Στην Φανερωμένη μνημόσυνο του τελευταίου αυτοκράτορα του Βυζαντίου

Στον Ιερό Ναό Παναγίας Φανερωμένης στην παλιά πόλη της Λευκωσίας τελέστηκε σήμερα , πριν από το τέλος της Θείας Λειτουργίας , μνημόσυνο για τον Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγο, τον τελευταίο  αυτοκράτορα του Βυζαντίου, που έπεσε ηρωικά μαχόμενος στις 29 Μαΐου 1453.

Επίσης, μνημονεύτηκαν οι επτά ήρωες του  αγώνα της ΕΟΚΑ  (1955-59) , που ήταν μέλη της  Ορθόδοξης Χριστιανικής Ενωσης Νέων (ΟΧΕΝ), Λευκωσίας. Πρόκειται για τους Στυλιανό Λένα, Ιάκωβο Πατάτσο, Πέτρο Ηλιάδη, Μιχάλη Γιωργάλλα, Μάρκο Δράκο, Νίκο Γεωργίου και Παναγιώτη Γεωργιάδη. 

Ο τελευταίος αυτοκράτορας

Ο Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος έγραψε την τελευταία σελίδα της χιλιόχρονης ιστορίας της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και πέρασε στη σφαίρα του θρύλου. Γεννήθηκε το  1405 στην Κωνσταντινούπολη. Ήταν το όγδοο από τα δέκα παιδιά του αυτοκράτορα Μανουήλ Β’ Παλαιολόγου και της Σέρβας συζύγου του Έλενας Δραγάση (Γελένα Ντράγκας στα σλαβικά).

Όταν μεγάλωσε παρέμεινε για μικρό διάστημα στην Ταυρική (σημερινή Κριμαία) και στη συνέχεια πήγε στην Πελοπόννησο, όπου με τους αδελφούς του Θωμά και Θεόδωρο ανέλαβαν τη διοίκηση του Δεσποτάτου του Μωρέος ή Μυστρά και ολοκλήρωσαν την ανάκτηση των φραγκοκρατούμενων περιοχών. Η σύγκρουση με τους δύο αδελφούς του τον ανάγκασε να επιστρέψει στην Κωνσταντινούπολη και να τεθεί στη διάθεση του αδελφού του Ιωάννη Η’ Παλαιολόγου, που βρισκόταν στο θρόνο της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας μετά το θάνατο του πατέρα τους το 1425.
Αντικατέστησε για λίγο τον αδελφό του στο θρόνο, όταν ο Ιωάννης μετέβη στην Ιταλία για να λάβει μέρος στη Σύνοδο Φεράρας – Φλωρεντίας, που αποσκοπούσε στην επανένωση των εκκλησιών, μετά το Σχίσμα του 1054. Μετά την αποτυχία της Συνόδου, λόγω του ανθενωτικού κλίματος που επικρατούσε στον ορθόδοξο κόσμο, και την άφιξη του αυτοκράτορα στην Πόλη (1 Φεβρουαρίου 1440), ο Κωνσταντίνος επέστρεψε και πάλι στην Πελοπόννησο και αφιέρωσε τις προσπάθειές του στην αναδιοργάνωση του δεσποτάτου.
Μετά τον θάνατο του Ιωάννη, ο Κωνσταντίνος ανέλαβε τις τύχες της αυτοκρατορίας στις 6 Ιανουαρίου 1449, έχοντας επίγνωση της απελπιστικής πολιτικής και στρατιωτικής κατάστασης που βρισκόταν η αυτοκρατορία. Οι Οθωμανοί Τούρκοι περιέσφιγγαν όλο και περισσότερο τον κλοιό γύρω από τη Βασιλεύουσα και ο νέος σουλτάνος Μωάμεθ Β’ είχε βάλει σκοπό της ζωής του την κατάληψη της Πόλης.

Έτσι, στις 15 Απριλίου 1453 άρχισε η τρίτη πολιορκία της Κωνσταντινούπολης, που κατέληξε στην άλωσή της το πρωί της 29ης Μαΐου 1453. Ό Κωνσταντίνος προαισθανόμενος το τέλος του πήγε στην Αγία Σοφία και μετέλαβε των Αχράντων Μυστηρίων. Κατόπιν αποχαιρέτησε τους δικούς του κι έλαβε θέση μάχης με τους λιγοστούς στρατιώτες του. Ο αυτοκράτορας πολέμησε γενναία ως απλός στρατιώτης, αλλά οι Οθωμανοί υπερείχαν συντριπτικά και ο Κωνσταντίνος έπεσε νεκρός. 

