Το παρασκήνιο της ιταλικής υπεκφυγής που αδειάζει την ENI

Του  Δημήτρη Δεληολάνη*

Η ιταλική κυβέρνηση προσπάθησε να λύσει το πρόβλημα της ΕΝΙ στην κυπριακή ΑΟΖ με διπλωματία κατευνασμού της τουρκικής πλευράς. Μετά την αποτυχία της προτίμησε την πολιτική υπεκφυγή.

Αίσθηση ανεπάρκειας και ανακολουθίας άφησε πίσω της η στάση της Ρώμης στην «αναμέτρηση» με την Άγκυρα. Σε αντίθεση με όσα ανέμενε ο ενεργειακός όμιλος ΕΝΙ, αλλά και η Κυπριακή Δημοκρατία, η Ιταλία αποδείχθηκε κατώτερη των περιστάσεων, όταν τουρκικά πολεμικά πλοία ανέκοψαν την πορεία του ερευνητικού σκάφους της ιταλικής ΕΝΙ, Saipem 12000. Αντιμετώπισε μια κρίση, που πλήττει και μεγάλα ιταλικά συμφέροντα, με αμηχανία, την οποία αμέσως ακολούθησαν παιδαριώδεις χειρισμοί, αδέξιες προσπάθειες να μην πάρει θέση και, τέλος, ψευδείς πληροφορίες προς τον ιταλικό Τύπο.

Ο κρατικός κολοσσός ΕΝΙ, ο οποίος ασχολείται εδώ και μια δεκαετία με τα ενεργειακά της Κύπρου, έχει εξασφαλίσει άδειες εξόρυξης σε πολλά οικόπεδα της κυπριακής ΑΟΖ. Ο Διευθύνων Σύμβουλος Κλάουντιο Ντε Σκάλτσι έχει επισκεφθεί πολλές φορές τη Λευκωσία και έχει αναπτύξει άριστες σχέσεις με τις κυπριακές αρχές και κυρίως με τον υπουργό Ενέργειας Γιώργο Λακκοτρύπη. Όλα αυτά τα χρόνια, η διεύθυνση του ιταλικού ομίλου ήταν πλήρως ενημερωμένη για το νομικό καθεστώς της ΑΟΖ της Κυπριακής Δημοκρατίας, αλλά και για τις τουρκικές αξιώσεις.

Εκτίμηση της ΕΝΙ, αλλά και του ιταλικού υπουργείου Εξωτερικών, ήταν και μάλλον παραμένει πως οι θέσεις της Τουρκίας είναι νομικά αβάσιμες, προσχηματικές και συχνά αντιφατικές. Σε αυτή τη βάση, η διεύθυνση του ενεργειακού ομίλου θεωρούσε δεδομένη την υποστήριξη της Ρώμης σε κάθε κίνησή του στην Ανατολική Μεσόγειο. Η πεποίθηση αυτή ενισχύθηκε από τις πληροφορίες που συνόδευσαν την επίσκεψη του Ερντογάν στη Ρώμη, στις 5 Φεβρουαρίου 2018. Σύμφωνα με ό,τι έγινε τότε γνωστό, στις συναντήσεις του με τον πρωθυπουργό Πάολο Τζεντιλόνι και τον ομόλογό του Σέρτζο Ματαρέλα, ο Τούρκος πρόεδρος διαμαρτυρήθηκε για τη δραστηριότητα της ΕΝΙ στην Κύπρο.

Η απάντηση που εισέπραξε από τους δύο κορυφαίους εκπροσώπους της Ιταλίας ήταν απολύτως υποστηρικτική προς τις πρωτοβουλίες του ενεργειακού ομίλου. Ιδιαίτερα έντονη φαίνεται να ήταν η συνομιλία με τον Ματαρέλα, αφού η ανακοίνωση μετά τη συνάντηση μιλούσε για «ειλικρινή ανταλλαγή απόψεων». Όταν όμως το πλοίο Saipem 12000 βρέθηκε περικυκλωμένο από πέντε τουρκικά πολεμικά, η αντίδραση της Ιταλίας ήταν εντελώς διαφορετική. Ο Τζεντιλόνι και ο υπουργός Εξωτερικών Αντζελίνο Αλφάνο θεώρησαν σκόπιμο να οχυρωθούν πίσω από ένα αδιαπέραστο τείχος σιωπής. Μόνον η υπουργός Άμυνας Ρομπέρτα Πινότι ψέλλισε ότι «η Ιταλία θα πρέπει να αναλάβει να διαμεσολαβήσει», χωρίς να διευκρινίσει ανάμεσα σε ποιους.

