Ὥρα μνήμης, ἀπολογισμοῦ, πορείας.- Ἡ κραυγή τῆς Ρωμηοσύνης
Του Μητροπολίτου
Φιλαδελφείας Μελίτωνος*
Ὅταν ἡ «Ἀπογευµατινή», πρό 99 ἀκριβῶς ἐτῶν, τήν 12ην Ἰουλίου 1925, ἡµέρα τῆς ἑβδοµάδος Δευτέρα, ἐµφανιζόταν πρός τήν ἀεί ἐν ἀκµῇ καί δυνάµει Ρωµαίηκη Μειονότητα, «ΠΡΟ ΤΟΥ ΚΟΙΝΟΥ», ἐπαγγελλόταν νέα ἐποχή, ἡ ὁποία ἐπέβαλε ἀσφαλῶς καί νέα καθήκοντα ὑπό ἄλλες συνθῆκες, κατά τήν ἐµπράγµατο ρῆσι τοῦ Βίκτωρος Οὐγκώ. Ἡ ρῆσις αὐτή ἀπετέλεσε καί ἀποτελεῖ ἐπί αἰῶνα ἤδη ὁλόκληρο τό ἔµβληµα καί τόν στόχο τόν ὁποῖο διώκει, ἡ «Ἀπογευµατινή».
Ἡ «Ἀπογευµατινή» ἐγκαινίασε ἀληθῶς µία ἄλλη τῆς µέχρι τότε ἐποχή. Καί ἀνέλαβε τό καθῆκον τῆς ἐνηµερώσεως. Ὁ ἐκδότης της ἐπαγγελλόταν ὅτι ἡ «Ἀπογευµατινή» θά ἦταν ὁ πρόθυµος ὑποστηρικτής τῆς Μειονότητός µας, ἀλλά καί ὁ αὐστηρός καί δίκαιος κριτής καί µάλιστα ἀµείλικτος τῆς πορείας της καί τῶν «ἀρχοντίσκων» της.
Καί ὁ τεθείς στόχος ἐπιτεύχθηκε καθ’ ὅλη τήν διάρκεια τοῦ αἰῶνος, ἐνίοτε µέ θυσίες ἠθικές καί ὑλικές, ἄλλοτε µέ πειρασµούς, ἐν δοκιµασίαις, ἐν θλίψεσιν, ἐν ἀνάγκαις, ἐν ἀνεχείᾳ· πάντοτε ὅµως ἐπί τό ἔργον. Καί σήµερον ὁµολογεῖται ἀπό ὅλους ὅτι «ἡ Ἀπογευµατινή» εἶναι ὄχι µόνον ἡ µόνη ἐπιζῶσα καί ἐκδιδοµένη ἀνελλιπῶς ἐφηµερίς, ἐνῷ ἄλλα ὁµογενειακά ἔντυπα εἶχαν βραχύ χρόνο ζωῆς καί προσφορᾶς, ὡς τά περιγράφει ὁ φίλος Στρατῆς Ταρίνας εἰς τό κλασσικό καί µοναδικό καταστάν ἔργο του « Ὁ Ἑλληνικός Τύπος τῆς Πόλης»· ἀλλά κατέστη ἀληθῶς «σύν τῷ χρόνῳ ἡ κατ’ ἐξοχήν καλή καί ἀσφαλῶς πληροφορηµένη Ρωµαίηκη ἐφηµερίς».
Ἡ «ἐπαγγελία» ἀπεδείχθη ἐµπράγµατος. Ὁ στόχος ἐπιτεύχθηκε. Καί ἐφέτος ἑορτάζεται καί τιµᾶται καί ἐπαγγέλλεται ἡ συµπλήρωσις αἰῶνος συνεχείας καί συνεπείας.
Καί ἔτσι ἡ ἐφηµερίς εἰσέρχεται εἰς τόν νέον αἰῶνα ζωῆς καί πορείας ὑπό τήν ἐµπνευσµένη δοκιµασία τῶν δοκίµων πατρός Μιχαήλ καί υἱοῦ Μηνᾶ τῶν Βασιλειάδων, συνεχιστῶν τοῦ πρώτου ἐκδότου, τοῦ ἄλλου Βασιλειάδου, καί ἐµφανίζεται «πρό τοῦ κοινοῦ» τῆς σήµερον τῶν πολλῶν καί τῶν ποικίλων δηµοσιογραφικῶν «φώτων» καί ἀπεκδέχεται καί πάλιν ὡς «τό κατ’ ἀρχάς» «εὐµενῆ τήν ὑποστήριξιν καί συµπάθειαν» τοῦ κοινοῦ.
