Το Ελληνικό Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου επανέρχεται στη ζωή
Αγώνας ενάντια στο χρόνο για τη διάσωση του μεγαλύτερου κτιρίου ξυλείας της Ευρώπης
Της Eylem Emel Yılmaz*
Το ιστορικό ελληνικό ορφανοτροφείο της Ιστανμπούλ, στο νησί της Πριγκήπου, γνωστό ως το μεγαλύτερο και δεύτερο μεγαλύτερο κτίριο ξυλείας στον κόσμο, πρόκειται να διασωθεί μετά από δεκαετίες ακούσιας αχρηστίας που έχει αφήσει το οικοδόμημα σχεδόν σε ερείπια. Ειδικοί, εν τω μεταξύ, προειδοποιούν ότι οι τρέχουσες προσπάθειες αποκατάστασης δεν είναι ακόμα καθησυχαστικές.
Οι προκαταρκτικές εργασίες για τη διάσωση του 123χρονου κτιρίου, οικοδόμημα που βρίσκεται στην κορυφή λόφου στο νησί Μπουγιουκάντα στα ανοικτά των ακτών της Ιστανμπούλ, ξεκίνησαν νωρίτερα αυτό το έτος μέσω του συντονισμού του δήμου της Ιστανμπούλ και του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ιδιοκτήτη του χώρου. Το Μάη, κατασκευαστική εταιρεία που διοικείται από το δήμο της Ιστανμπούλ αναπαρήγαγε την οπτική εικόνα της δομής χαρτογραφώντας την τρέχουσα κατάσταση του κτιρίου και αναλύοντας τις ζημιές. Η έρευνα θα χρησιμεύσει ως για το έργο αποκατάστασης.
Ωστόσο, η διάσωση του ιστορικού οικοδομήματος απέχει πολύ από το να σφραγιστεί, καθώς η διαδικασία αποκατάστασης φαίνεται να είναι γεμάτη με αρκετές αβεβαιότητες.
Το κτήριο ορόσημο σχεδιάστηκε από τον αρχιτέκτονα της Λεβαντίνης Alexandre Vallaury και χτίστηκε το 1898 στην Buyukada, το μεγαλύτερο από τα εννέα Πριγκηπάτα της Κωνσταντινούπολης, αρχικά για να χρησιμεύσει ως καζίνο και ξενοδοχειακό συγκρότημα. Όταν οι οθωμανικές αρχές αρνήθηκαν να εκδώσουν άδεια λειτουργίας στο ξενοδοχείο, ένας Έλληνας φιλάνθρωπος αγόρασε το κτίριο και το δώρισε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο το 1903 για να λειτουργήσει ως ορφανοτροφείο. Το ορφανοτροφείο στέγασε περισσότερα από 5.000 παιδιά, πριν κλείσει το 1964.
Μετά από δεκαετίες αχρηστίας τώρα σχεδόν το ήμισυ της οροφής του κτιρίου έχει καταρρεύσει και ορισμένοι όροφοι γκρεμίστηκαν. Το κτίριο χαρακτηρίστηκε ως ένας από τους επτά πιο απειλούμενους χώρους το 2018 από την Europa Nostra, έναν ευρωπαϊκό οργανισμό πολιτιστικής κληρονομιάς.
“Είναι προφανές εκ πρώτης όψεως ότι τα κτίρια διατρέχουν άμεσο κίνδυνο κατάρρευσης εάν δεν τεθούν γρήγορα σε εφαρμογή επείγουσες ενέργειες για τη στήριξη και την προστασία των κατασκευών από την πτώση”, ανέφερε έκθεση της Europa Nostra το 2018.
Αν και οι τρέχουσες προσπάθειες αποκατάστασης χαιρετίστηκαν εν μέσω αυξανόμενων φόβων για την πλήρη κατάρρευση του κτιρίου ορόσημο, ειδικοί αναφέρουν ότι η διαδικασία εξελίσσεται πολύ αργά και στερείται της θεσμοθετημένης προσέγγισης που απαιτεί ένα έργο αυτής της ευαισθησίας. Μετά την ολοκλήρωση της ψηφιακής χαρτογράφησης δεν έχει ληφθεί συγκεκριμένο μέτρο για την προστασία του οικοδομήματος από τις διαφαινόμενες κακές καιρικές συνθήκες.