Διπλωματία πασπαρτού
Η υπουργός επανέλαβε μάλλον μηχανικά μια διατύπωση-πασπαρτού της ιταλικής διπλωματίας, στην προκειμένη περίπτωση κενή περιεχομένου. Η κα Πινότι πρόσθεσε ότι η ιταλική φρεγάτα Zeffiro κατευθυνόταν προς την περιοχή, με αποστολή να παρακολουθεί τις εξελίξεις χωρίς να επέμβει. Τελικά, το ιταλικό πολεμικό αγκυροβόλησε σε μεγάλη απόσταση από το ιταλικό ερευνητικό σκάφος, στα όρια του οικοπέδου όπου επρόκειτο να δραστηριοποιηθεί το γεωτρύπανο Saipem 12000. Με τη σειρά της, η ιταλική διπλωματία θεώρησε αποτελεσματικό να προσποιηθεί πως οι αξιώσεις της Άγκυρας περί ενδιαφέροντος για τα συμφέροντα των Τουρκοκυπρίων είχαν κάποια βάση.

Προέκυψε, έτσι, η κρυφή επίσκεψη του φερόμενου ως υπουργού Εξωτερικών του ψευδοκράτους Κιουντρέτ Οζερσάι στη Ρώμη. Μπροστά στις διαμαρτυρίες της Λευκωσίας, η ΕΝΙ και το υπουργείο Εξωτερικών διέψευσαν τη συνάντηση, αλλά η αίσθηση Κυπρίων διπλωματών είναι πως απλώς ψεύδονται. Θεωρούν πως ο Οζερσάι πράγματι συναντήθηκε με κάποιον αξιωματούχο της ΕΝΙ, ίσως και με κάποιον χαμηλόβαθμο κυβερνητικό αξιωματούχο.

Η συνάντηση συνδυάστηκε με ανώνυμες δηλώσεις στο κρατικό ειδησεογραφικό πρακτορείο ANSA, όπου διατυπωνόταν η άτοπη δήλωση περί «λύσης κοινής αποδοχής» και διευκρινιζόταν πως «το θέμα δεν αφορά τις διμερείς σχέσεις της Ιταλίας με την Τουρκία αλλά τις πολιτικές και οικονομικές σχέσεις και τις ισορροπίες ανάμεσα στην Κυπριακή Δημοκρατία και το βόρειο μέρος του νησιού».

Οι Ιταλοί μάλλον θεώρησαν ότι ο Οζερσάι, μετά τις θωπείες, θα κρατούσε χαμηλό προφίλ. Έτσι αιφνιδιάστηκαν όταν ο «συνομιλητής» τους βγήκε περιχαρής στην τηλεόραση να δρέψει τις διπλωματικές δάφνες της αποστολής του. Επιπλέον, ως χειρισμός, οι συναντήσεις με εκπρόσωπο του ψευδοκράτους θα έπρεπε, κατά τη Ρώμη, να κατευνάσουν τους Τούρκους. Έσφαλαν. Στη νέα προσπάθεια του Saipem 12000 να προσεγγίσει τη θαλάσσια περιοχή «Σουπιά» στο οικόπεδο 3, ένα τουρκικό πολεμικό πλοίο ανέπτυξε ταχύτητα και αποπειράθηκε να διεμβολίσει το γεωτρύπανο.

