Στην τελευταία του κατοικία αναπαύεται ο Μιχάλης Πασιαρδής

«…Εσύ δεν λες τίποτα μα εγώ θα σου πω γι’ αυτό το νησί που ήταν όνειρο χτες και θυμάρι κι αμίαντο και σήμερα ποτάμι οδύνης…» έγραψε ο κορυφαίος ποιητής, Μιχάλης Πασιαρδής, ο οποίος, το Μεγάλο Σάββατο 1η Μαΐου 2021,  πέρασε στην αιωνιότητα. Με το ίδιο «ποτάμι οδύνης» τον αποχαιρέτησε την Τρίτη 4 Μαΐου η οικογένεια, η πολιτεία και οι ομότεχνοί του. Φτωχή στάθηκε η ελληνική γλώσσα για να εκφράσει την εκτίμηση και τον θαυμασμό όλων για τον μεγάλο ποιητή και στέρφα η κυπριακή γη όπου αναπαύεται ο Μιχάλης Πασιαρδής.

Η νεκρώσιμος ακολουθία εψάλη στην εκκλησία Αγίων Αθανασίου και Ανδρονίκου στο Τσέρι χοροστατούντος του Επισκόπου Μεσαορίας Γρηγορίου ενώ η ταφή έγινε στο κοιμητήριο Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης Τσερίου. Το φέρετρο κάλυπταν λευκά άνθη καθώς κι ένα κασκόλ της ποδοσφαιρικής ομάδας του «Ορφέα Λευκωσίας» του ΔΣ της οποίας ο εκλιπών υπήρξε Αντιπρόεδρος.

Εκ μέρους της πολιτείας τον ποιητή αποχαιρέτησε ο Υπουργός Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, Πρόδρομος Προδρόμου, τον χαιρετισμό του οποίου ανέγνωσε ο Διευθυντής Μέσης Εκπαίδευσης του Υπουργείου, Κυπριανός Λούης.

Ακολουθεί αυτούσιος ο επικήδιος λόγος του Υπουργού Παιδείας

«Με αισθήματα βαθύτατης λύπης αποχαιρετούμε σήμερα τον Μιχάλη Πασιαρδή, έναν από τους επιφανέστερους λογοτέχνες μας. Η ποίησή μας και ο θεατρικός μας λόγος χάνουν έναν από τους σημαντικότερους θεράποντές τους, έναν άνθρωπο που ταύτισε την ύπαρξή του με τον Λόγο και τον υπηρέτησε με συνέπεια και σταθερότητα από τα μαθητικά του ήδη χρόνια, όπως μπορεί κανείς να διαπιστώσει φυλλομετρώντας τα τεύχη της Μαθητικής Εστίας, περιοδικού του Παγκυπρίου Γυμνασίου, σχολείο στο οποίο ο ποιητής ολοκλήρωσε την εγκύκλιά του μόρφωση. Σε ένα από αυτά διαβάζουμε ανάμεσα στους εφηβικούς στίχους του, που προοιωνίζονταν σε ανύποπτο χρόνο την ανοδική του πορεία στα κυπριακά και στα νεοελληνικά γράμματα: «Μες στους αθθούς ολογρονίς / έν’ η Τζυρκά γεμάτη / σιύβκει τζι’ ο Πενταδάκτυλος / που ’πάνω τζιαι φιλά τη».

Η γενέτειρα του Μ. Πασιαρδή, το Τσέρι, όπου είδε το φως το 1941, καθώς και η οικογένειά του, μπορούν σήμερα να αισθάνονται ιδιαίτερα περήφανοι, για τον δικό τους διακεκριμένο άνθρωπο, που χάραξε με τον δικό του ξεχωριστό τρόπο ανεξίτηλη πορεία, η οποία είναι βέβαιο ότι θα παραμείνει κτήμα εσαεί για τις επερχόμενες γενιές. Υπερήφανοι αισθανόμαστε και εμείς ως Πολιτεία και ως Υπουργείο Παιδείας, Πολιτισμού, Αθλητισμού και Νεολαίας, για τη βαρύτιμη και πολυσήμαντη παρακαταθήκη του Μ. Πασιαρδή στη Γενική μας Παιδεία, στον πολιτισμό μας – και ειδικότερα στους τομείς της ποίησης και του θεάτρου.

ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: Ο Μιχάλης Πασιαρδής σε συνέντευξη στο Φιλgood το 2015

Όντας ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους της Γενιάς της Ανεξαρτησίας, ο Πασιαρδής, αφενός πέτυχε να υπερβεί τα όρια του ατομισμού και να φθάσει στο επίπεδο της αποκρυστάλλωσης και έκφρασης των συλλογικών οραμάτων, αλλά και διαψεύσεων, σε στίχους που έφτασαν στα χείλη του λαού μας, μέσω των πάμπολλων μελοποιήσεων που αξιώθηκε η ποίησή του. Αφετέρου, δεν εγκλωβίστηκε στον ασφυκτικό μικρόκοσμο της ιδιωτικής λογοτεχνικής έκφρασης, αλλά ταύτισε το δικό του λογοτεχνικό σύμπαν με τον κόσμο της Κύπρου, όπως είναι ιδιαίτερα εμφανές στα θεατρικά του έργα που είχε τη χαρά να δει να ανεβάζονται με μεγάλη επιτυχία στη σκηνή και να μεταδίδονται από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση.

Ο κόσμος αυτός, ο κόσμος της Κύπρου, «όπου το θαύμα λειτουργεί ακόμη», κατά την προσφιλή στον μεταστάντα ρήση του Γ. Σεφέρη, ως μια όψη του σύγχρονου ελληνισμού, αποτυπώνεται στο έργο του Πασιαρδή μέσω της ισοζυγισμένης και πάντοτε λειτουργικής χρήσης άλλοτε της νεοελληνικής και άλλοτε της κυπριακής διαλέκτου. Χειρίστηκε τη διάλεκτό μας με σεβασμό και αγάπη, χωρίς υπερβολές και ακρότητες, ως μία πτυχή της πολύμορφης παράδοσής μας, την οποία τόσο αγάπησε. Η σχέση του με την παράδοση ήταν διαρκής και συστηματική, καθώς δεν την αντιμετώπιζε με τάσεις νοσταλγίας ή ωραιοποίησης, αλλά τη θεωρούσε ως έναν πλήρη και συγκροτημένο φορέα και κώδικα αξιών, απαραίτητων στον αγώνα του λαού μας για εθνική και φυσική επιβίωση. Δεν είναι δε λίγες οι φορές που στην ποίησή του αναδεικνύει τις υψηλές κλασικές αξίες, με πρώτιστες εκείνες του αρχαιοελληνικού μέτρου και της λιτότητας: «Το λλίον ένι το πολλύν, τούτη ένι η αρκοντιά μας, / πάππου προς πάππου σ’ τούντην γην τζι εμείς τζιαι τα παιθκιά μας / τζι αν θέλετε η Τζιύπρου μας πάλε να ξαναζήσει, / μέσα στο λλίον το πολλύν καθένας μας να ζήσει».

Ο Μιχάλης Πασιαρδής δεν ήταν μόνο άνθρωπος της ποίησης και του θεάτρου. Ήταν στον ίδιο ύψιστο βαθμό και άνθρωπος του ραδιοφώνου. Συνέδεσε τον εαυτό του με το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου, στο οποίο εργάστηκε για τέσσερις σχεδόν δεκαετίες και στο οποίο επανερχόταν σχεδόν καθημερινά μετά την αφυπηρέτησή του, ώς το τελευταίο διάστημα. Οι εκπομπές λόγου και μουσικής τις οποίες επιμελήθηκε, καθώς και οι εκπομπές του με θέμα τον κόσμο της Κύπρου και τους ανθρώπους της, που μεταδίδονταν μέχρι πρόσφατα, μόρφωσαν και διαπαιδαγώγησαν  τον λαό μας με θέματα και προσεγγίσεις υψηλής αισθητικής και παιδείας.