Ο αρχιτέκτονας Κορχάν Γκούμους, ένας από τους ειδικούς που υπέβαλαν αίτηση στο πρόγραμμα απειλούμενων χώρων της Europa Nostra για τη συμπερίληψη του ορφανοτροφείου, προειδοποίησε για “καταστροφικές συνέπειες” ελλείψει τέτοιας προσέγγισης.
“Χάνουμε το χρόνο μας”, δήλωσε ο Γκούμους στην Al-Monitor, καλώντας για σχηματισμό συμβουλευτικής επιτροπής ή διεξαγωγή διεθνούς διαγωνισμού για επίσπευση της διαδικασίας.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος μπροστά στο Ορφανοτροφείο. ΦΩΤΟ: Ν. Μαγγίνας
Ο Γκούμους υποστήριξε ότι ένα έργο αποκατάστασης αυτού του μεγέθους δεν μπορεί να αναληφθεί αποκλειστικά από την υποεπιτροπή του δήμου της Ιστανμπούλ και ότι η προσπάθεια “μαμούθ” απαιτεί άμεση συμμετοχή αρχιτεκτόνων.
Ο Δήμαρχος της Πριγκήπου Ερντέμ Γκιούλ δήλωσε επίσης ότι απαιτείται “άμεση δράση”, ωστόσο οι τρέχουσες προσπάθειες επικεντρώνονται σε επείγοντα μέτρα για τη διατήρηση του κτιρίου αντί να το αποκαταστήσουν.
Σημείωσε ότι, πριν από την έναρξη των εργασιών αποκατάστασης, πρέπει να ληφθεί απόφαση για το τι θα πρέπει να λειτουργήσει το οικοδόμημα μόλις ανοικοδομηθεί.
“Δεδομένου ότι δεν πρόκειται να αποτελέσει ξανά ορφανοτροφείο, είναι απαραίτητο να αποφασιστεί ποια θα είναι η λειτουργία του, και τότε ο αρχιτεκτονικός νους μπορεί να παρέμβει”, δήλωσε ο Γκιούλ στο Al-Monitor, τονίζοντας ότι η τελική απόφαση για τη λειτουργία του κτιρίου πρέπει να ληφθεί από το Πατριαρχείο.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, πνευματικός ηγέτης των Ορθοδόξων Χριστιανών σε όλο τον κόσμο, εξέφρασε την επιθυμία του να αποκαταστήσει τον χώρο ως περιβαλλοντικό κέντρο που θα φιλοξενήσει διεθνή συνέδρια για την προστασία του περιβάλλοντος.
Ο Γιάκο Καραγιάνι, κάτοικος Μπουγιουκάντα ελληνικής καταγωγής, υποστηρίζει αυτή την ιδέα. “Εάν αυτό το μέρος γίνει ένα μέρος όπου διεξάγονται περιβαλλοντικές μελέτες, μπορεί να κερδίσει φήμη σε όλο τον κόσμο”, δήλωσε στο Al-Monitor. Ανέφερε ότι είναι “αισιόδοξος για την τρέχουσα διαδικασία” με στόχο την αποκατάσταση του οικοδομήματος.
Το κόστος αποτελεί ένα ακόμη σημαντικό εμπόδιο για το έργο αποκατάστασης. Η έκθεση της Europa Nostra εκτιμά ότι οι συνολικές επενδύσεις για το έργο απαιτούν περίπου 47 εκατομμύρια δολάρια. Το ποιος θα χρηματοδοτήσει το έργο παραμένει ανοιχτό ερώτημα. Κάποιοι υποστηρίζουν ότι η κυβέρνηση πρέπει να χρηματοδοτήσει το έργο, καθώς ήταν η επίσημη αμέλεια που άφησε το κτίριο να σαπίσει.
Η τουρκική κυβέρνηση απέλασε τους κατοίκους του ορφανοτροφείου και κατέσχεσε την περιουσία το 1964, μαζί με αρκετές άλλες ιδιοκτησίες που ανήκαν σε Τούρκους πολίτες ελληνικής καταγωγής εν μέσω επιδείνωσης των στρατιωτικών και πολιτικών σχέσεων μεταξύ Τουρκίας και Ελλάδας. Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων τερμάτισε τη νομική διαμάχη δεκαετιών μεταξύ της τουρκικής κυβέρνησης και του πατριαρχείου το 2010, αποφασίζοντας ότι η περιουσία πρέπει να επιστραφεί στο Πατριαρχείο.
