση. Έχει διδάξει στην επιμόρφωση των Φιλολόγων (Π.Ε.Κ.) και συγγράψει πρότυπα σχολικά βοηθήματα. Είναι εκπαιδευτικός των Αρσακείων Σχολείων. Έχει σχεδιάσει και πραγματοποιεί το εγχείρημα της ψηφιοποιήσεως του Αρχείου της Φιλεκπαιδευτικής Εταιρείας σε συνεργασία με το Ίδρυμα Τεχνολογίας και Έρευνας του Πανεπιστημίου Κρήτης.
Οι μουσικές σπουδές του περιλαμβάνουν θεωρητικά, βυζαντινή μουσική, μονωδία και σεμινάρια διευθύνσεως χορωδίας. Υπήρξε επί δεκαετία και πλέον μέλος της Χορωδίας και του Φωνητικού Συνόλου Δωματίου της Ελληνικής Ραδιοφωνίας καθώς και πλήθους άλλων χορωδιών. Έχει ιδιαιτέρως ασχοληθεί με τις σύγχρονες εξελικτικές τάσεις της παραδοσιακής ελληνικής μουσικής. Έχει συστηματικά συλλέξει υλικό στον τομέα της βυζαντινής μουσικής έχοντας επικεντρωθεί στο φαινόμενο της βαθμιαίας αφομοιώσεως της πολυφωνίας από το σύστημα των μουσικών τρόπων της κατά τη διάρκεια των τελευταίων διακοσίων χρόνων και μελετήσει τη διαχρονική πορεία και τα προβλήματα της συγκεκριμένης εξελίξεως. Έχει δημοσιεύσει σχετικές μελέτες, έχει δώσει διαλέξεις και έχει πραγματοποιήσει συναυλίες και ραδιοφωνικές εκπομπές επί του θέματος. Είναι ιδρυτής και διευθυντής του μικτού φωνητικού συνόλου δωματίου Ars Nova και της εκκλησιαστικής χορωδίας του Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονος Ιλισού. Είναι συνιδρυτής και συνδιευθυντής της Χορωδίας Γυμνασίων – Λυκείων των Αρσακείων Σχολείων Ψυχικού. Έχει κληθεί να διευθύνει και αρκετές άλλες χορωδίες ως μαέστρος-επισκέπτης (Δημοτική Χορωδία Ηρακλείου Κρήτης, Χορωδία Ωρωπού κ.ά.).

Στο έργο του Ευάγγελου Κατσιναβάκη, εκτός των άλλων, καταγράφεται και η επιμέλεια της μουσικής έκδοσης «Συμφωνική Ορθόδοξη Λειτουργία» (Missa Graeca) του αείμνηστου συνθέτη Δημήτρη Παπαποστόλου από τον Μουσικό Εκδοτικό Οίκο Παπαγρηγορίου – Νάκας.

Κατά τον Κατσιναβάκη ο Δημήτρης Παπαποστόλου “συνδύασε με απόλυτη επιτυχία στη Συμφωνική Ορθόδοξη Λειτουργία μια αυθεντική Ελληνική αρμονία με καινοφανή στην ορθόδοξη λειτουργική μουσική ρυθμικά στοιχεία”.
Η έκδοση περιλαμβάνει Εισαγωγικό Σημείωμα του Συνθέτη, ο οποίος, μεταξύ άλλων, επισημαίνει: «Ο ήχος της Συμφωνικής Ορθόδοξης Λειτουργίας εκπορεύεται από την αρχαία Ελληνική μουσική, εναγκαλίζεται με το βυζαντινό μέλος, προσπαθεί να καλύψει την πολιτιστική και πολιτισμική στασιμότητα που έφερε στην Ελλάδα η Φραγκοκρατία και Τουρκοκρατία για πέντε και πλέον αιώνες και δημιουργεί γέφυρες για να διαπεράσει τον Ελληνικό ήχο μέσα από τις χαμένες για την πατρίδα μας ιστορικές ‘αναγεννήσεις’… Με αυτή την ευθύνη της συνέχειας προσπάθησα μέσα στον θρησκευτικό ήχο να διαπεράσω αποχρώσεις και ανταύγειες της δημοτικής μας μουσικής. Προσδοκώ ότι ο πολύπτυχος αρμονικός μανδύας των ηχητικών χρωμάτων και ρυθμών που καθρεφτίζει το ρυθμικό φορτίο των αρχαιοελληνικών κειμένων, δεμένο άρρηκτα με την οκτάηχο – θα ενδύσει τον ψυχισμό του ακροατή».
