Τατάρ: Η Τουρκία συμφώνησε με τη «νέα στρατηγική» στο Κυπριακό, την οποία εισηγήθηκα.

Από την αρχή της θητείας σας προβάλλετε την ιδέα της λύσης των δύο κρατών. Αυτή η λύση μέχρι σήμερα δεν έχει βρει θετικό αντίκτυπο στην ελληνοκυπριακή πλευρά, στην ΕΕ και τη διεθνή κοινότητα. Με βάση αυτή την πραγματικότητα πώς βλέπετε το μέλλον ενός νέου γύρου συνομιλιλιών;

– Ναι, η προσπάθεια για λύση δύο κρατών δεν είχε την απήχηση που θα θέλαμε στη διεθνή κοινότητα. Η Ευρωπαϊκή Ένωση φυσικά και είναι ένα ισχυρό μπλοκ, με την Ελλάδα και τη “Νότια Κύπρο” (Κυπριακή Δημοκρατία) ως μέλη της. Γνωρίζετε πολύ καλά πώς η “Νότια Κύπρος” έγινε δεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Για εμάς, αυτό ήταν μια μεγάλη απογοήτευση. Αυτοί που είπαν όχι στο σχέδιο Ανάν ανταμείφθηκαν. Εμείς είχαμε πει ναι. Μετά από αυτή την εξέλιξη, η άρση της απομόνωσης ήταν στην ημερήσια διάταξη. Αυτό δεν έγινε και έτσι προκλήθηκε μεγάλη απογοήτευση στην πλευρά μας. Αυτές τις εξελίξεις ακολούθησαν χρόνια διαπραγματεύσεων. Γίναμε μάρτυρες της ολοκλήρωσης μιας διαδικασίας χωρίς κανένα αποτέλεσμα. Ο πρώην “Πρόεδρος” Μουσταφά Ακιντζί επεσήμανε ότι αυτή ήταν η τελευταία προσπάθεια αυτής της γενιάς. Σύμφωνα με τα δικά του λόγια, μετά από αυτή την εξέλιξη, θα οδηγούμασταν σε δύο κράτη. Την περίοδο που ήμουν ηγέτης του Κόμματος Εθνικής Ενότητας, πρώτα στο Βερολίνο και μετά σε άλλες πρωτεύουσες συνέβησαν ορισμένα διπλωματικά ζιγκ-ζαγκ. Τότε προχωρήσαμε σε μια αξιολόγηση της κατάστασης στο κόμμα. Έτσι, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι μετά από 50 χρόνια, οι Ελληνοκύπριοι δεν θέλουν μια ομοσπονδιακή συμφωνία στη βάση της ισότητας. Σε ένα περιβάλλον όπου οι Ελληνοκύπριοι είναι η πλειοψηφία οι Τουρκοκύπριοι θα παρασύρονταν σε ένα άγνωστο μέλλον. Δεν είναι αποδεκτό να καταργείται η εγγυητική ιδιότητα της Τουρκίας με το αιτιολογικό ότι είναι ξεπερασμένη και η απόσυρση των τουρκικών στρατευμάτων με τον ισχυρισμό μηδέν στρατεύματα και μηδέν εγγυήσεις. Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι οι Τουρκοκύπριοι υπέφεραν πολύ σε αυτή τη χώρα μετά τη Δημοκρατία του 1960. Έχουμε υποστεί μεγάλες απώλειες. Ενώ οι περισσότερες από τις δικές σας απώλειες σημειώθηκαν το 1974, οι περισσότερες από τις δικές μας σημειώθηκαν την περίοδο 1963-1974. Οι απώλειες των Τουρκοκυπρίων συνέβησαν στην περίοδο πριν από το 1974. Οι Ελληνοκύπριοι, από την άλλη πλευρά, υπέστησαν απώλειες το 1974, πρώτα κατά τη διάρκεια του “εμφυλίου πολέμου” της 15ης Ιουλίου και στη συνέχεια κατά τη διάρκεια αυτού που ονομάζουμε “ειρηνευτική επιχείρηση” του 1974.

