Θρησκείες της ενοχής και της χαράς
Του Παναγώτη Καπαρή*
Τόσο απλό είναι τελικά το θέμα της φανέρωσης αγίων ανθρώπων. Τα πρόσωπά τους λάμπουν και εκπέμπουν μυστική χαρά. Πριν από αρκετά χρόνια σε μια επίσκεψη στην «αφιλόξενη» Φιλανδία, στη χώρα με το τέλειο σύστημα εκπαίδευσης και το άψογο σύστημα κοινωνικής πρόνοιας, στη χώρα των αξημέρωτων νυκτών, των ασταμάτητων βροχών, απέραντων χιονιών και των καταθλιπτικών ανθρώπων, συναντήσαμε μια χαρούμενη γριούλα. Όλοι έτρεχαν για να τη χαιρετήσουν και να μιλήσουν μαζί της. Πήγαμε και εμείς οι «ηλιοκαμένοι» γκρινιάρηδες μεσογειακοί άνθρωποι, για να δούμε το ξεχωριστό πλάσμα, στη χώρα με το απίστευτο πρόβλημα αυτοκτονιών. Μία χειραψία και ένα βλέμμα, λόγω αδυναμίας γλωσσικής επικοινωνίας, αρκούσε για να αισθανθούμε και εμείς τη μυστική χαρά, η οποία εξέπεμπε η καλή γριούλα. Το μυστικό πίσω από αυτό το λαμπερό πρόσωπο, όπως μάθαμε λίγο αργότερα, ήταν στο γεγονός ότι η γριούλα υπηρέτησε για 30 χρόνια στην ορθόδοξη ιεραποστολή της Ινδίας. Ανάλογα αισθήματα μυστικής χαράς, βίωσαν και βιώνουν, όλοι όσοι συνάντησαν και στην Κύπρο και στην Ελλάδα άγιους ανθρώπους, είτε κληρικούς, είτε μοναχούς, είτε λαϊκούς, οι οποίοι δεν χρειάζεται να μιλήσουν για να μεταδώσουν την ανείπωτη μυστική χαρά την οποία βιώνουν.
Ο άγιος γέροντας Εφραίμ της Αριζόνας, έλεγε ότι: «ο άγιος άνθρωπος μαζεύει τον πόνο των ανθρώπων και δίνει χαρά. Ο κοσμικός μαζεύει χαρά και δίνει πόνο». Και οι «μπαρουτοκαπνισμένοι» άνθρωποι του πόνου και της χαράς υποδεικνύουν ότι «κάθε μαχαιριά στη ζωή, έχει και παρηγοριά». Στο εκκρεμές της ζωής όλα ανεβοκατεβαίνουν σε μια αέναη κίνηση, μέχρι το τέλος της ανθρώπινης ζωής και το ξεκίνημα της άλλης, όπως και αν αυτή προσδιορίζεται από θρησκείες και φιλοσοφίες. Κομβικό σημείο σε όλη αυτή την πορεία, η έννοια της χαράς, η οποία ορίζει τη διαφορά μεταξύ αγίων και δαιμόνων, μεταξύ αληθινής πίστης και ψεύτικης θρησκείας.
Η αγία της ασκητικής της χαράς, η οποία υπηρέτησε και στην Ινδία, η Αγία Γαβριηλία, έλεγε πολύ απλά: «Όλοι με άγχος! Τι τρέχει εδώ; Κάτι τι… Χάθηκε η έννοια της Χαράς. Είναι πολύ σοβαρό! Εκεί στην Ινδία, περιμένουν τον Χριστό και μ’ αυτήν την αναμονή περιμένουν χαρούμενα. Εμείς Τον ″έχουμε″ και δεν Τον αντικατοπτρίζουμε. Είμεθα πολύ ένοχοι. Φοβερά ένοχοι». Η πολύγλωσση Αγία Γαβριηλία, η οποία δεν γνώριζε τις γλώσσες της Ινδίας, γύρισε τον κόσμο χωρίς ούτε μια δραχμή στην τσέπη. Συνήθιζε να λέει σε ξένους ιεραπόστολους, οι οποίοι απορούσαν πώς και δεν έμαθε τις γλώσσες της Ινδίας: «Εγώ έχω πέντε γλώσσες! Η πρώτη είναι το χαμόγελο… Η δεύτερη είναι τα δάκρυα… Η τρίτη είναι το άγγιγμα… Η τέταρτη είναι η προσευχή… Η πέμπτη είναι η αγάπη. Με αυτές τις πέντε γλώσσες γυρίζω όλο τον Κόσμο…».
Ο πατήρ Αλέξανδρος Σμέμαν, στο σπουδαίο ημερολόγιό του, προχώρησε ακόμη ένα βήμα και μίλησε για τις θρησκείες της ενοχής, όπου: «πηγή της ψευδούς θρησκείας είναι η ανικανότητα να χαρείς, ή μάλλον η άρνηση της χαράς, ενώ η χαρά είναι απόλυτα ουσιώδης επειδή, δίχως αμφιβολία, αποτελεί καρπό της παρουσίας του Θεού. Δεν μπορεί κάποιος να γνωρίζει ότι υπάρχει Θεός και να μη χαίρεται. Μόνο σε σχέση με τη χαρά, ο φόβος του Θεού και η ταπείνωση είναι σωστά, γνήσια και καρποφόρα. Έξω από τη χαρά, όλα γίνονται δαιμονικά, μια βαθύτερη διαστροφή κάθε θρησκευτικής εμπειρίας. Μια θρησκεία φόβου. Θρησκεία της ψευτοταπείνωσης. Θρησκεία της ενοχής…».
Ο σπουδαίος Ρώσος ιερέας, καθηγητής πανεπιστημίου, ο οποίος διέμενε στις Ηνωμένες Πολιτείες, στα δύσκολα χρόνια του Ψυχρού Πολέμου, γράφει επίσης: «Οι θρησκευόμενοι άνθρωποι, κατά κάποιο τρόπο, βλέπουν τη χαρά με υποψία. Σκέφτομαι πως ο Θεός θα συγχωρήσει τα πάντα εκτός από την έλλειψη χαράς. […] Όπου δεν υπάρχει χαρά, ο Χριστιανισμός γίνεται φόβος και συνεπώς βασανιστήριο…».
«Η τέλεια αγάπη έξω βάλλει τον φόβο…» γράφει ο Άγιος Ιωάννης ο Θεολόγος και μέσα από την αγάπη κονιορτοποιούνται τα άγχη και η μιζέρια του πλούτου. Χαρά μου, έλεγε και ξανάλεγε ο Άγιος Σεραφείμ του Σάρωφ και η αληθινή χαρά, εκπέμπεται με μυστικό τρόπο, απ’ όλους τους «χαριτωμένους», άγιους, ανθρώπους και κατεβάζει τον παράδεισο στη γη και ανεβάζει το άνθρωπο στον ουρανό. Και τελικά: ουαί και ξανά ουαί, σ’ αυτούς που δεν είναι όμορφοι, γιατί η ομορφιά δεν έχει σχέση με την όψη. Η ομορφιά βρίσκεται στα μάτια που γελούν, στο πρόσωπο που λάμπει, στο λόγο που ειρηνεύει, στην ψυχή αντανακλά το άκτιστο φως, στον χαρούμενο άνθρωπο που προγεύεται και βιώνει από τώρα τον παράδεισο.
* Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους. /Πηγή: kathimerini.com.cy