Την έκδοση προλογίζει ο Αρχιεπίσκοπος Αλβανίας, Αναστάσιος, ο οποίος τονίζει ότι η Συμφωνική Ορθόδοξη Λειτουργία του Δημήτρη Παπαποστόλου αγγίζει βαθιά την ψυχή, συγκινεί και ανυψώνει πνευματικά.
Η έκδοση συνοδεύεται από CD της Συμφωνικής Ορθόδοξης Λειτουργίας ερμηνευμένης από την καταξιωμένη διεθνώς Πειραματική Χορωδία του Δ.Π., μαζί με άλλες πέντε χορωδίες από διάφορα μέρη της Ελλάδας και από το οργανικό σύνολο του συνθέτη ProArte, αποτελούμενο από μέλη της Συμφωνικής Ορχήστρας της ΕΡΤ.

Η επιστολή

*Παραθέτω αυτούσια την επιστολή του Ευάγγελου Κατσιναβάκη:

“Αγαπητοί φίλοι, Χριστός ανέστη!

Μια και τελευταία σάς έχω βομβαρδίσει με mails σχετικά με την έκδοση της Συμφωνικής Ορθόδοξης Λειτουργίας, επιτρέψτε μου να σάς ανακοινώσω μια νέα δραστηριότητα μου και να σάς προσκαλέσω να συμμετάσχετε ενεργά σ’ αυτήν. Όπως ίσως ήδη γνωρίζετε, δημιούργησα το προσωπικό μου channel στο You Tube. Δεν το έκανα όμως απλώς για να ανεβάζω μουσικά βιντεάκια και να μαζεύω likes. Αυτό είναι το τελευταίο που με ενδιαφέρει. Φιλοδοξώ να αναδείξουμε όλοι μαζί το συγκεκριμένο κανάλι σε σε χώρο σοβαρής συζητήσεως, ανταλλαγής απόψεων, γιατί όχι και πρωτότυπης έρευνας για τις σύγχρονες εξελικτικές τάσεις της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής (βυζαντινής μελοποιΐας και δημοτικού τραγουδιού). Για το σκοπό αυτό εγώ, από την πλευρά μου: α. Δημιουργώ για πρώτη φορά ένα δομημένο σύνολο μουσικών παραδειγμάτων για τις μέχρι τώρα θεωρητικές μελέτες μου επί του θέματος. Οι αναρτήσεις μου στο κανάλι υπηρετούν λοιπόν αυτόν τον σκοπό. Να συμπληρώσουν την έρευνά μου, ώστε η τελευταία να πάψει να είναι αφηρημένη και θεωρητική, καθώς θα επιδιώξω τη συγκέντρωση και δομημένη ανάρτηση των μουσικών δεδομένων πάνω στα οποία στηρίχθηκε. Ο εντοπισμός, βέβαια, και η απόκτηση σχετικών ηχογραφήσεων, που, επί πλέον, πρέπει να ικανοποιούν ένα μίνιμουμ ποιοτικών κριτηρίων για να θεωρηθούν κατάλληλες προς ανάρτηση, και η μετατροπή τους σε μουσικά βίντεο (η ποιότητα του οπτικού υλικού είναι δευτερεύουσα για μένα – κάνω ό, τι καλύτερο μπορώ αλλά δεν παύω να είμαι ερασιτέχνης σ’ αυτόν τον τομέα) είναι, όπως καταλαβαίνετε, διαδικασία μακροχρόνια και επίπονη που μόλις άρχισα (τη στιγμή αυτή υπάρχουν αναρτημένα 16 μουσικά βίντεο) και που θα συνεχιστεί επ’ αόριστον. Έχω ξεκινήσει, όπως είναι φυσικό, από ηχογραφήσεις μελών της οικογένειάς μου (έχω την τύχη να διαθέτω και μια Μυρσίνη, κι