Το παρασκήνιο της μεγαλύτερης ανταλλαγής κρατουμένων από τον Ψυχρό Πόλεμο
ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ: Ο Εβαν Γκέρσκοβιτς στην αεροπορική βάση Αντριους στο Μέριλαντ, μόλις έχει αποβιβαστεί από το αεροπλάνο που τον μετέφερε. Ο Αμερικανός δημοσιογράφος απελευθερώθηκε από τη φυλακή όπου κρατούνταν, στη μεγαλύτερη ανταλλαγή κρατουμένων που έχει συμβεί μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. [REUTERS/Kevin Mohatt]
Το παρασκήνιο της μεγαλύτερης ανταλλαγής κρατουμένων από τον Ψυχρό Πόλεμο, που οδήγησε στην απελευθέρωση του δημοσιογράφου της Wall Street Journal Εβαν Γκέρσκοβιτς, περιγράφουν οι New York Times
ΜΑΡΚ ΜΑΖΕΤΙ, ΑΝΤΟΝ ΤΡΟΪΑΝΟΦΣΚΙ / THE NEW YORK TIMES*
Η 25η Ιουνίου ήταν η κρίσιμη ημέρα. Πράκτορες της CIA συναντήθηκαν με Ρώσους ομολόγους τους σε πρωτεύουσα της Μέσης Ανατολής. Οι Αμερικανοί έριξαν την πρόταση στο τραπέζι: μια ανταλλαγή κρατουμένων σε φυλακές στη Ρωσία, των ΗΠΑ και διάφορων ευρωπαϊκών χωρών, μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη από κάθε άλλη.
Οι Ρώσοι πράκτορες μετέφεραν την πρόταση στη Μόσχα και λίγες ημέρες αργότερα ο διευθυντής της CIA βρισκόταν στο τηλέφωνο με ανώτατο αξιωματούχο της FSB για να συμφωνήσουν στις παραμέτρους της μεγάλης ανταλλαγής φυλακισμένων. Την Πέμπτη, επτά αεροσκάφη προσγειώθηκαν στην Αγκυρα, όπου πραγματοποιήθηκε η ανταλλαγή των επιβατών-κρατουμένων. Ολα έγιναν μακριά από τα βλέμματα του κοινού.
Η εντυπωσιακή συμφωνία επετεύχθη παρά τη δυσχερή γεωπολιτική συγκυρία που δημιουργεί ο πόλεμος στην Ουκρανία. Ο πρόεδρος Μπάιντεν είχε ενεργό ανάμειξη σε πολλά στάδια της διαπραγμάτευσης, ακόμη και όταν έχανε κάθε ελπίδα επανεκλογής του στον απόηχο του καταστροφικού ντιμπέιτ.
Το πρωί της Κυριακής 21 Ιουλίου, ο ασθενής με κορωνοϊό Μπάιντεν τηλεφώνησε στον πρωθυπουργό της Σλοβενίας, τοποθετώντας το τελευταίο κομμάτι στο παζλ της συμφωνίας. Δύο ώρες αργότερα, ο Μπάιντεν ανακοίνωνε την απόσυρσή του από την κούρσα του χρίσματος.
Η συμφωνία, παρότι επιβεβαίωσε την ισχύ της διπλωματίας, περιείχε επίσης και προειδοποίηση προς τη Δύση ότι ο Πούτιν μπορεί πια να αρπάζει Δυτικούς ομήρους προκειμένου να ανακτήσει κρατούμενους πράκτορές του.
Οι διαπραγματεύσεις έγιναν με απόλυτη μυστικότητα από πράκτορες υπηρεσιών ασφαλείας.
Η ανταλλαγή κατέστη δυνατή χάρη στη σύλληψη του ζευγαριού των Ρώσων κατασκόπων στη Σλοβενία. Η σύλληψη υπήρξε καθοριστική για την απελευθέρωση του πρώην πεζοναύτη Πολ Ουέλαν, ο οποίος είχε καταδικασθεί τέσσερα χρόνια νωρίτερα για κατασκοπεία. Τον Ιανουάριο του 2023 η CIA εγκαινίασε μυστικές επαφές με τη Ρωσία για την ανταλλαγή του Ουέλαν με το ζευγάρι των Ρώσων.
O Tζο Μπάιντεν και η Κάμαλα Χάρις υποδέχονται στις 2.8.2024 τον Εβαν Γκρέσκοβιτς στις ΗΠΑ, μετά την ολοκλήρωση της ιστορικής συμφωνίας ανταλλαγής κρατουμένων με τη Ρωσία (AP Photo/Manuel Balce Ceneta)
Στελέχη του Στέιτ Ντιπάρτμεντ σκέφτηκαν τότε τη διεύρυνση της ανταλλαγής με την ένταξη περισσότερων κρατουμένων στη συμφωνία. Την ιδέα ενέκρινε ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Αντονι Μπλίνκεν, ο οποίος διατηρεί στην τσέπη του κατάλογο με περισσότερους από 70 Αμερικανούς άδικα κρατούμενους στο εξωτερικό. Οι απελευθερωθέντες είναι σημειωμένοι με κόκκινο μελάνι και οι υπόλοιποι με μαύρο. Τον Μάρτιο του 2023 ο πρόεδρος Μπάιντεν ενέκρινε το σχέδιο.
Τον ίδιο μήνα, όμως, η σύλληψη του δημοσιογράφου Εβαν Γκέρσκοβιτς στο Εκατερίνενμπουργκ για κατασκοπεία άλλαξε τα δεδομένα. Η Ουάσιγκτον κατάλαβε γρήγορα το πραγματικό κίνητρο της σύλληψης: η απελευθέρωση του Κράσικοφ, δολοφόνου του Τσετσένου στο Βερολίνο.
Οι πρώτες επαφές του Μπλίνκεν με τη Γερμανίδα ομόλογό του Αναλένα Μπέρμποκ για την πιθανότητα ανταλλαγής του Κράσικοφ ήταν αρνητικές. Τους ερχόμενους μήνες, όμως, ο Λευκός Οίκος συνέχισε τις προσπάθειες και κατάρτισε από κοινού με τη γερμανική αντικατασκοπεία κατάλογο πιθανών κρατουμένων προς ανταλλαγή.
Ο κατάλογος άλλαξε χέρια δεκάδες φορές μεταξύ Ουάσιγκτον και Βερολίνου, με το περιεχόμενό του να θεωρείται τόσο σημαντικό που η μεταφορά γινόταν από αγγελιοφόρο με υπερατλαντική πτήση και όχι με ψηφιακά μέσα.