Στό ἔµβληµα τῆς «Ἀπογευµατινῆς» προσετέθη ἀργότερον καί τό ἐµπειρικόν ἀπόφθεγµα τοῦ ἐν διδασκάλοις κλεινοῦ Δηµητρίου Παντελάρα, ὅτι «στήν Πόλι οὐδείς γεννᾶται καί οὐδείς ἀποθνήσκει χωρίς τήν Ἀπογευµατινή».
***
Ἡ πλουσία ἱστορία τῶν Ρωµηῶν τῆς Πόλης ἀνθίσταται σθεναρά στό διάβα τῶν αἰώνων. Κάθε πρωϊνό, στό κατώφλι τῶν σπιτιῶν µας ἄλλοτε, στά ἠλεκτρονικά µέσα σήµερα, ἀναγινώσκεται ὁ ἐντυπωσιακός θησαυρός τῆς Ὁµογενείας µας, ἡ «Ἀπογευµατινή», ἡ ἱστορική ἐφηµερίς τῆς Ρωµηοσύνης, πού ἐκυκλοφόρησε σάν σήµερα πρίν ἀπό ἕνα αἰῶνα, ὡς ἐλέχθη, ἀπό τόν Κωνσταντῖνο Βασιλειάδη καί τόν Ὀδυσσέα Κρυσταλλίδη καί τόν ἀρχισυντάκτη Καβαλιέρο Μαρκουΐζο µέ διάδοχο τόν ἀλησµόνητο Γρηγόριο Γιαβερίδη (1927-1979)…
Δέν εἶναι ασφαλῶς ὥρα µνήµης· µήτε βεβαίως λήθης· εἶναι ἡ ὥρα τοῦ ἀπολογισµοῦ τῆς πορείας· εἶναι ἡ ἐσχάτη ὥρα µιᾶς µακρᾶς πορείας τῶν πολλῶν· καί ἡ κρίσιµος ὥρα τῆς συνεχείας κατά τόν νέο αἰῶνα καί πάλι σέ νέες ἐποχές, ἴσως πλέον δυσχειµέρους, καί ἐπαγγελίες νέων καθηκόντων τῶν ὀλίγων αὐτή τήν φορά…
Ἄς σηµειωθῇ ἁπλῶς πρός ἐξαγωγήν συµπερασµάτων: Ὅταν πρωτοκυκλοφόρησε ἡ «Ἀπογευµατινή», ὅπως προκύπτει ἀπό τά Πρακτικά τῆς Μικτῆς Ἐπιτροπῆς Ἀνταλλαγῆς τῶν πληθυσµῶν, οἱ Ὁµογενεῖς κάτοικοι τῆς Πόλεως, τῆς Ἴµβρου καί τῆς Τενέδου ἦταν 111.200. Κατά τήν ἐπίσηµη ἀπογραφή τοῦ Ὀκτωβρίου τοῦ 1927 100.214 δήλωσαν ὅτι εἶναι ὁµογενεῖς, ἐξ αὐτῶν οἱ 91.092 µητρική εἶχαν γλῶσσα τήν ἑλληνική, ἐνῷ 8.132 Ἑλληνορθόδοξοι ἦταν Τουρκόφωνοι καππαδοκικῆς καταγωγῆς, γνωστοί ὡς «Καραµανλῆδες»(1).
Σήµερα δέν µιλοῦν οἱ ἀριθµοί. Οἰ ἀριθµοί ἔχουν ἀξία στά µάτια καί στόν νοῦ τοῦ ἀριθµοκράτου, δογµάτιζε -καί ὀρθῶς- ὁ ἀνεπανάληπτος Χαλκηδόνος Μελίτων. Σήµερα µιλεῖ ἡ παρουσία, τό ὀφειλετικό χρέος, ἡ εὐθύνη… ἡ ἐν συνεπείᾳ συνέχεια. Ὁ αἰών παρῆλθε σάν σκιά καί σάν ὄνειρο. Ὁ ἀρχόµενος αίών ἄδηλος, ὡς ἄδηλον τί τέξεται ἡ κάθε ἐπιοῦσα.