Πιστεύετε ότι υπάρχουν περιθώρια διαπραγμάτευσης με βάση την πρόταξη της ιδέας της κυριαρχικής ισότητας;

– Μια σημαντική ομιλία του κ. Ερντογάν πριν από τη σύνοδο κορυφής του ΝΑΤΟ ήρθε πρόσφατα στην ημερήσια διάταξη. Ο κ. Ερντογάν αναφέρθηκε στον στόχο της ΕΕ. Όμως, δεν ξέρουμε πότε τελικά θα πραγματοποιηθεί αυτός ο στόχος. Έτσι, δεν μπορούμε να δεχτούμε μια κατάσταση όπου η Τουρκία δεν θα είναι στην Ευρώπη, όπου ο τουρκικός στρατός δεν θα προστατεύει την ασφάλειά μας, όπου κάποιοι κανόνες, όπως η ελεύθερη μετακίνηση, θα έχουν μεγάλο αντίκτυπο στο βορρά (κατεχόμενα) και όπου οι Τουρκοκύπριοι θα αντιμετωπίσουν μεγάλο κίνδυνο και νέες περιπέτειες. Ως εκ τούτου, τα πόδια μας θα πρέπει να πατάνε σταθερά στο έδαφος. Πρέπει να εγγυηθούμε την ανεξαρτησία, την ελευθερία και την ασφάλειά μας. Το γεγονός ότι ζούμε σε ειρήνη και ηρεμία στο βόρειο τμήμα της Κύπρου έχει επιτευχθεί πληρώνοντας ένα μεγάλο τίμημα. Οι Ελληνοκύπριοι γείτονές μας θα πρέπει να το εκτιμήσουν πολύ καλά αυτό. Δεν έχω καμία εχθρότητα με κανέναν. Σπούδασα σε αγγλικό σχολείο. Είχα Ελληνοκύπριους φίλους στο σχολείο στην Αγγλία όπου πήγα μετά το 1974. Είχα επίσης Ελληνοκύπριους φίλους στην επαγγελματική μου ζωή. Πηγαίναμε σε μαθήματα και δίναμε εξετάσεις μαζί. Έχω ακόμα Ελληνοκύπριους φίλους. Από την άλλη πλευρά, δεν πρέπει να ξεχνάμε ότι υπάρχει ένα “τουρκοκυπριακό κράτος” που δημιουργήθηκε μετά τα γεγονότα που ακολούθησαν το 1960. Έχουμε ένα κράτος για σχεδόν 60 χρόνια. Αν μετρήσουμε και τα πρώτα 3 χρόνια, δηλαδή αν το κράτος στο νότο είναι 63 ετών, και το δικό μας είναι 63 ετών. Όταν η Βρετανία έφυγε από εδώ, μας άφησε τη (δικοινοτική) δημοκρατία. Εμείς δεν καταφέραμε να στεγαστούμε στην Κυπριακή Δημοκρατία που σήμερα παραμένει στο νότο. Στη συνέχεια, συνέβησαν πολλά. Ως αποτέλεσμα, σύμφωνα με τις διεθνείς αρχές και τα ανθρώπινα δικαιώματα, ήταν το πιο φυσικό μας δικαίωμα να δημιουργήσουμε το δικό μας κράτος στη βάση του ότι είμαστε ένας ξεχωριστός λαός. Σήμερα, είμαστε μια χώρα με περισσότερους από ένα εκατομμύριο ανθρώπους που ζουν εδώ, στο Ηνωμένο Βασίλειο, την Αυστραλία, την Τουρκία και σε διάφορα μέρη του κόσμου, όπως ο Καναδάς. Στη βάση αυτής της πραγματικότητας και λαμβάνοντας υπόψη τον εθνικισμό που κορυφώνεται παγκοσμίως, τις εμπειρίες της Γιουγκοσλαβίας, της Τσεχοσλοβακίας καταλήγουμε στο συμπέρασμα ότι θα πρέπει να μοιραστούμε αυτό το νησί στη βάση δύο κρατών. Διότι, όπως ανέφερα, εδώ υπάρχει ήδη ένα ξεχωριστό κράτος εδώ και 60 χρόνια. Δυστυχώς, εγώ, ως “Πρόεδρος” του, δεν μπορώ να συζητήσω το αίτημα του λαού για αυτοδιάθεση με κανέναν ηγέτη στον κόσμο, εκτός από την Δημοκρατία της Τουρκίας. Αυτό είναι πολύ οδυνηρό. Σήμερα, μέσα στην Ευρωπαϊκή Ένωση, βλέπω ότι ο Ελληνοκύπριος ηγέτης μπορεί να σταθεί δίπλα-δίπλα με τους ηγέτες της Γερμανίας, της Γαλλίας και άλλους ηγέτες. Παρόλο που ο πληθυσμός σας είναι μικρότερος από ένα εκατομμύριο, μπορείτε να σταθείτε δίπλα σε κράτη με 80.000.000 70.000.000 πληθυσμό. Και αυτό διότι έχετε ξεχωριστό λαό και ξεχωριστό κράτος. Υπάρχει ξεχωριστός λαός στην Κύπρο. Και αυτός ο λαός έχει ξεχωριστό κράτος. Όταν μελετούμε το Σύνταγμα του 1960, βλέπουμε ότι υπάρχουν δύο ξεχωριστές κυρίαρχες, εθνοτικές ομάδες. Αφού εκδιώχθηκα από αυτό το κράτος υπό την απειλή όπλου, είχα το δικαίωμα να δημιουργήσω το δικό μου κράτος. Υπό το πρίσμα όλων αυτών, απαιτώ να γίνει αποδεκτή η υφιστάμενη κυριαρχία μου. Εάν η άλλη πλευρά μας κατανοήσει, η Δημοκρατία της Τουρκίας θα αναγνωρίσει την Ελληνοκυπριακή Διοίκηση της Νότιας Κύπρου (Κυπριακή Δημοκρατία). Έτσι θα προκύψει μια κατάσταση που ονομάζουμε “win-win”. Όλα τα λιμάνια της Τουρκίας, τα οποία αναπτύσσονται καθημερινά, θα ανοίξουν για τα ελληνοκυπριακά πλοία. Με το άνοιγμα του εναέριου χώρου, θα έρθει η μείωση των τιμών των εισιτηρίων σε μια περίοδο που τα αεροπορικά ταξίδια είναι ακριβά. Ο βορράς και ο νότος θα προωθηθούν μαζί για την αναπτυσσόμενη τουριστική αγορά της Τουρκίας των 85.000.000 εκατομμυρίων. Δεν είναι μόνο η Δημοκρατία της Τουρκίας, αλλά πίσω από αυτήν υπάρχει σήμερα ένα τεράστιο δυναμικό από το Αζερμπαϊτζάν μέχρι το Καζακστάν. Σε περίπτωση συμφωνίας, οι Ελληνοκύπριοι στη νότια Κύπρο θα επωφεληθούν επίσης από αυτές τις δυνατότητες.