όσοι την ξέρετε καταλαβαίνετε πολύ καλά τι εννοώ) και δικές μου, καθώς και χορωδιών που διευθύνω. Θα χρειαστεί πολύς καιρός μέχρι το κανάλι να αποκτήσει έναν αριθμό μουσικών παραδειγμάτων ικανό να δώσει μια αντιπροσωπευτική εικόνα των όσων έχω κατά καιρούς διαπραγματευτεί στις θεωρητικές δημοσιεύσεις μου. Θα δημιουργήσω λοιπόν βαθμιαία, όσο το μουσικό υλικό του καναλιού θα εμπλουτίζεται, ένα πλέγμα παραπομπών από ορισμένες θεωρητικές μου δημοσιεύσεις, τις οποίες επίσης πρόκειται να αναρτήσω στο διαδίκτυο (τη στιγμή αυτή υπάρχουν αναρτημένες δύο), στα κατάλληλα μουσικά παραδείγματα και αντιστρόφως. Έτσι θεωρητική μελέτη και αντίστοιχα απτά μουσικά δεδομένα θα συνδεθούν και θα είναι αμφότερα διαθέσιμα. β. Για το λόγο αυτό, το αναρτημένο μουσικό υλικό του καναλιού είναι ταξινομημένο σε Playlists, κάθε μια από τις οποίες καλύπτει κάποιο συγκεκριμένο τομέα. Τη στιγμή αυτή υπάρχουν οι Playlists «1. Η Ευρωπαϊκή Σχολή», «2. Ιωάννης (Σακελλαρίδης) ο Πρόδρομος», «3. Βυζαντινή Πολυφωνία» και «4. Σύγχρονη ψαλτική τέχνη και ύφος». Σε κάθε μια από αυτές δίδονται πληροφορίες για το περιεχόμενό της και όλες μαζί συνιστούν ένα «χρονικό» της επεισοδιακής συναντήσεως της μονοφωνικής τροπικής βυζαντινής μουσικής με την τονική ευρωπαϊκή πολυφωνία κατά τον 19ο αιώνα, της αρχικής τους κάθετης συγκρούσεως, στη συνέχεια της βαθμιαίας αφομοιώσεως στοιχείων της δεύτερης στην πρώτη κατά διαφόρους τρόπους, περισσότερο ή λιγότερο επιτυχημένους, μέχρι της σημερινής αποκρυσταλλώσεως της πλέον ώριμης και σωστής, κατά τη γνώμη μου, θέσεως, ότι η λύση του προβλήματος δεν έγκειται στο «πάντρεμα» τροπικής ελληνικής μελωδίας και τονικής ευρωπαϊκής πολυφωνίας αλλά στην ανακάλυψη, κατά την εξαιρετικά εύστοχη διατύπωση του Μανώλη Καλομοίρη, της «λανθάνουσας αρμονίας» των ελληνικών μουσικών τρόπων. Στο πλαίσιο αυτό, εγώ έχω μπόλικη δουλειά για πάρα πολύν καιρό. Εσείς τώρα: α. Ως επισκέπτες του καναλιού, μπορείτε, αν θέλετε, να εγγραφείτε συνδρομητές του, ώστε να παρακολουθείτε πιο εύκολα την εξέλιξή του. Εκείνο όμως που με ενδιαφέρει είναι να μπείτε στο ίδιο το κανάλι και να διαβάσετε όσα γράφω στις «Πληροφορίες» και στις Playlists. Ακόμη περισσότερο με ενδιαφέρει, όταν ακούτε κάποια ανάρτηση, να γράφετε, αν θέλετε, σχόλια ουσίας. Σχόλια δηλαδή που να εκφράζουν τις δικές σας σχετικές απόψεις και να αναφέρονται στο θέμα μιας Playlist ή στον συνθέτη ή επεξεργαστή του κομματιού ή στο