Συλλεκτική έκδοση από την “Καθημερινή” Αθηνών
Με ειδική έκδοση, οποία περιλαμβάνει πλούσιο εικονογραφικό υλικό για την Αγία-Σοφιά, κυκλοφόρησε σήμερα η εφημερίδα “Καθημερινή” Αθηνών.
Η έκδοση περιγράφει:
• το ιστορικό της οικοδόμησης και τα αρχιτεκτονικά της στοιχεία
• την πορεία της από τη βυζαντινή εποχή μέχρι σήμερα
• την παρουσία της στα δημοτικά τραγούδια, στις παραδόσεις του ελληνικού λαού και στη λαϊκή εικονογραφία και τοιχογραφία
Πρόλογος: Ελένη Γλύκατζη-Αρβελέρ
Κείμενο: Γιάννης Ε. Χρυσάφης, Ευάγγελος Θ. Καραμανές, Ζωή Γοδόση, Παντελής Μπουκάλας
Το ενωτικό αφήγημα των Ελλήνων
«[…] μέχρι σήμερα η διχόνοια των Ελλήνων καταργείται όταν μιλάμε για την Πόλη και την Αγιά Σοφιά. Δεξιοί και αριστεροί, πλούσιοι και φτωχοί, οι απανταχού Έλληνες ενώνονται στη συγκίνηση αυτών των δύο μύθων. Η Αγιά Σοφιά παραμένει σύμβολο πάνδημης εθνικής σύναξης, της μοναδικής, ίσως, που δεν κινδυνεύει από διχαστικές αποσχίσεις.
Το 1935 ταξιδεύαμε με τη μητέρα μου, που είχε γεννηθεί στην Πόλη, ακτοπλοϊκώς για την Κωνστάντζα, όπου έμεναν τα αδέλφια της. Ήμουν εννέα ετών. Το καράβι σταμάτησε στην Κωνσταντινούπολη, κοντά στον Ντολμά Μπαχτσέ. Εκεί την είδα για πρώτη φορά να κλαίει. “Γιατί κλαις, μαμά;” τη ρώτησα; “Γιατί βλέπω την Αγιά Σοφιά”, απάντησε και σήκωσε το χέρι της για να μου τη δείξει. Τα δάκρυά της δεν σταμάτησαν να τρέχουν. Αυτή είναι μια από τις πιο έντονες αναμνήσεις της παιδικής μου ηλικίας. Πολύ αργότερα, όταν μεγάλωσα, κατάλαβα και ένιωσα αυτό που λέει ο λαός: “Σώπασε, κυρά Δέσποινα, και μη πολυδακρύζεις, πάλι με χρόνους, με καιρούς, πάλι δικά μας θα ‘ναι”. Ίσως γι’ αυτόν τον λόγο, με κάποιο υπόγειο, λαθραίο τρόπο, αποφάσισα να γίνω βυζαντινολόγος. Γιατί θυμόμουν τη μάνα μου να δακρύζει βλέποντας την Αγιά Σοφιά. […]
Οι μύθοι της Κωνσταντινούπολης και της Αγιά Σοφιάς είναι το ενωτικό αφήγημα των Ελλήνων, σημείο κοινής αναφοράς, πηγή ομαδικής συγκίνησης, μια πάντα ζωντανή εμπειρία. Όλες τις διαφορές μας τις ξεχνάμε και βουρκώνουμε, όπως η μάνα μου, όταν μιλάμε για την Πόλη και τη Μεγάλη Εκκλησιά της». (Από τον πρόλογο της Ελένης Γλύκατζη-Αρβελέρ
ακαδημαϊκού, προέδρου του Δ.Σ. του Ευρωπαϊκού Πολιτιστικού Κέντρου Δελφών)
Μια συλλεκτική έκδοση
«Τα κείμενα και το εικονογραφικό υλικό της έκδοσης δίνουν τη δυνατότητα στον αναγνώστη να έρθει σε επαφή με το ιστορικό πλαίσιο στο οποίο διαδραματίστηκε η οικοδόμηση ης Αγιά Σοφιάς, να γνωρίσει την εποχή, την προσωπικότητα και το έργο του Ιουστινιανού και της συζύγου του Θεοδώρας, να θαυμάσει τα αρχιτεκτονικά σχέδια, να πληροφορηθεί για τις δυσκολίες και τα τεχνικά επιτεύγματα στην κατασκευή της, να διατρέξει την περίοδο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και του Σχίσματος, τη Λατινοκρατία της Πόλης και της Αγιά Σοφιάς, την πτώση της Πόλης και τη δήωση της εκκλησίας το 1453, τη μετατροπή της σε τζαμί και την επακόλουθη Οθωμανοκρατία. Τέλος, να γνωρίσει τις παραδόσεις, τους θρύλους και τα τραγούδια του λαού που υμνούν την Αγιά Σοφιά, περιγράφουν με πόνο την Άλωση και εύχονται το καλύτερο για την εκκλησία της καρδιάς του. (Από την εισαγωγή του Γιάννη Ε. Χρυσάφη)
Ο θρύλος της οικοδόμησης
«Οι διηγήσεις για την Αγιά Σοφιά αρχίζουν με την οικοδόμηση του ναού. Σύμφωνα με τη λαϊκή σκέψη, ένα τόσο εξαιρετικό και μεγάλο έργο δεν μπορεί παρά να απαιτήσει τη σύμπραξη και των θείων δυνάμεων: “Όταν ο βασιλές στην Πόλη αποφάσισε να χτίσει την Αγια-Σοφιά, κανείς τεχνίτης δεν μπόρεσε να του παρουσιάσει σχέδιο, που να του αρέσει. Και όταν μια φορά πήγε να λειτουργηθεί ο βασιλές και απόλυκε η εκκλησία, κει που έπαιρνε τ’ αντίδερο από του Πατριάρχη το χέρι, έπεσε κάτω το αντίδερο. Σκύβει να το πάρει, δεν το βρίσκει. Όταν έξαφνα βλέπει μια μέλισσα με τ’ αντίδερο στο στόμα να πετά απ’ το παράθυρο. Βγαίνει διαταγή όποιος έχει μελίσσια να τα τρυγήσει για να βρεθεί τ’ αντίδερο. Και άλλος κανείς δεν το ’βρε παρ’ ο Πρωτομάστορας, που σ’ ένα κυψέλι είδε αντί για κερήθρα μια πανώρια εκκλησία πελεκητή και στην άγια τράπεζά της το αντίδωρο. Την είχε φτιασμένη η μέλισσα με τη χάρη του αντίδερου της προσφοράς. Αυτή την εκκλησία επαρουσίασε ο πρωτομάστορας στο βασιλέ, και ίδια μ’ αυτή έκαναν την Αγια-Σοφιά” (Βιζύη Θράκης, κ.α.)». (Από το κείμενο του Ευάγγελου Θ. Καραμανέ, διευθυντή Ερευνών, διευθύνοντα του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών).