Εάν και πάλι δεν έχουμε θετικές οι εξελίξεις και δεν ανοίξει ο δρόμος για επίσημες διαπραγματεύσεις ποια θα είναι η δική σας στάση για τη συνέχιση του δικοινοτικού διαλόγου; Σε ποια πεδία, μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης θα μπορούσαν να εστιάσουν οι πλευρές;

– Η Κύπρος είναι ένα μικρό νησί. Σε αυτό το νησί πρέπει να συνεργαστούμε σε όλους τους τομείς προς όφελος των λαών και για να μπορούν οι νέοι μας να ατενίζουν το μέλλον με ελπίδα. Πρέπει να διατηρήσουμε αυτή τη συνεργασία στο πλαίσιο του καλού διαλόγου και της καλής επικοινωνίας. Σήμερα μπορούμε να επικοινωνούμε πολύ εύκολα. Προσωπικά πιστεύω ότι υπάρχει μια ελληνοκυπριακή κοινότητα που μας καταλαβαίνει πραγματικά. Υπάρχουν πράγματα που συνέβησαν στο παρελθόν. Αυτά αποτελούν φυσικά μια προειδοποίηση για εμάς. Καθώς προχωρούμε προς το μέλλον, πρέπει να χτίσουμε τη συνεργασία πάνω σε στέρεες βάσεις. Πρέπει να είμαστε σε θέση να βαδίσουμε στο μέλλον μαζί, και αυτό μπορεί να επιτευχθεί στη βάση των σχέσεων γειτονίας μεταξύ δύο ξεχωριστών κρατών, που θα συνυπάρχουν δίπλα-δίπλα. Οι προτάσεις οικοδόμησης εμπιστοσύνης θα πρέπει να προβληθούν αποδίδοντας προσοχή σε ένα σημείο. Δεν θα εγκρίνουμε καμία πρόταση που θα επεκτείνει την εξουσία της Κυπριακής Δημοκρατίας στο βορρά και θα παραβιάζει “την κυριαρχία του τουρκοκυπριακού λαού”.

Επιστρέφοντας στα μέτρα οικοδόμησης εμπιστοσύνης, τι συγκεκριμένο έχετε να προτείνετε;

