Το «Μπακλαχοράνι» της Πόλης φέτος στην Αθήνα

*Από το Café Aman Ιstanbul και  το χορευτικό  συγκρότημα ΧοροΚώς

*Φορέστε την πιο ωραία αποκριάτικη μάσκα και πηγαίνεται στο  Μέγαρο Μουσικής Αθηνών!

Οι μουσικοί και οι τραγουδιστές,Στέλιος Μπερμπέρης και Πελίν Σουέρ,του Café Aman Istanbul, μαζί με το χορευτικό συγκρότημα ΧοροΚώς, έρχονται   από την Πόλη στην Αθήνα για να παρουσιάσουν τα τραγούδια και τους χορούς από το περίφημο Ρωμέικο Καρναβάλι, γνωστό και ως «Μπακλαχοράνι».

«Μπακλαχοράνι, Το Καρναβάλι της Πόλης» από το «Café Aman» στο «Μέγαρο Μουσικής». Οι παραστάσεις θα γίνουν
Οι μουσικοί και οι τραγουδιστές Στέλιος Μπερμπέρης και Πελίν Σουέρ του Café Aman στις 24 και 25 Φεβρουαρίου, στην αίθουσα «Χρήστος Λαμπράκης”του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών .

Το μουσικό σχήμα Café Aman Istanbul είναι ένα μουσικό εργαστήρι με έδρα την Πόλη και έχει σαν κύριο στόχο την έρευνα, μελέτη και παρουσίαση του ιστορικού πλούτου των μουσικών παραδόσεων της καθ’ ημάς Ανατολής, με επίκεντρο στα ελληνικά και τούρκικα τραγούδια, γεφυρώνοντας το χθες με το σήμερα.

Το σχήμα ιδρύθηκε το 2009 από τον Στέλιο Μπερμπέρη και την Πελίν Σουέρ και έχειπραγματοποιήσει πάνω από 200 εμφανίσεις σε σημαντικά φεστιβάλ.

Οι παραστάσεις διοργανώνονται από τον σύλλογο ” Οι Φίλοι της Μουσικής” και υποστηρίζονται από την Οικουμενική Ομοσπονδία Κωνσταντινουπολιτών.

Οι μέρες της Αποκριάς στην Πόλη ήταν ξεχωριστές.
Μασκαράδες από όλες τις συνοικίες συγκεντρώνονταν στα
Ταταύλα, μία από τις πλέον γνωστές ελληνικές συνοικίες, για
ένα γνήσιο λαϊκό γλέντι που ξεκινούσε με τον εορτασμό του
Καρναβαλιού και κορυφωνόταν με το «Μπακλχοράνι» της
Καθαράς Δευτέρας.

Στα σπίτια οι Πολίτισσες νοικοκυρές ετοίμαζαν κεράσματα,
καθώς όλο και κάποιος γείτονας, φίλος ή συγγενής θα
ερχόταν μασκαρεμένος -μέρες που ήταν- για επίσκεψη. Η
«καθωσπρέπει» αστική τάξη, ιδίως στο Πέρα, οργάνωνε
χορούς και δεξιώσεις στα σπίτια και σε διάφορες κοινοτικές
αίθουσες και πολυτελή κέντρα, παράδοση που αν και
πλήρως εξασθενημένη σε σύγκριση με το παρελθόν
κατάφερε να φθάσει έως και τις ημέρες μας στην ολιγομελή
πλέον ελληνική μειονότητα.
Ωστόσο, η αποκριάτικη διασκέδαση των λαϊκών στρωμάτων –
αν και «κακόφημη» για την «καλή κοινωνία της Πόλης- ήταν
σαφώς πιο γνήσια, εύθυμη, πολύχρωμη και πλούσια σε
φαντασία.

