Στις δύσκολες ώρες ήταν πάντα εκεί, δεν κρυβόταν ποτέ!

Του Κώστα Βενιζέλου*

Σήμερα αποχαιρετούμε τον Βάσο Λυσσαρίδη. Ο Γιατρός έχει ήδη αναμετρηθεί πολλές φορές με την ιστορία, ήταν όμως και μέρος αυτής. Μια διαδρομή, μακρά και δύσκολη, η μεγαλύτερη σε πέτρινα χρόνια, με ανηφοριές, κινδύνους και απειλές. Ο θάνατος του Βάσου Λυσσαρίδη κλείνει τον κύκλο των πολιτικών της Ανεξαρτησίας. Ήταν ο τελευταίος που «κουβαλούσε» όλη αυτή την ιστορία.  Από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα, τα πρώτα βήματα της Ανεξαρτησίας, τις διακοινοτικές ταραχές, που στόχευαν από τουρκικής πλευράς τη διάλυση της Κυπριακής Δημοκρατίας, μέχρι τον αντιχουντικό αγώνα και την αντίσταση στο πραξικόπημα της χούντας και της ΕΟΚΑ Β. Και μετά η τουρκική εισβολή, η απόπειρα δολοφονίας κατά της ζωής του, η δολοφονία του Δώρου Λοΐζου και ο αντικατοχικός αγώνας. Μπορούν όλα αυτά τα γεγονότα να περνούν σήμερα με κινηματογραφική ταχύτητα, να είναι σημεία αναφοράς, αλλά είναι σκληρά βιώματα, είναι η ιστορία μας. 

Η πολιτική του διαδρομή κρίθηκε και θα κριθεί στη συνέχεια από τους ιστορικούς. Πρακτικά, εκλογικά, είχε περισσότερους απέναντι του από αυτούς που είχε δίπλα του. Στην πολιτική αυτό, με όρους «στατιστικής», μετρά. Ο ίδιος επικαλείτο, συχνά, μία παρηγορητική αναφορά, πως «όλοι μας ερωτεύονται αλλά κανείς δεν μας παντρεύεται».  Ομολογουμένως οι απόψεις του, κυρίως στο εθνικό θέμα, είχαν πολύ περισσότερη απήχηση από τα ποσοστά που συγκέντρωνε το κόμμα. Αυτό το έλεγε συχνά και επιβεβαιώθηκε από τα γεγονότα, σε κρίσιμες στιγμές.  Ήταν για τον ίδιο δικαίωση, αν και προφανώς ενδόμυχα τον πλήγωνε. Γιατί οι πολίτες έμεναν στον «έρωτα», δεν προχωρούσαν στον «γάμο». Από το κόμμα που ίδρυσε, το 1969, την ΕΔΕΚ, είχαν περάσει πολλοί, κυρίως το 1974 αλλά και μετέπειτα. Οι περισσότεροι δεν έμειναν. Αυτό είναι ένα μεγάλο κεφάλαιο, που δεν είναι, ωστόσο, της παρούσης. 

Ο Βάσος Λυσσαρίδης ετύγχανε διεθνούς αναγνώρισης. Κυρίως στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα. Από τη Μέση Ανατολή, την Αφρική μέχρι και τη Λατινική Αμερική. Η σύνδεση του με τα αυτά τα κινήματα δεν είχε μόνο τη διάσταση της αλληλεγγύης αλλά περνούσε και στην πράξη. Αυτό το τελευταίο λίγοι το γνώριζαν και ο ίδιος σπάνια μιλούσε για το ζήτημα τούτο. Είναι κι αυτό ένα κομμάτι της ιστορίας του. Όταν σε μια -αδημοσίευτη- συνέντευξή του τον είχα ρωτήσει σχετικά, απέφυγε να απαντήσει και παρέπεμψε σε συνεργάτες του. 

Είχε όμως και πολιτική δράση στο διεθνές επίπεδο, μέσα από τον χώρο των σοσιαλιστών. Ο Γιατρός έδινε πολιτικές μάχες σε διεθνή φόρα, αλλά παράλληλα, ανά πάσα στιγμή, βρισκόταν στα στρατόπεδα των Παλαιστινίων με τον Γιασέρ Αραφάτ ή στην Αγκόλα με τους αντάρτες. Μέσα από τη μετανεξαρτησιακή εμπειρία της Κύπρου, αλλά και της εμπλοκής του στα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα διεθνώς, κατέληξε στη θεωρία του μεταποικισμού. Είχε αναλύσει κι αναπτύξει τη θεωρία αυτή σε μια περίοδο κατά την οποία, οι αποικιοκράτες είχαν φορέσει διαφορετικό «κοστούμι» για να ελέγχουν τους λαούς.  Μια θεωρία, που παραμένει και σήμερα επίκαιρη. 

Ο Βάσος Λυσσαρίδης, ήταν ένας άνθρωπος που στο ένα χέρι κρατούσε το όπλο και με το άλλο έγραφε ποίηση, ζωγράφιζε. Ήταν πάντα στην πρώτη γραμμή της πολιτικής -και όπως έλεγε πολλές φορές ο ίδιος- εάν δεν έγραφε στίχους, εάν δεν έπιανε το πινέλο,  ασφυκτιούσε. Οι λέξεις και τα χρώματα τον απελευθέρωναν. Έγραφε και ζωγράφιζε, για την ελευθερία της πατρίδας, την ανατροπή της κατοχής, για την κοινωνική δικαιοσύνη. Τα χρώματα και οι λέξεις τον όπλιζαν περισσότερο για να συνεχίσει την πορεία που από την αρχή επέλεξε. 

Αποχαιρετούμε σήμερα το Βάσο Λυσσαρίδη. Έναν άνθρωπο διαλεκτικό στη σκέψη, ο οποίος πίστεψε βαθιά σε ιδέες, χωρίς να τις αντιμετωπίζει στατικά, δογματικά. Ήταν, όπως ειπώθηκε πολλές φορές, πρωταγωνιστής της ιστορίας. Είτε συμφωνεί κανείς μαζί του είτε όχι, του αναγνωρίζεται πως στις δύσκολες ώρες ήταν πάντα εκεί. Δεν κρυβόταν.

*ΠΗΓΗ: “Ο Φιλελεύθερος”/ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγραφέων τους/ ΦΩΤΟ: Ανδρέας Μανώλη