Το Οικουμενικό Πατριαρχείο μετά τον Ψυχρό Πόλεμο

 Απόψε στις 19:00 διαδικτυακή διάλεξη του  Άλκη Κούρκουλα , ο οποίος διετέλεσε υπεύθυνος του γραφείου του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων στην Τουρκία, με έδρα την Κωνσταντινούπολη

Δύο αιώνες μετά την ίδρυση του Ελληνικού κράτους, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως δοκιμάζει την ανθεκτικότητα της νεωτερικότητας που στηρίχθηκε στην έννοια του έθνουςκράτους. Με την ιστορική του έδρα στην Κωνσταντινούπολη, την σημερινή Istanbul, το Πατριαρχείο – η Μεγάλη του Χριστού Εκκλησία- βρίσκεται ανάμεσα σε δύο σύγχρονα κράτη -την Ελλάδα και στην Τουρκία. Βιώνοντας συνεχώς τις πιέσεις αλλά και τα προνόμια της ιστορικής ιδιομορφίας του, το Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως παραμένει ένας κορυφαίος εκκλησιαστικός θεσμός, και ισχυρός παράγοντας της διεθνούς ζωής. Παραμένει ωστόσο κυρίως ένας ισχυρός παράγοντας διαμόρφωσης της σύγχρονης ελληνικής ταυτότητάς μας.

Αυτές τις σκέψεις θα αναπτύξει ο Άλκης Κούρκουλας, που μοιράστηκε ένα μέρος της ζωής της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας επί τρεις δεκαετίες ως υπεύθυνος του γραφείου του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων στην Τουρκία.

Οι σκέψεις αυτές ελπίζει να βοηθήσουν «να κατανοήσουμε τις εντάσεις προκαλούνται γύρω από το Οικουμενικό Πατριαρχείο, και να ανατρέψουμε ορισμένα στερεότυπα».

Ο Άλκης Κούρκουλας γεννήθηκε στην Αθήνα. Απόφοιτος της Νομικής Σχολής Αθηνών, σπούδασε Πολιτικές Επιστήμες και Κοινωνιολογία στο Παρίσι. Από το 1980 και μετά ακολούθησε την καριέρα του στη δημοσιογραφία, ως επικεφαλής του Αθηναϊκού Πρακτορείου Ειδήσεων στην Τουρκία, αρθρογράφος σε Ελληνικές εφημερίδων και σχολιαστής της Ελληνικής Κρατικής Τηλεόρασης (ΝΕΤ). Έχει δημοσιεύσει πληθώρα άρθρων και έχει δώσει πολλές διαλέξεις πάνω στη σύγχρονη τουρκική πολιτική σκηνή και τις πολιτισμικές αντιλήψεις και αλληλεπιδράσεις ανάμεσα στην Ελλάδα και την Τουρκία. Το 1997 τιμήθηκε με το Εθνικό Βραβείο Δημοσιογραφίας «Μπότση» για τη συνολική δημοσιογραφική του αναφορά από την Τουρκία κατά την διάρκεια του 1997.

Η διάλεξη οργανώνεται από το Δ.Σ. του Συλλόγου Φίλων Γενναδείου Βιβλιοθήκης στο πλαίσιο του  εορτασμού της Ημέρας Μνήμης Ιωάννου & Ανθής Γενναδίου.

Ο σύνδεσμος της διάλεξης είναι: https://www.ascsa.edu.gr/events/details/webinar-gl-friends-patriachate 

Πατώντας το κουμπί “Εγγραφείτε Τώρα”, ενεργοποιείται η φόρμα εγγραφής στο Webinar όπου, όταν συμπληρωθεί από τον ενδιαφερόμενο, θα λάβει αυτόματα στο mail του τις απαραίτητες οδηγίες για να παρακολουθήσει.