Δικαίως ὅµως καί ἐν ὑπερηφανείᾳ χαρακτηρίζεται ἡ αἰωνόβιος πορεία τῆς «Ἀπογευµατινῆς» ἱστορική. Καί εἶναι. Διότι προέβαλε: τήν ἀξία τῆς Πολίτικης Ρωµηοσύνης σέ δυσχερεῖς καί εὐοιώνους ἐποχάς µέ συνέπεια καί ἦθος· τήν γλῶσσα, τίς παραδόσεις µας, τήν κιβωτό καί µήτρα καί µητέρα µας, τό Οἰκουµενικό Πατριαρχεῖό µας πού ἐστήριξε καί στηρίζει τό Γένος καί ἀποτελεῖ τήν ἐλπίδα του, τήν καταφυγή του, τήν ἀνάπαυσι καί τήν παρηγοριά του.
Ἡ «Ἀπογευµατινή», χάρη στό πλῆθος, τήν ποικιλία τοῦ περιεχοµένου καί τῶν ἐνδιαφερόντων, τήν ἐµφάνισι καί τήν ποιοτική στάθµη, ἀποτελεῖ καί αὐτή ἀδιαµφισβήτητη µαρτυρία τοῦ κύρους καί τοῦ δυναµισµοῦ τῆς Ὁµογενείας πού ἔζησε, ζεῖ καί δραστηριοποιεῖται στήν Πόλι.
***
Οἱ πνευµατικές περιπλανήσεις, ἰδίως ὅταν ἀνανεώνονται συνεχῶς, πλουτίζουν τά γράµµατα, τίς ἐπιστῆµες, τίς τέχνες. Ἡ «Ἀπογευµατινή» τραγουδᾷ ἐπί αἰῶνα «µιά σάλπιγγα χρυσῆ καί ρόδινη· τό δείλι»(2) στήν γῆ τῶν πατέρων µας· στήν γῆ τῶν ποικίλων ἀγώνων καί τῶν πειρασµῶν καί τῆς καρτερίας. Ἐπιζεῖ «µετά πολλῶν βροχῶν καί καταιγίδων»(3). Διασώζει τίς µνῆµες τῆς Βασιλίδος, τῆς καθ’ ἡµᾶς Ἀνατολῆς, τῆς Ἴµβρου, τῆς Τενέδου, µιᾶς Ὁµοσπονδίας ἀλλοιώτικης, σπονδῆς καί γνώµονος βίου, τίς µνῆµες πού «µᾶς νανούριζαν οἱ µάννες καί οἱ γιαγιάδες µας» στά Ταταῦλα, στά Πριγκηπόννησα, στόν ἱστορικό Γαλατᾶ, στά Ὑψωµαθειά, στόν Βόσπορο, στά «ἀντικρυνά»…
Ἠ «Ἀπογευµατινή» καί χθές καί σήµερα καί αὔριο ἀποτελεῖ καταλυτικό µάθηµα ἀφοσιώσεως στό καθῆκον καί στήν ἀκλόνητη ἀγάπη πρός ὅσα καλά, ὅσα εὔφηµα, ὅσα ἀληθῆ, τήν ἀρετή καί τόν ἔπαινο(4)… Εἶναι τό ἔνθεο κήρυγµα ἀπό τήν ἐσχατιά τοῦ Κέντρου τῆς πνευµατικῆς µας κληρονοµιᾶς καί ὑποστάσεως· τό νόηµα καί ἡ ἀξία µιᾶς παρακαταθήκης, χωρίς τήν ὁποία δέν µποροῦµε νά ἐπιβιώσουµε ἐντός τοῦ χρόνου· τῆς παρακαταθήκης τῆς ἐλευθερίας, τήν ὁποία ἀνήγγειλε στό κύριο ἄρθρο της ἡ «Ἀπογευµατινή» τῆς 12ης Ἰουλίου 1925 καί τήν ὁποία διακονεῖ, παρά τίς ἀντιξοότητες τῶν καιρῶν, µέχρι σήµερα, µέ τίς στῆλες της, «τό Φτερό», «τά Λακωνικά», τίς «Θέσεις»…