– Ναι, θέλουμε συνεργασία. Μπορούμε να συνεργαστούμε στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας. Υπάρχει επίσης το σχέδιο για το νερό που έρχεται από την Τουρκία. Έχουμε καταφέρει να διανείμουμε αυτό το νερό μέσω αγωγών. Τώρα μπορούμε επίσης να το χρησιμοποιήσουμε για τη γεωργία. Η ελπίδα μου είναι ότι στο μέλλον, με μια συμφωνία -βέβαια, είναι απαραίτητο να μιλήσουμε πρώτα με τη Δημοκρατία της Τουρκίας- μπορούμε επίσης να μοιραστούμε το νερό. Από την άλλη πλευρά, όπως γνωρίζετε, χάσαμε τα παιδιά μας στον σεισμό στην Τουρκία τον Φεβρουάριο. Λάβαμε μηνύματα συλλυπητηρίων. Εκφράζω τις ευχαριστίες μου. Δυστυχώς, βρισκόμαστε στη ζώνη του σεισμού. Ως εκ τούτου, θα πρέπει να επικεντρωθούμε στη συνεργασία. Ελπίζω να μην συμβεί ποτέ, αλλά αν συμβεί, τι θα κάνετε εκείνη την ημέρα; Εκείνη την ημέρα, εγώ θα τρέξω στη Λάρνακα και εσείς θα τρέξετε στην Κερύνεια. Πώς μπορεί να γίνει αυτή η συνεργασία; Εμεις έχουμε αποκτήσει μεγάλη εμπειρία σε αυτή τη διαδικασία. Εσείς έχετε έμπειρα στελέχη με διεθνείς επαφές. Υπάρχει εξοπλισμός και συσκευές τελευταίας τεχνολογίας. Όχι μόνο ο σεισμός αλλά και η πυρκαγιά είναι στην ημερήσια διάταξη. Πρόσφατα, σημειώθηκε πυρκαγιά στην πλευρά σας. Επικοινωνήσαμε μαζί σας. Είπαμε ότι θα θέλαμε να προσφέρουμε βοήθεια. Σε τέτοιες περιπτώσεις, δεν μπορούμε να λάβουμε υπόψη μας τη διπλωματία και τα ζητήματα καθεστώτος. Όταν ξέσπασε πυρκαγιά στη δική μας πλευρά, ήμουν εγώ αυτός που επικοινώνησε με την ελληνική πλευρά και ζήτησε βοήθεια.

Αν δεν κάνω λάθος, υπάρχουν ιδέες και σχέδια στην ατζέντα σχετικά με τις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας…

– Με τη διασύνδεση με το υποθαλάσσιο καλώδιο ανοίγει ο δρόμος για την ηλιακή ενέργεια. Γιατί να επιλέξουμε να συνδεθούμε με την Ευρωπαϊκή Ένωση μέσω της Ελλάδας που είναι πολύ πιο ακριβό, αντί να συνδεθούμε με ένα σημείο μόλις 40 χιλιόμετρα μακριά; Υπάρχουν επίσης κοινωνικά ζητήματα που αφορούν και τις δύο πλευρές. Υπάρχει επίσης το θέμα των νέων πυλών (οδοφραγμάτων). Η ιδέα της χρήσης του Λήδρας Παλάς για τα εμπορικά οχήματα δεν έγινε δεκτή. Ωστόσο, έχουμε μια πρόταση για τη Μια Μηλιά. Ελπίζω ότι θα τη δεχτούν.

Δεν θα μπορούσε το Καϊμακλί να είναι επίσης μια εναλλακτική λύση;

– Για μένα δεν έχει σημασία, αλλά όταν μιλάμε με τους στρατιώτες, προκύπτει το θέμα της ασφάλειας.

Θα υπάρξει συνάντηση των δυο ηγετών στα Ηνωμένα Έθνη το Σεπτέμβριο;

– Βρισκόμαστε ακόμη στη φάση της αξιολόγησης. Σε κάθε περίπτωση, πρέπει να δημιουργηθεί μια νομική κοινή βάση για να προχωρήσουμε σε επίσημες διαπραγματεύσεις. Η αρχή που ονομάζω κυριαρχική ισότητα είναι σημαντική. Εάν αυτή γίνει αποδεκτή και επιβεβαιωθεί, τότε μπορούν να ξεκινήσουν οι επίσημες διαπραγματεύσεις.

Θα μπορούσαμε να αναμένουμε μια κίνηση καλής θέλησης από εσάς προς τους Ελληνοκύπριους;

Τα βήματα καλής θέληση μπορεί να είναι στην ημερήσια διάταξη, αλλά σε κάθε περίπτωση αυτό που είναι σημαντικό για μένα είναι “η άρση της απομόνωσης”. Το δικαίωμα των Τουρκοκυπρίων στην ελεύθερη μετακίνηση δυστυχώς αναστέλλεται. Το νέο αεροδρόμιο άνοιξε στις 20 Ιουλίου. Εάν υπάρξουν απευθείας πτήσεις, αυτό θα είναι μια τεράστια εξέλιξη για εμάς. Εάν το Κυπριακό πρόκειται να επιλυθεί στο τέλος της ημέρας, και αυτό το λέω πάντα, πρέπει να υπάρχει συνεχής επικοινωνία. Οι άνθρωποι πρέπει να κατανοούν ο ένας τον άλλον και να συναισθάνονται ο ένας τον άλλο. Με τις απευθείας πτήσεις, οι Τουρκοκύπριοι αποκτούν αυτοπεποίθηση. Με αυτή την αυτοπεποίθηση, το Κυπριακό θα λυθεί πιο εύκολα στο μέλλον.