Ο ιδρυτής της Γενναδείου Βιβλιοθήκης ήταν γιός του Διδασκάλου του Γένους Γεωργίου Γενναδίου, μιας από τις πιο μεγάλες ελληνικές πνευματικές μορφές του 19ου αιώνα. Ο καταγόμενος από τα Δολιανά των Ιωαννίνων – εκεί όπου βρίσκεται και η προτομή του – Γεώργιος Γεννάδιος, γεννήθηκε στη Σηλυβρία της Θράκης στα 1786. Έκανε λαμπρές σπουδές κοντά σε γνωστούς Έλληνες δασκάλους όπως στον, επίσης Ηπειρώτη, Λάμπρο Φωτιά – δη (1752-1805) και σπούδασε σε ευρωπαϊκά πανεπιστήμια ιατρική και φιλολογία. Αγωνίστηκε στην Ελληνική Επανάσταση, έγραψε πλήθος συγγραμμάτων και ήταν από τους ιδρυτές του Πανεπιστημίου Αθηνών, της Εθνικής Βιβλιοθήκης καθώς και άλλων πολιτιστικών ιδρυμάτων στην ελεύθερη Ελλάδα. Απεβίωσε στην Αθήνα το 1854, θύμα μιας επιδημίας χολέρας, σε ηλικία 68 ετών. Ο Ιωάννης Γεννάδιος γεννήθηκε το 1844 στην Αθήνα. Γνώρισε πολύ λίγο τον πατέρα του. Ήταν μόλις 10 ετών, όταν πέθανε. Τα λίγα χρόνια εντούτοις που έζησε κοντά του ήταν αρκετά για να ενστερνιστεί την πατρική διδασκαλία: «Οι δύο νεώτεροι υιοί αυτού, Ιωάννης και Κωνσταντίνος, εκάθηντο εις τα κράσπεδα της έδρας, αυτού διδάσκοντος. Ούτως, νήπια σχεδόν έτι όντες, εισέπνευαν λεληθότως τα του ευγενούς ήθους και του πατριωτισμού του…», γράφει ο ίδιος. Μετά τις γυμνασιακές του σπουδές στη Μάλτα και στην Αθήνα, πηγαίνει στο Λονδίνο, όπου εργάζεται για σύντομο χρονικό διάστημα στον οίκο ‘‘Αδελφοί Ράλλη’’. Την εποχή εκείνη επικρατούσε στην Αγγλία έντονο ανθελληνικό κλίμα λόγω της πασίγνωστης ληστείας του Δήλεσι (1870). Ο Ιωάννης Γεννάδιος θέλοντας να διαφωτίσει σχετικά το βρετανικό κοινό δημοσίευσε ένα ενημερωτικό φυλλάδιο που προκάλεσε την αγανάκτηση της προκατειλημμένης αγγλικής κοινής γνώμης και έτσι έχασε τη δουλειά του. Τον ίδιο χρόνο, ύστερα από σύσταση του πρεσβευτή των ΗΠΑ στην Αθήνα, διορίστηκε άμισθος δεύτερος γραμματέας της Ελληνικής Πρεσβείας στην Ουάσιγκτον και τρία χρόνια αργότερα μετατέθηκε στην Ελληνική Πρεσβεία της Κωνσταντινούπολης. Από τότε άρχισε ουσιαστικά η σταδιοδρομία του στο διπλωματικό σώμα, όπου έφτασε μέχρι το βαθμό του Πληρεξουσίου Υπουργού. Υπηρέτησε στο Λονδίνο, τη Βιέννη, τη Χάγη, για δεύτερη φορά στην Ουάσιγκτον και τέλος πάλι στο Λονδίνο, όπου διετέλεσε Πρέσβης από το 1900 ως το 1918, όταν και αποσύρθηκε από την ενεργό υπηρεσία. Από τη θέση του διπλωμάτη ο Γεννάδιος βοήθησε ουσιαστικά στην προώθηση των ελληνικών ζητημάτων. Στα 1888 ως Πληρεξούσιος Υπουργός στις ΗΠΑ, πέτυχε να απαλλαγεί η Ελλάδα από τους τελωνειακούς δασμούς από την εξαγωγή της σταφίδας (ένας σημαντικός ελληνικός οικονομικός πόρος για την εποχή), ενώ και στο Λονδίνο κατόρθωσε να εξασφαλίσει τη σημαντική μείωση των δασμών της. Υπήρξε επίσης και μέλος της ελληνικής αντιπροσωπείας που υπέγραψε τη συνθήκη, με την οποία έληξε ο Α΄ Βαλκανικός Πόλεμος.

Ο ιδρυτής της ‘‘Γενναδείου Βιβλιοθήκης’’ απεικονίζεται να φορά την εθνική ελληνική ενδυμασία, την οποία και είχε καθιερώσει σαν την επίσημη πρεσβευτική στολή του κατά τη διάρκεια της μακράς διπλωματικής του σταδιοδρομίας. Ο Γεννάδιος έγραψε το 1930, δύο χρόνια πρίν από το θάνατό του, το έργο ’’Ο Λόρδος Έλγιν και οι προ αυτού ανά την Ελλάδα και τας Αθήνας ιδίως αρχαιολογήσαντες επιδρομείς, 1440-1837’’, στο οποίο θέτει επιτακτικά το ζήτημα της επιστροφής των μαρμάρων του Παρθενώνα στην Ελλάδα.  (ΦΩΤΟ: ΕΚΔΟΤΙΚΗ ΑΘΗΝΩΝ)