Ὁ χορός στίς Χοηφόρους τοῦ ἀρχαίου Αἰσχύλου βλέπει «φιλίοις ὄµµασιν»(5) νά ἀνατέλλῃ ὡς λύτρωσις ἐκ τῶν δεινῶν τῆς τυραννίας, τοῦ σφετερισµοῦ τῆς ἐξουσίας καί τῆς ἀδικίας. Τόν χορό αὐτό κατώρθωσε νά ἐπιβάλῃ ἡ «Ἀπογευµατινή», διότι στηρίχθηκε καί στηρίζεται στίς ἀξίες, στό φρόνηµα καί στό ἦθος τῆς Ρωµηοσύνης, πού γνωρίζει «νά κρίνῃ», οὐδέποτε «νά κατακρίνῃ»· νά ὁµιλῇ καί νά διδάσκῃ· νά ἐνηµερώνῃ καί νά δηλώνῃ· νά µή ἐφαρµόζῃ τό «σιγῇ τιµάσθω»· ἀλλά νά γνωρίζῃ τό µέτρο καί νά φτερουγίζῃ τήν ἀλήθεια, τό δίκαιο, τήν σύνεσι, τήν µαρτυρία, τό µαρτύριο, τόν ἡρωϊσµό· καί νά καυτηριάζῃ τήν δειλία…
Ἡ Mήτηρ Κωνσταντινουπολίτις Ἐκκλησία, παρά τίς δυσχερεῖς ἱστορικές συνθῆκες, χάρη στήν τεράστια συµβολική καί ἠθική της καί τῶν Προκαθηµένων, τῶν Ἱεραρχῶν καί τῶν διακόνων της, και τήν κατά καιρούς δύναµι καί τήν ὀργάνωσί της, διέσωσε τήν ἑνότητα καί τήν καθολικότητα τῆς Ρωµηοσύνης τῆς Πόλεως καί τῆς Οἰκουµένης.
Ἡ «Ἀπογευµατινή» ὑπῆρξε καί εἶναι ἡ κραυγή τῆς Ὁµογενείας διά τῶν ἱδρυτῶν καί διακόνων της µέχρι σήµερα, ἐπί αἰῶνα ὁλόκληρο.
Ἡ ἰαχή ὅµως τελείωσε· ἡ αὐλαία τῆς ἑσπέρας ἑνός αἰῶνος ἔκλεισε ἀνεπιστρεπτί. Τήν αἰωνόβιο πορεία καλύπτει µυστήριο, γνόφος. Εἶναι γνωστή µόνον στούς ὀλίγους, τούς ἀναπαυοµένους «ἐν τάφῳ σµικρῷ». Ἡ «Ἀπογευµατινή» ξενοδοχεῖται ἀπό σήµερα στό ἄνοιγµα τῆς αὐλαίας τοῦ δευτέρου αἰῶνός της, στήν ἔµπυρο γνῶσι καί ἐµπειρία τῶν Μιχαήλ καί Μηνᾶ Βασιλειάδων· στόν πρῶτο, τόν µέσο καί τόν ὕστατο χαιρετισµό πορείας ἄχρις τῶν ἐσχάτων ὅτι «δόξα καί τιµή καί εἰρήνη» καί εὐχαριστία καί εὐγνωµοσύνη πρέπει καί ὀφείλεται παντί τῷ ἐργασαµένῳ καί ἐργαζοµένῳ διά τῆς «Ἀπογευµατινῆς» τό ἀγαθόν τῶν ὀλίγων πλήν ἀµετρήτων, τῶν ὀλίγων ζώντων καί τῶν πολλῶν κεκοιµηµένων, τοῦ νέφους τῶν Πολιτῶν, τῆς ἄλλης «Λερναίας Ὕδρας», κατά τόν σοφό καί εµπράγµατο συµβολικό χαρακτηρισµό τοῦ άοιδίµου Πατριάρχου Δηµητρίου· τῶν Πολιτῶν, πού γνωρίζουν νά θυσιάζουν καί νά θυσιάζωνται.
- Κ. Τσιτσελίκη, Ἡ Ἑλληνοτουρκική ἀνταλλαγή πληθυσµῶν, πτυχές µιᾶς ἐθνικῆς σύγκρουσης, Ἀθήνα 2006, ἐκδ. Κριτική, σελ. 25-26. Ἀλέξη Ἀλεξανδρῆ, «Τό ἱστορικό πλαίσιο τῶν Ἑλληνοτουρκικῶν σχέσεων, 1923–1955», Οἱ Ἑλληνοτουρκικές Σχέσεις, 1923 – 1987, ἐκδ. Γνώση, Ἀθήνα 1991, σελ. 38-39.
- Γιώργου Σεφέρη, ποίηµα «Ἔγκωµη».
- Ποιητική Συλλογή Μάρκου Δραγούµη.
- Πρβλ. Φιλιπ. 4,8.
- Στίχ. 810-811.