Η ελληνοκυπριακή πλευρά αυτό το διάστημα προβάλλει σθεναρά την ιδέα για πιο ενεργή εμπλοκή της ΕΕ στο Κυπριακό. Ποιοι είναι οι βασικοί λόγοι για τους οποίους διαφωνείτε με αυτή την πρόταση;

– Η ελληνοκυπριακή πλευρά θεωρεί την Ευρωπαϊκή Ένωση ως υποστηρικτική δύναμη. Συμμετέχουν στην Ένωση με την Ελλάδα. Ωστόσο, η Τουρκία δεν είναι μέρος αυτής της Ένωσης αυτή τη στιγμή. Η Τουρκία είναι μια αξιόλογη δύναμη στην περιοχή της. Έχει μεγάλη ακτογραμμή. Μια εντελώς διαφορετική δυναμική έχει έρθει στο παιχνίδι με τις πρόσφατες εξελίξεις στα πλαίσια της προβολής της στρατηγικής της Γαλάζιας Πατρίδας. Το 1960, υπήρχε μια ισορροπία μεταξύ της Τουρκίας και της Ελλάδας σε αυτή την περιοχή. Σήμερα η Ελλάδα είναι πολύ ενεργή στην Ευρώπη όπως και εσείς. Δεδομένου ότι οι αποφάσεις της Ευρωπαϊκής Ένωσης μπορούν να ληφθούν από κοινού, μπορούν να επηρεάσουν αυτές τις αποφάσεις. Αυτό το μπλοκ δεν είναι αντικειμενικό.

Ωστόσο, όπως είπε ο Πρόεδρος της Τουρκίας, ο τελικός σας προορισμός εξακολουθεί να είναι η Ευρώπη…

– Δεν είμαι εναντίον της Ευρωπαϊκής Ένωσης, αντιθέτως, προσεγγίζω θετικά την Ευρωπαϊκή Ένωση. Η Τουρκία δήλωσε ότι “είναι ο στόχος μου”. Είμαστε πολιτισμένοι άνθρωποι. Οι Τουρκοκύπριοι είναι πνευματικά προσανατολισμένοι προς τη Δύση.

Στο πολύ ευαίσθητο για τους Ελληνοκύπριους ζήτημα του Βαρωσιού, το οποίο παραμένει μια ανοιχτή πληγή, σχεδιάζετε να κάνετε και άλλες ενέργειες;

– Ανοίξαμε και καθαρίσαμε τα Βαρώσια και ο κόσμος μπορεί πλέον να επισκεφθεί την περιοχή. Η επιτροπή ακίνητης περιουσίας αποτελεί μέρος του διεθνούς δικαίου. Ελπίζω ότι το ζήτημα των ακινήτων στην περιοχή θα επιλυθεί σταδιακά. Το ΕΒΚΑΦ έχει κάποια ιστορικά αιτήματα στην περιοχή. Υπάρχει ένα πρόβλημα εκεί- επειδή το ΕΒΑΚΦ λέει ότι η γη είναι δική μου. Ελπίζω ότι με την επίλυση αυτών των προβλημάτων, θα ανοίξει το Βαρώσι και οι νόμιμοι ιδιοκτήτες θα αποκτήσουν τα δικαιώματά τους.

Υπάρχει περίπτωση να λάβετε αποφάσεις ή να ενεργήσετε σε κάποιο θέμα στο Κυπριακό χωρίς προηγουμένως να έχετε το πράσινο φως από την Αγκυρα;

– Όταν ήμουν πρόεδρος του Κόμματος Εθνικής Ενότητας, κάθισα και μίλησα με τους κορυφαίους εμπειρογνώμονες εξωτερικής πολιτικής του κόμματός μου. Κατά την τρέχουσα διαδικασία, καταλήξαμε στο συμπέρασμα ότι μια νέα πολιτική ήταν απαραίτητη, ιδίως υπό το φως των συνθηκών στις οποίες βρίσκεται η Τουρκία. Η Τουρκία υποστήριξε τη νέα πολιτική που πρότεινα. Εγώ είμαι αυτός που έθεσε αυτή τη νέα στρατηγική στην ημερήσια διάταξη.