Κατά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο υποστήριξε αρχικά την ελληνική ουδετερότητα, αλλά από το 1916 και μετά προσχώρησε στη βενιζελική παράταξη και διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ευνοϊκή αντιμετώπιση της κυβέρνησης του Ελευθερίου Βενιζέλου από τους Άγγλους. Στις διπλωματικές του επιτυχίες σχετικά με την εξυπηρέτηση των ελληνικών συμφερόντων συνέβαλε και ο γάμος του με την κόρη του γνωστού άγγλου πολιτικού Σάμιουελ Λένγκ, τη Φλόρενς, της οποίας το μικρό όνομα εξελλήνισε σε ‘‘Ανθή’’. 

 Ο Γεννάδιος, το 1902 ,  58 χρόνων τότε, γνώρισε την ηλικίας 47 ετών Φλόρενς Ελίζαμπεθ Λένγκ, χήρα ενός ζωγράφου και γόνο μια πλούσιας και ιστορικής οικογένειας της Σκωτίας, την οποία και παντρεύτηκε. Ο γάμος έγινε στο Λονδίνο, σε μια διπλή τελετή, πρώτα στον Ελληνικό Ορθόδοξο Ναό της Αγίας Σοφίας, το πρωί, και σε Αγγλικανική Εκκλησία, το απόγευμα. Πέρασαν το μήνα του μέλιτος στην Ελλάδα, όπου ο Γεννάδιος με περηφάνεια την ξενάγησε στις αρχαιότητες των Αθηνών, στο Άργος, στο Ναύπλιο, στις Μυκήνες, στην Επίδαυρο, στην Αρχαία Ολυμπία και στους Δελφούς. Γυρίζοντας στην Αγγλία έχοντας πλέον οικονομική άνεση νοίκιασαν μεγάλο διαμέρισμα στο Κένσιγκτον του Λονδίνου, όπου έμειναν 20 χρόνια.

Η Φλόρενς, την οποία ο Γεννάδιος αποκαλούσε με την μετάφραση του ονόματός της στα ελληνικά, δηλαδή Ανθή, έμαθε άριστα την ελληνική γλώσσα και με την περιουσία της στήριξε το πάθος του άντρα της για τα βιβλία. Ο Γεννάδιος αναγνώρισε το χρέος του απέναντι στην αφοσίωσή της, σφραγίζοντας τα πολύτιμα βιβλία του με ένα επίχρυσο μονόγραμμα με τα αρχικά τους και το ‘‘Ex-Libris Ιωάννου και Ανθής Γενναδίου’’.

Ο Ιωάννης Γεννάδιος δεν περιορίστηκε μόνο στη διπλωματική δραστηριότητα. Γνωστός λόγιος, διακρινόταν για την πολυμάθειά του και το ιδιαίτερο ενδιαφέ – ρον του για τα βιβλία. ΄Ηταν ο πρώτος μη βρετανός υπήκοος που εκλέχτηκε μέλος της ‘‘Εταιρείας των Ντιλλετάντι’’. Ανακηρύχτηκε επίσης επίτιμος διδάκτορας των Πανεπιστημίων της Οξφόρδης, του Αγίου Ανδρέα της Σκωτίας και του Καίμπριτζ. Πρωτοστάτησε στην ίδρυση της έδρας Βυζαντινής και Νεώτερης Ελληνικής Φιλολογίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, με χρηματικές προσφορές Χίων την καταγωγή, που ζούσαν στην αγγλική πρωτεύουσα. Ο ίδιος ομιλεί για την περίοδο αυτή της ζωής του ως εποχή πολλών κατακτήσεων, αφού πλέον οι οικονομικές του δυνατότητες του έδωσαν την ευκαιρία να επιδοθεί με μεγαλύτερη άνεση στο μεγάλο πάθος του, που ήταν η συλλογή βιβλίων. Βέβαια αγόραζε -πολλές φορές- πάνω από τις δυνάμεις του, ενώ η επίμονη αναζήτηση όλο και περισσότερων αποκτημάτων τον είχε αποστερήσει από τις χαρές της ζωής. Το έτος 1892 ο Ιωάννης Γεννάδιος ανακλήθηκε από την ελληνική κυβέρνηση για λόγους οικονομίας, όπως του γνωστοποιήθηκε. Ουσιαστικά όμως, επρόκειτο για απόλυση, η οποία στάθηκε ισχυρό πλήγμα για έναν άνθρωπο που δεν είχε άλλα περιουσιακά στοιχεία, εκτός από τη συλλογή των βιβλίων του, την οποία έτσι αναγκάστηκε να εκποιήσει (!), προς μεγάλη του απογοήτευση. Ωστόσο ο ζήλος του δεν αναχαιτίστηκε παρά μόνο προσωρινά. Λίγα χρόνια αργότερα χάρη και στην οικονομική βοήθεια της πλούσιας αγγλίδας συζύγου του, της Φλόρενς – Ανθής, – που είχε και αυτή το ίδιο πάθος για τα βιβλία – ο Γεννάδιος μπόρεσε να επανέλθει στις βιβλιοφιλικές του επιδόσεις και να επανακτήσει, σε μεγάλο πο – σοστό, τα βιβλία που είχε υποχρεωθεί να πουλήσει. Η επιλογή των βιβλίων από το μεγάλο συλλέκτη δεν ήταν τυχαία. Ο Γεννάδιος εργάστηκε, όπως το φανερώνει η συγκρότηση των συλλογών του, με επιμονή και συνέπεια για τη διάσωση της ελληνικής πολιτισμικής κληρονομιάς, μέσα από τον πλούτο μιας γραμματείας που μέχρι τότε ήταν σχεδόν άγνωστη, ακόμη και στα Πανεπιστήμια.