Σύμφωνα με κάποιες πηγές , μετά την άλωση οι κατακτητές με εντολή του Μωάμεθ αναζήτησαν το πτώμα του Κωνσταντίνου και το έθαψαν με βασιλικές τιμές, χωρίς όμως να γίνει ποτέ γνωστός ο τόπος της ταφής του. 
Ο Κωνσταντίνος Παλαιολόγος δεν άφησε απογόνους, παρά τους δύο γάμους του. Την 1η Ιουλίου 1428 νυμφεύτηκε τη Μανταλένα Τόκο, κόρη του άρχοντα της Ζακύνθου Λεονάρντο Τόκο, η οποία πέθανε πάνω στη γέννα, όπως και η δεύτερη σύζυγός του Κατερίνα Γκατιλούζιο, κόρη του άρχοντα της Μυτιλήνης Ντορίνο Γκατιλούζιο, την οποία παντρεύτηκε στις 27 Ιουλίου 1441.

                              Αδριάντας  από χαλκό του  Κωνσταντίνου ΙΑ’ Παλαιολόγου  στην πλατεία Μητροπόλεως των Αθηνών , έργο του καλλιτέχνη Σπύρου Γογγάκη. Ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, Κωνσταντίνος ΙΑ’ Παλαιολόγος, αποδίδεται από τον γλύπτη όρθιος, με τα πόδια σε διάσταση, να κοιτάζει με θάρρος και τόλμη εμπρός. Στο δεξί του χέρι, που είναι σταυρωμένο μπροστά από το στήθος, κρατάει υψωμένο το σπαθί του, που μόλις είχε βγάλει από την θήκη του. Αρχικά, ο ανδριάντας του «μαρμαρωμένου βασιλιά» τοποθετήθηκε το 1990 στη δυτική πλευρά της πλατείας Μητροπόλεως, αλλά το 1999, μεταφέρθηκε στην νότια πλευρά, αντικρίζοντας έτσι τον Μητροπολιτικό Ναό. Στην αριστερή πλευρά της χάλκινης βάσης υπάρχει η εγχάρακτη υπογραφή του καλλιτέχνη: «ΓΛΥΠΤΗΣ ΣΠΥΡΟΣ ΓΟΓΓΑΚΗΣ 1989». Στην πίσω πλευρά της βάσης βρίσκεται το όνομα του αντιγραφέα: «ΑΝΤ/ΦΕΥΣ ΓΛΥΠΤΩΝ Ν. ΣΠΟΥΡΔΟΣ». (Αξίζει να σημειωθεί ότι, ο ανδριάντας του Παλαιολόγου είναι το μοναδικό γλυπτό στο οποίο υπογράφει ο τεχνίτης που έκανε την αντιγραφή του). Η γλυπτή  αναπαράσταση αποτελεί μέρος μιας γενικότερης μνημειακής σύνθεσης, με φόντο μαρμάρινη στήλη με καμπύλη απόληξη, που συμβολίζει την πύλη του Ρωμανού, μπροστά από την οποία έπεσε μαχόμενος ο Παλαιολόγος. Στο κέντρο της, ψηλά, υπάρχει ένθετος ανάγλυφος χάλκινος δικέφαλος αετός, ενώ δεξιά και αριστερά, εγχάρακτες επιγραφές που πλαισιώνουν οπτικά τον ανδριάντα. Πιο συγκεκριμένα, δεξιά σκαλιστά αναγράφονται τα εξής: «ΤΟ ΔΕ ΠΟΛΙΝ CΟΙ ΔΟΥΝΑΙ ΟΥΤ ΕΜΟΝ ΕCΤΙΝ ΟΥΤ ΑΛΛΟΥ ΤΩΝ ΚΑΤΟΙΚΟΥΝΤΩΝ ΕΝ ΤΑΥΤΗ ΚΟΙΝΗ ΓΑΡ ΓΝΩΜΗ ΠΑΝΤΕΣ ΑΥΤΟΠΡΟΑΙΡΕΤΩC ΑΠΟΘΑΝΟΥΜΕΝ ΚΑΙ ΟΥ ΦΕΙCΟΜΕΘΑ ΤΗC ΖΩΗC ΗΜΩΝ». Πρόκειται για την απάντηση του Παλαιολόγου στον Μωάμεθ Β’, όταν εκείνος του ζήτησε την παράδοση της Κωνσταντινούπολης, με αντάλλαγμα την ηγεμονία της Πελοποννήσου. Στην αριστερή πλευρά της μαρμάρινης στήλης υπάρχει η ακόλουθη εγχάρακτη επιγραφή: «ΚΩΝCΤΑΝΤΙΝΟΣ ΙΑ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟC 9-2-1404 29-5-1453».