ίδιο το κομμάτι ή στον ερμηνευτή ή ερμηνευτές του, κάνοντας μια καλόπιστη κριτική (είτε συμφωνείτε είτε διαφωνείτε) για κάτι απ’ όλα αυτά ή και για όλα τους. Ή κάποιος μπορεί να διατυπώσει ένα συναφές ερώτημα, ζητώντας κάποιες πληροφορίες σχετικές με το θέμα μιας Playlist ή κάποιας από τις αναρτήσεις της (κι εγώ ο ίδιος σκοπεύω να το κάνω αυτό σε συγκεκριμένα κομμάτια που θα αναρτήσω). Και όποιος γνωρίζει κάτι σχετικό μπορεί να απαντήσει. Έτσι μπορεί να ανοίξει μια σοβαρή συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων επί διαφόρων θεμάτων και προσώπων του μουσικού χώρου που το κανάλι αποσκοπεί να διερευνήσει. Η ποιότητα αυτής της συζητήσεως θα εξαρτηθεί απ’ όλους μας. Όσο πιο νηφάλιες και τεκμηριωμένες απόψεις καταθέτουμε, τόσο πιο υψηλό θα είναι και το επίπεδό της. β. Αν το πράγμα εξελιχθεί καλά, που σημαίνει: η ιδέα αποδειχθεί ότι έχει απήχηση, το κανάλι συγκεντρώσει έναν αριθμό σοβαρά ενδιαφερομένων και δημιουργηθεί μια πραγματικά σοβαρή και ποιοτική συζήτηση και ανταλλαγή απόψεων για τις σύγχρονες εξελικτικές τάσεις της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής, αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει νέες σοβαρές σχετικές δημοσιεύσεις και αναρτήσεις στο διαδίκτυο, όχι μόνο από εμένα αλλά και από άλλους, σε δικές τους ιστοσελίδες ή κανάλια, με το πλέγμα των μεταξύ τους παραπομπών, και να προωθήσει έτι περαιτέρω την προσπάθεια διερευνήσεως των συγχρόνων εξελικτικών τάσεων της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής. Κι αν τα πράγματα φθάσουν μέχρι εκεί, τότε, έχοντας ήδη γνωριστεί καλά και συνεργαστεί δημιουργικά, θα μπορούσαμε ίσως να προχωρήσουμε και σε άλλες δραστηριότητες. Ενδεικτικά αναφέρω την πραγματοποίηση και επιμέλεια μουσικών εκδόσεων έργων του τομέα ενδιαφέροντός μας ή τη συγκρότηση μιας πρότυπης χορωδίας, την οποία θα μπορούσαν να διευθύνουν εκ περιτροπής όσα από τα μέλη της διαθέτουν τα κατάλληλα προσόντα. Κάπως έτσι οραματίζομαι την όλη ιστορία, ο αιθεροβάμων… Ούτως ή άλλως, εγώ θα προχωρήσω στην ενημέρωση του καναλιού, δημιουργώντας κι άλλες Playlists (για το δημοτικό τραγούδι, λ.χ., αν και η έρευνά μου γι’ αυτό είναι πολύ λιγότερο συστηματική από εκείνη στον τομέα της βυζαντινής μουσικής), αναρτώντας σχετικά μουσικά βίντεο στην κάθε μία, ξεκινώντας σιγά-σιγά τη διαδικασία της δημιουργίας του πλέγματος παραπομπών και… ελπίζοντας στην ανταπόκρισή σας στο κάλεσμά μου.