Το 1922 ιδρύει στην Αθήνα τη ‘‘Γεννάδειο Βιβλιοθήκη’’, στη μνήμη του πατέρα του, στην οποία κληροδότησε την πλουσιότατη και με πολλά σπάνια βιβλία – και όχι μόνον – συλλογή του. ΄Ηταν η μεγάλη στιγμή του ηπειρώτη συλλέκτη που έβλεπε τις προσπάθειες μιας ολόκληρης ζωής να δικαιώνονται. Ο Ιωάννης Γεννάδιος πέθανε, πλήρης ημερών, στην Αγγλία το 1932, σε ηλικία 88 ετών. Εκτός από τη γνωστή γλύπτρια και ζωγράφο Κλεονίκη Γενναδίου (Αθήνα 1830-Ρώμη 1909), είχε και άλλους δύο αδερφούς, τον ιστορικό, δημοσιογράφο, πολιτευτή και καθηγητή Πανεπιστημίου Αναστάσιο (1840-1911) και τον γεωπόνο και φυσικομαθηματικό Παναγιώτη (1847-1918), που σπούδασε στις ΗΠΑ με χορηγία του εθνικού ευεργέτη Χρηστάκη Ζωγράφου, ο οποίος στη συνέχεια τον προσέλαβε ως διευθυντή στις αγροτικές του επιχειρήσεις στο θεσσαλικό κάμπο.

Στα 1902 ο Γεννάδιος, 58 χρόνων τότε, γνώρισε την ηλικίας 47 ετών Φλόρενς Ελίζαμπεθ Λένγκ, χήρα ενός ζωγράφου και γόνο μια πλούσιας και ιστορικής οικογένειας της Σκωτίας, την οποία και παντρεύτηκε. Ο γάμος έγινε στο Λονδίνο, σε μια διπλή τελετή, πρώτα στον Ελληνικό Ορθόδοξο Ναό της Αγίας Σοφίας, το πρωί, και σε Αγγλικανική Εκκλησία, το απόγευμα. Πέρασαν το μήνα του μέλιτος στην Ελλάδα, όπου ο Γεννάδιος με περηφάνεια την ξενάγησε στις αρχαιότητες των Αθηνών, στο Άργος, στο Ναύπλιο, στις Μυκήνες, στην Επίδαυρο, στην Αρχαία Ολυμπία και στους Δελφούς. Γυρίζοντας στην Αγγλία έχοντας πλέον οικονομική άνεση νοίκιασαν μεγάλο διαμέρισμα στο Κένσιγκτον του Λονδίνου, όπου έμειναν 20 χρόνια. Ο Ιωάννης έχοντας οικονομική και συναισθηματική ασφάλεια μπόρεσε να αφοσιωθεί στις βιβλιοφιλικές δραστηριότητες. Η Φλόρενς, την οποία ο Γεννάδιος αποκαλούσε με την μετάφραση του ονόματός της στα ελληνικά, δηλαδή Ανθή, έμαθε άριστα την ελληνική γλώσσα και με την περιουσία της στήριξε το πάθος του άντρα της για τα βιβλία. Ο Γεννάδιος αναγνώρισε το χρέος του απέναντι στην αφοσίωσή της, σφραγίζοντας τα πολύτιμα βιβλία του με ένα επίχρυσο μονόγραμμα με τα αρχικά τους και το ‘‘Ex-Libris Ιωάννου και Ανθής Γενναδίου’’.