Δεν θα ήταν υπερβολή να λεχθεί ότι ο Μ. Πασιαρδής κατέχει μια ξεχωριστή και αξιοζήλευτη θέση στη συλλογική μας συνείδηση, στην παιδεία και στον πολιτισμό μας. Η Κυπριακή Δημοκρατία, αναγνωρίζοντας την πολυσήμαντη προσφορά του, τον τίμησε πρώτα με Κρατικό Βραβείο Ποίησης, το 1972, με το Αριστείο Γραμμάτων και Τεχνών το 2016, ενώ το 2015 είχε τιμηθεί με το Μεγάλο Βραβείο Θεάτρου του Θεατρικού Οργανισμού Κύπρου.

Αποχαιρετούμε, λοιπόν, στο μεγάλο του ταξίδι, με αισθήματα δέους και συγκίνησης τον μεγάλο μας Ποιητή, με στίχους δικούς του, που έγραψε αποχαιρετώντας ο ίδιος τον άλλο μεγάλο ομοχώριό του, και μεγάλο τέκνο της Κύπρου, Θοδόση Πιερίδη: «Ήταν τα χρόνια λιγοστά μα ο χρόνος είναι μέγας / και μες στου χρόνου τα φτερά σα μες στην αρμονία / θα μένουν τα τραγούδια σου, τρεχάμενα νερά / μέσα στο φως να σμίγουνε, – πολύβουη συμφωνία».

Στην οικογένεια και στους οικείους του Μ. Πασιαρδή εκφράζω τα ειλικρινή συλλυπητήρια της Πολιτείας και εμού προσωπικά.

Αιωνία του η μνήμη».

Ο Μιχάλης Πασιαρδής από το 1964 μέχρι και το 2001 εργαζόταν στο Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου κρατώντας τον πολιτισμό ζωντανό στους ραδιοθαλάμους του 1ου Ραδιοφωνικού Προγράμματος είπε σε επικήδειο λόγο του ο Ανδρέας Φράγκος, Πρόεδρος του Διοικητικού Συμβουλίου του ΡΙΚ.

Πρόσθεσε ότι κανείς δεν θα λησμονήσει τον ποιητή να κάθεται στο τραπεζάκι του στο κυλικείο του ΡΙΚ συνομιλώντας με γνωστούς και άγνωστους οι οποίοι εγκάρδια και με σεβασμό τον χαιρετούσαν «κύριε Μιχάλη» και αυτό το «κύριε Μιχάλη» αντικατόπτριζε τις πραγματικές διαστάσεις των λέξεων για τον μεγάλο μας ποιητή.

Όπως είπε ο Πρόεδρος του ΡΙΚ, ο ραδιοθάλαμος στον οποίο εργάστηκε επί δεκαετίες ο Μιχάλης Πασιαρδής, θα πάρει το όνομά του σε ένδειξη εκτίμησης και σεβασμού για τα όσα ο εκλιπών πρόσφερε στο ΡΙΚ, στον πολιτισμό και την Κύπρο.

Εκ μέρους του Ποδοσφαιρικού Συλλόγου «Ορφέας Λευκωσίας» ο Δημήτρης Κυριμβίος αποχαιρετώντας τον πρώην Αντιπρόεδρο του Σωματείου και εσαεί φίλαθλο, Μιχάλη Πασιαρδή, είπε ότι, όντας ρομαντικός υπήρξε λάτρης του ποδοσφαίρου της αλάνας και του αγώνα «για την φανέλα».

Ανέφερε ότι από την θέση του Αντιπροέδρου της ομάδας σήκωσε πολλά οικονομικά βάρη και συνέβαλε στην επίλυση αρκετών προβλημάτων της αγαπημένης του ομάδας την οποία έβλεπε να προπονείται και να παίζει στον προμαχώνα του «Οχι» όπου θα βρίσκεται και τώρα παρακολουθώντας με μελαγχολικό βλέμμα το γήπεδο διότι «οι μεγάλες αγάπες ποτέ δεν πεθαίνουν».