Έλλειψη στρατηγικής
Η είδηση προβλήθηκε στα ιταλικά μέσα ενημέρωσης αποδιδόμενη, όμως, σε κυπριακά μέσα. Ένας δημοσιογράφος της La Repubblica ρώτησε σχετικά το ιταλικό υπουργείο Άμυνας για να λάβει ως απάντηση, από ανώνυμο αξιωματούχο, διάψευση για το συμβάν. Άλλωστε, υπήρχε «παρουσία της φρεγάτας Zeffiro στην περιοχή». Η έλλειψη στρατηγικής της Ιταλίας επί του θέματος επιβεβαιώθηκε και στη συνάντηση της περασμένης εβδομάδας στις Βρυξέλλες ανάμεσα στο Νίκο Αναστασιάδη, τον Αλέξη Τσίπρα και τον Πάολο Τζεντιλόνι.

Ο Ιταλός πρωθυπουργός περισσότερο άκουσε παρά μίλησε. Καταδίκασε μεν την τουρκική επιθετικότητα, αλλά επανέλαβε τα περί «λύσης κοινής αποδοχής». Η στάση της ιταλικής κυβέρνησης ήταν δώρο προς τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που έσπευσαν να την κατηγορήσουν για αδράνεια και αδιαφορία. Κυρίως ο πρώην υφυπουργός Άμυνας Γκουΐντο Κροζέτο εξαπέλυσε σφοδρή επίθεση: «Η Ιταλία δέχτηκε επίθεση σε ύδατα που δεν ανήκουν στην Τουρκία. Είναι κάτι πολύ σοβαρό. Θα έπρεπε ο πρωθυπουργός να τηλεφωνήσει στον Ερντογάν για να του εκφράσει τη διαμαρτυρία μας και να καλέσει τον πρέσβη της Τουρκίας στη Ρώμη να δώσει εξηγήσεις. Αναμένω εξηγήσεις για την ακατανόητη στάση της κυβέρνησης».

Στην Κύπρο το ιταλικό φιάσκο έχει προκαλέσει ζωηρή συζήτηση. Πολλοί θεωρούν λάθος της κυβέρνησης να δοθούν στην ιταλική ΕΝΙ αμφισβητούμενα από την Τουρκία οικόπεδα, όπως το 3. Και υπενθυμίζουν τη δυναμική εμφάνιση της Γαλλίας με φρεγάτες, όταν οι Τούρκοι απείλησαν τις γεωτρήσεις της Total, ή τις πτήσεις των ισραηλινών F16 όταν ξεκίνησαν οι έρευνες κοντά στη διαχωριστική γραμμή ανάμεσα στην κυπριακή και την ισραηλινή ΑΟΖ.

Η ΕΝΙ, πάντως, δεν ξόδεψε εκατομμύρια για τις άδειες γεώτρησης, ώστε να τα εγκαταλείψει μπροστά στην πρώτη τουρκική απειλή. Ο Ντε Σκάλτσι διαβεβαιώνει πως ο όμιλος θα παραμείνει στην κυπριακή ΑΟΖ και θα συνεχίσει να δραστηριοποιείται. Στο μεταξύ, όμως, θα πρέπει να πείσει την όποια κυβέρνηση προκύψει από τις εκλογές πως η ιταλική συμμετοχή στον ενεργειακό χάρτη της Ανατολικής Μεσογείου είναι πιο σημαντική από ενδεχόμενες πωλήσεις όπλων στην Τουρκία.

*Ο Δημήτρης A. Δεληολάνης γεννήθηκε στην Αλεξανδρούπολη και έζησε στην Αθήνα μέχρι το 1967.   Μετά το πραξικόπημα της 21ης Απριλίου, κατέφυγε με την οικογένειά του στη Ρώμη, από όπου γύρισε στην Αθήνα το 2017. Πήρε πτυχίο Πολιτικών Επιστημών από το Πανεπιστήμιο La Sapienza της Ρώμης. Εργάστηκε για πολλά χρόνια ως ανταποκριτής της ΕΡΤ , της εφημερίδας «Έθνος» και κυπριακών μέσων ενημέρωσης . Διετέλεσε μέλος της Stampa Estera (Ένωση Ξένων Ανταποκριτών Ιταλίας) και της Ordine dei Giornalisti (Ένωση Ιταλών Δημοσιογράφων). Είναι μέλος της συντακτικής επιτροπής του περιοδικού «Τετράδια Πολιτικού Διαλόγου Έρευνας και Κριτικής».
Το πιο πάνω άρθρο δημοσιεύτηκε στην ιστοσελίδα slpress.gr