Ένα ευθυμογράφημα της πολίτικης εφημερίδας «Πρόοδος» του 1918, αποσπάσματα του οποίου αναδημοσίευσε στις 5 Μαρτίου
1995 ο “Ριζοσπάσης” παρουσιάζει το αποκριάτικο γλέντι των «τουλουμπατζήδων», το άτακτο Σώμα Πυροσβεστών της
Πόλης. «Ο χορός έγινε στο ‘κοβούσι’ (θάλαμος), με μουσικούς τον Κιορ-Χατζίκη στο ζουρνά και τον Εδιρνέ-Καπουλού
Γιοββανάκη στο νταούλι και κυρίαρχο της βραδιάς τον καρσιλαμά (… ). Αντί σαμπάνια υπήρχε μπόλικη γκαζόζα – λεμονάδα».

Την Καθαρά Δευτέρα γινόταν το μεγάλο ξεφάντωμα στα Ταταύλα, το Μπακλαχοράνι. «Οι μασκαράδες από κάθε γειτονιά
προσπαθούσαν να παρουσιάσουν κάτι πρωτότυπο πρωτοφανές (…) να γελάσει ο κόσμος. Μερικοί ντυνόντουσαν ‘Ελληνες
λήσταρχοι’ με φουστανέλες και γιαταγάνια. Κάποια άλλη γειτονιά παρίστανε τους χαμάληδες (αχθοφόρους) της Ανατολής, με
ενδυμασίες του τόπου. Αλλοι ντυμένοι γιατροί, στη μέση του δρόμου ξεγεννούσαν γκαστρωμένες γυναίκες. Κηδείες με φέρετρα
και μέσα πεθαμένους, παπάδες και ξεφτέρια, χήρες και συγγενείς».

Το γλέντι συνοδευόταν φυσικά από μουσική, ατέλειωτο χορό, κυρίως χασαποσέρβικο, και κατανάλωση οινοπνεύματος, κρασί και
ούζο (ρακί). Αναπόσπαστο στοιχείο της πολίτικης Καθαράς Δευτέρας, ανάλογο με το έθιμο που υπήρχε σε άλλες περιοχές με
ελληνικό πληθυσμό, ήταν και το πέταγμα του «ουτσουρμά», του χαρατετού, από τις πλαγιές των Ταταούλων, περιοχή που την
εποχή εκείνη ήταν ακόμη γεμάτη με μποστάνια.

Ο κόσμος συγκεντρωνόταν κυρίως στις ανοικτές εκτάσεις στο τέρμα της συνοικίας, μεταξύ του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου
Αθανασίου, εκκλησίες που στέκονται όρθιες έως τις ημέρες μας για να μας θυμίζουν εκείνες τις εποχές.

Το έθιμο εξασθένισε στην πορεία του χρόνου ακολουθώντας την φθίνουσα πορεία της ελληνικής μειονότητας.

Το έθιμο αναβίωσε το 2010 , όταν η Κωνσταντινούπολη  ήταν πολιτιστική πρωτεύσουσα της Ευρώπης.

Οι διοργανώσεις  γνώρισαν μεγάλη επιτυχία παρά τα κάποια
φαινόμεν γκρίνιας σχετικά με τους τόπους συγκέντρωσης των μασκαρεμένων ενώ  το 2011 η Κοινότητα Ταταούλων είχε  υπό την αιγίδα της τις εκδηλώσεις, οι οποίες , προσέλκυσαν το ενδιαφέρον Τούρκων και πολλών επισκεπτών από την Ελλάδα.