Ο Δημήτρης Κυριμβίος έδωσε την υπόσχεση στον «πιο πιστό και επιφανή οπαδό» του «Ορφέα» ότι θα διατηρηθούν οι Αρχές με τις οποίες εκείνος πορεύθηκε στις τάξεις του Σωματείου ενώ σημείωσε ότι για τον Μιχάλη Πασιαρδή δεν ισχύει η ρήση ότι «ουδείς αναντικατάστατος» διότι η απώλειά του αφήνει ένα δυσαναπλήρωτο κενό.

Με τα λόγια ότι «η λογοτεχνία είναι πολιτική πράξη» γιατί σκοπός της είναι «να αλλάξει» τον κόσμο, αποχαιρέτησε τον μεγάλο ποιητή ο ομότεχνός του, Κυριάκος Χαραλαμπίδης, ο οποίος είπε ότι το στίγμα του Μιχάλη Πασιαρδή δεν είναι μόνο ποιητικό το οποίο αναγνωριζόταν και γινόταν αποδεκτό και πέραν από τα σύνορα της Κύπρου, στην Ελλάδα.

Ο κ. Χαραλαμπίδης, απευθυνόμενος και προς τους πολιτικούς αρχηγούς που παρέστησαν στην κηδεία, σημείωσε ότι είναι χρέος των πολιτικών να στηρίξουν το πνευματικό στοιχείο γιατί είναι το μόνο στοιχείο που θα μας επιτρέψει να συνεχίσουμε να υπάρχουμε σε αυτό τον χώρο.

«Αν δεν στηριχτούμε στο πνεύμα δεν θα πείσουμε τον κόσμο για την αξία της Κύπρου», είπε ο Κυριάκος Χαραλαμπίδης για να προσθέσει ότι σημαντικότερο επίτευγμα αυτού του τόπου και μοναδικός του πλούτος είναι η πνευματική του δημιουργία. «Ο Μιχάλης Πασιαρδής παρέμεινε, αυθεντικός, παρέμεινε ποιητής» είπε κλείνοντας τον επικήδειο λόγο του.

Ο επίσης ποιητής και συνάδελφος στο ΡΙΚ, του Μιχάλη Πασιαρδή, Κώστας Χαραλαμπίδης, είπε ότι ο ποιητής είναι αυτός που με τα ποιήματά του πλαταίνει τη σκέψη μας και βάζει στη ζωή μας την μαγεία.

Πρόσθεσε ότι ο Μ. Πασιαρδής «έφυγε» την 1η Μαϊου, Μέρα Μαγιού μου μίσεψες, όπως έγραψε ο Γιάννης Ρίτσος, για να τον συναντήσει μαζί και τους άλλους γητευτές του στίχου, Κώστα Μόντη και Παντελή Μηχανικό.

Τέλος, αναφέρθηκε στο έργο που εκλιπών άφησε στο Θέατρο, μαθαίνοντας τον θεατή «να παρατηρεί και όχι να βλέπει» και να νιώθει και να συμπάσχει με ότι ήταν κρυμμένο στον χαρακτήρα που υποδυόταν ο κάθε ηθοποιός.

Με ένα λιτό αλλά μεστό ευχαριστώ αποχαιρέτησε, τέλος, τον Μιχάλη Πασιαρδή, η Ένωση Θεατρικών Συγγραφέων.

Ακολούθησε η ταφή του Μιχάλη Πασιαρδή στο παρακείμενο κοιμητήριο των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης στο Τσέρι. Στην κηδεία παρέστησαν αρχηγοί ή εκπρόσωποι κομμάτων, σωματείων, συλλόγων, άνθρωποι των γραμμάτων και τεχνών.

ΠΗΓΗ: ΚΥΠΕ