Ο Μιχαήλ Βασιλειάδης, αρχισυντάκτης της ελληνικής εφημερίδας Apoyevmatini με έδρα την Ιστανμπούλ, συμφωνεί ότι η κυβέρνηση πρέπει να αναλάβει την ευθύνη, τονίζοντας ότι “το κτίριο ορόσημο έμεινε αφύλακτο μετά την κατάληψη του”.
Επίσκεψη Ερντογάν (2015) στο ιστορικό Ορφανοτροφείο της Πριγκήπου . ΦΩΤΟ: Ν. Μαγγίνας
“[Το ορφανοτροφείο] απομακρύνθηκε από το Πατριαρχείο και τα παιδιά που διέμεναν εκεί αναγκάστηκαν να φύγουν. Δυστυχώς, η κυβέρνηση δεν έχει εκτελέσει καμία εργασία συντήρησης [από τότε]”, δήλωσε ο Βασιλειάδης στην Al-Monitor. “Μου πήρες [το κτίριο] μακριά μου, αλλά τουλάχιστον πρέπει να το προστατέψεις και να το φροντίσεις. Το ορφανοτροφείο αφέθηκε να κατεδαφιστεί. Το κράτος πρέπει να καλύψει το κόστος για να το κάνει και πάλι χρησιμοποιήσιμο. Το Πατριαρχείο δεν μπορεί να το αντέξει οικονομικά αυτό.”
Το Πατριαρχείο σκοπεύει να ξεκινήσει εκστρατεία συγκέντρωσης χρημάτων για το έργο αποκατάστασης. Μιλώντας σε εκδήλωση στις 28ης Αυγούστου που διοργανώθηκε στην μπροστινή αυλή του ορφανοτροφείου μετά την ολοκλήρωση της παρουσίασης της ψηφιακής έρευνας , ο Βαρθολομαίος ζήτησε μια «ολοκληρωμένη συνεργασία» για να ξεπεραστούν τα οικονομικά και τεχνικά εμπόδια που αντιμετωπίζει το έργο αποκατάστασης.
“Το ορφανοτροφείο είναι η κοινή μας αξία και η μοίρα του είναι δική μας ευθύνη”, δήλωσε ο Βαρθολομαίος στην εκδήλωση. “Επιθυμούμε να προσεγγίσουμε τις κρατικές αρχές, τους δήμους, τις μη κυβερνητικές οργανώσεις και όλους τους λάτρεις της Ιστανμπούλ για να λάβουν τη στήριξή τους”.
Ο Γκιούλ ανέφερε ότι εξετάζουν το ενδεχόμενο να θωρακίσουν το εξωτερικό του κτιρίου σε μια προσπάθεια να το προστατεύσουν από τις κακές καιρικές συνθήκες, καθώς οι διαφαινόμενες χειμερινές καιρικές συνθήκες ενδέχεται να προκαλέσουν περαιτέρω ζημιές.
Απηχώντας τις άμεσες εκκλήσεις των ειδικών για δράση, ανέφερε ότι η επείγουσα διαδικασία λήψης αποφάσεων πρέπει να ακολουθήσει τα επείγοντα μέτρα διατήρησης.
“Αυτό το κτίριο είχε δείξει συμπόνια στα ορφανά παιδιά, αλλά δεν καταφέραμε να ανταποδίδουμε τη συμπόνια που του αξίζει. Από τώρα και στο εξής, θα πρέπει να δούμε πώς μπορούμε να δείξουμε συμπόνια σε αυτό”, κατέληξε.
ΠΗΓΗ: al-monitor.com
ΦΩΤΟ ΠΑΝΩ : Κρις ΜακΓκράθ/Γκέτι
*Η Eylem Yilmaz είναι δημοσιογράφος και συντάκτης με έδρα την Ιστανμπούλ, η οποία έχει εργαστεί σε διάφορους εθνικούς οργανισμούς ΜΜΕ στην Τουρκία, συμπεριλαμβανομένων των Radikal, T24 και Agos. Συνέβαλε στο βιβλίο “Πορτρέτα της Ειρήνης: Μια ματιά στις ζωές που χάσαμε στις 10 Οκτωβρίου 2015”, το οποίο τιμά τους ανθρώπους που σκοτώθηκαν σε διπλή επίθεση αυτοκτονίας στην πρωτεύουσα της Τουρκίας, Άγκυρα.