Πολλές ερμηνείες υπάρχουν για την ονομασία των αποκριάτικων αυτών γιορτών. «Μπακλά» στα τούρκικα σημαίνει κουκιά. «Xoρντάν» στα περσικά σημαίνει τρώω. Αλλά και το «χορόν» σημαίνει τον κυκλικό χορό. Και στήνονταν τρικούβερτοι χοροί από Ταταυλιανούς και λοιπούς Ρωμιούς της Πόλης στο ξέφωτο του Αϊ -Δημήτρη, εκεί που είναι σήμερα το τέρμα των λεωφορείων. Το χασαποσέρβικο, τα ρεμπέτικα και βέβαια τα πολίτικα τραγούδια ξεσήκωναν όχι μόνο τους Ρωμιούς αλλά και μουσουλμάνους και Εβραίους που συμμετείχαν. Στο Μπακαλχοράνι εμφανίζονταν όχι μόνο μουσικοί αλλά και ζογκλέρ, λατέρνες και άρματα καρναβαλιστών. Μασκαρεύονταν ομαδικά και κάθε γειτονιά, φρόντιζε ώστε να ξεχωρίσει σε χιούμορ και πρωτοτυπία. Έλληνες λήσταρχοι με φουστανέλες και φέσια εμφανιζόντουσαν, γιατροί που εξέταζαν «αρρώστους» και ξεγεννούσαν «ετοιμόγεννες» στη μέση του δρόμου, κηδείες με «φέρετρα», «παπάδες» κι «εξαπτέρυγα» παρήλαυναν, ενώ το ρακί έρεε άφθονο! Τα φαγητά ήταν νηστίσιμα, ενώ στις πλαγιές των Ταταύλων γινόταν και το πέταγμα του «ουτσουρμά», δηλαδή του χαρταετού.
Όπως κάθε τέτοιου είδους εκδήλωση, έτσι και αυτές οι πολίτικες απόκριες δεν μπορούσε παρά να θεωρούνται κακόφημες για τις «καλές οικογένειες» της Πόλης. Αυτές έδιναν συνήθως δεξιώσεις στα σπίτια τους ή έπαιρναν μέρος σε χορούς μέσα σε κοινοτικές αίθουσες ή πολυτελή κέντρα.
Στην κορυφή των Ταταύλων, όμως Ρωμιοί παρέα με Τούρκους, Εβραίους, αλλά και μέλη άλλων εθνοτήτων, γλεντούσαν και πίσω από το μασκάρεμα εκείνης της ημέρας έκαναν τη δική τους κριτική στα καλά και τα δύσκολα της ζωής.
Το Μπακαλχοράνι άρχισε γύρω στα 1920 να φθίνει ώσπου στα 1941 έσβησε τελείως. Όμως, όπως όλα τα δυνατά στοιχεία του κοινωνικού βίου, έτσι κι αυτό, είχε αφήσει πίσω του μια φήμη δυνατή που πυροδοτούσε τη νοσταλγία. Οι παλιοί Ρωμιοί της Πόλης, οι Έλληνες που εγκαταστάθηκαν τα τελευταία χρόνια εκεί αλλά και Τούρκοι νοσταλγοί του ρωμαίικου καρναβαλιού, το αποζήτησαν και το ζωντάνεψαν ξανά. Το 2009 και ακόμα το 2010 στο πλαίσιο της Κωνσταντινούπολης ως Πολιτιστικής Πρωτεύουσας το Μπακαλχοράνι ξαναζωντάνεψε!
Πρωτεργάτες δύο Ελλαδίτες που ζουν στην Πόλη και ένας Τούρκος. Η Μαρίνα Δρυμαλίτου, ο Χάρης Θεοδωρέλης, καθηγητής Λατινικών στο Πανεπιστήμιο του Βοσπόρου και συνιδρυτής του ελληνοτουρκικού ρεμπέτικου συγκροτήματος Ταταυλιανό Κέφι (Tatavla Keyfi) και ο συγγραφέας του βιβλίου «Το Κουρτουλούς (Ταταύλα) που έζησα» Χουσεΐν Ιρμάκ.
Ντύθηκαν ξανά αποκριάτικες στολές λοιπόν, παρέλασαν, ρεμπέτικες κομπανίες σκόρπισαν το κέφι, πήρε μέρος και το χορευτικό συγκρότημα της Μεγάλης του Γένους Σχολής, ενώ «ενισχύσεις» από τη Θεσσαλονίκη κυρίως συμμετείχαν στα γλέντια.