“Η συµφωνία που “γκρίζαρε” το Αιγαίο: Από τα Ιµια στη Μαδρίτη”

Απόρρητα και εµπιστευτικά αµερικανικά τηλεγραφήµατα στο βιβλίο των Μιχάλη Ιγνατίου και Νίκου

Τέλη Ιανουαρίου του 1996. Ελλάδα και Τουρκία βρίσκονται «ξαφνικά» στα πρόθυρα ενός πολεµικού επεισοδίου. Ελληνες και Τούρκοι κοµάντος αποβιβάζονται στα Ιµια, σε απόσταση… βολής ο ένας από τον άλλον, αµφότεροι µε το δάχτυλο στη σκανδάλη. Σηµαίες ανεβοκατεβαίνουν και ένα ελικόπτερο του ελληνικού Πολεµικού Ναυτικού πέφτει παρασύροντας στον θάνατο τρεις Ελληνες στρατιωτικούς, µε την ένταση να χτυπάει κόκκινο και το ενδεχόµενο µιας γενικευµένης σύρραξης να φαντάζει πια ορατό. Ο υφυπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ Ρίτσαρντ Χόλµπρουκ παρεµβαίνει πυροσβεστικά µε τη φράση «no ships, no troops, no flags».

Είκοσι τέσσερα χρόνια µετά, οι δύο πολύπειροι δηµοσιογράφοι επιστρέφουν σε εκείνη την ταραχώδη περίοδο, µε οδηγό όχι µόνο το ούτως ή άλλως πλούσιο και πρωτογενές προσωπικό τους αρχείο αλλά και µια σειρά από µέχρι πρότινος απόρρητα και εµπιστευτικά αµερικανικά τηλεγραφήµατα που βγαίνουν στο φως για πρώτη φορά µέσα από τις σελίδες του βιβλίου (που κυκλοφόρησε προχθές στην Αθήνα)

“Η συµφωνία που “γκρίζαρε” το Αιγαίο: Από τα Ιµια στη Μαδρίτη” (εκδόσεις Πεδίο). 

Στις 6 Ιουλίου 1997, η ελληνική αντιπροσωπεία με επικεφαλής τον τότε πρωθυπουργό Κώστα Σημίτη έφθανε στη Μαδρίτη για τη Σύνοδο Κορυφής του ΝΑΤΟ. Η κυβέρνηση δήλωνε ότι δεν υπήρχε κλεισμένο ραντεβού με τον τότε Τούρκο πρόεδρο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ.

Όμως η αμερικανική διπλωματία είχε εργαστεί εντατικά και συστηματικά για σχεδόν 18 μήνες απο την επομένη του επεισοδίου των Ιμίων προκειμένου να διαμορφώσει ένα πλαίσιο συμφωνίας μεταξύ των δύο χωρών. Και το «προ-μαγειρεμένο» κείμενο, όπως οι ίδιοι οι Αμερικανοί το χαρακτηρίζουν στα απόρρητα τηλεγραφήματά τους, είχε ήδη συμφωνηθεί, αρκετές ημέρες πριν, να υπογραφεί στη Μαδρίτη.

Το εξώφυλλο του βιβλίου των δημοσιογράφων Νίκου Μελέτη και Μιχάλη Ιγνατίου: “Η Συμφωνία που Γκρίζαρε το Αιγαίο: Από τα Ίμια στη Μαδρίτη” 

Οι διαπραγματεύσεις, τα παζάρια, οι συναντήσεις, το πώς πήρε μορφή η αμερικανική πρωτοβουλία με κατάληξη τη Μαδρίτη, οι τουρκικές «επιρροές», η αμερικανική προσπάθεια να διασφαλιστεί η επιβίωση της Συμφωνίας μετά την υπογραφή της  καταγράφονται σε αποκαλυπτικά απόρρητα και εμπιστευτικά αμερικανικά τηλεγραφήματα, τα οποία δημοσιεύονται στο βιβλίο.

Η Συμφωνία της Μαδρίτης σφράγισε τις ελληνοτουρκικές σχέσεις, καθώς λίγο μετά την απόφαση της τουρκικής Εθνοσυνέλευσης για το casus belli και μετά το επεισόδιο των Ιμίων και την προβολή της θεωρίας των «γκρίζων ζωνών», η Ελλάδα έσπευδε να αναγνωρίσει τα «νόμιμα και ζωτικά» συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο και να δεσμευθεί για «αποφυγή μονομερών ενεργειών», έναντι της έωλης, όπως αποδείχθηκε, αναφοράς στην «αποφυγή χρήσης βίας» στις διμερείς σχέσεις και στον «σεβασμό της κυριαρχίας της κάθε πλευράς».

Η δέσμευση για αποφυγή μονομερών ενεργειών οδήγησε τελικά στη μη άσκηση των κυριαρχικών δικαιωμάτων της Ελλάδος στο Αιγαίο, και τις συνέπειες αυτής της επιλογής τις βιώνουμε και σημερα με το τουρκολιβυκό μνημόνιο. Για το «γκριζάρισμα» του Αιγαίου δεν ήταν αρκετό το επεισόδιο των Ιμίων. Χρειάστηκε και η Συμφωνία της Μαδρίτης.

Το κοινό ανακοινωθέν, που εκδόθηκε μετά την συνάντηση, αναφέρει:

«Ο κ. Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ, Πρόεδρος της Τουρκικής Δημοκρατίας και ο κ. Κώστας Σημίτης, Πρωθυπουργός της Ελληνικής Δημοκρατίας, συναντήθηκαν την 8η Ιουλίου, με την ευκαιρία της Συνόδου Κορυφής του ΝΑΤΟ στη Μαδρίτη. Σημείωσαν με ικανοποίηση τη σύγκλιση απόψεων, που επετεύχθη μεταξύ του υπουργού Εξωτερικών
κ. Θεόδωρου Πάγκαλου και του υπουργού Εξωτερικών κ. Ισμαήλ Τζεμ, κατά τη συνάντηση την οποία προσκάλεσε η υπουργός Εξωτερικών των Ηνωμένων Πολιτειών κ. Ολμπράιτ. Και οι δύο χώρες θα αναλάβουν προσπάθεια να προωθήσουν διμερείς σχέσεις, που θα βασίζονται σε:

1 Αμοιβαία δέσμευση για την ειρήνη, την ασφάλεια και τη συνεχή ανάπτυξη
σχέσεων καλής γειτονίας,

2 Σεβασμό της κυριαρχίας της κάθε χώρας,

3 Σεβασμό των Αρχών του Διεθνούς Δικαίου και των Διεθνών Συνθηκών,

4 Σεβασμό στα νόμιμα, ζωτικά συμφέροντα και ενδιαφέροντα της κάθε χώρας στο Αιγαίο, τα οποία έχουν μεγάλη σημασία για την ασφάλεια και την εθνική κυριαρχία τους.

5 Δέσμευση αποφυγής μονομερών ενεργειών στη βάση του αμοιβαίου σεβασμού
και της επιθυμίας ώστε να αποτραπούν συγκρούσεις οφειλόμενες σε παρεξήγηση, και

6 Δέσμευση διευθέτησης των διαφορών τους με ειρηνικά μέσα, στη βάση
αμοιβαίας συναίνεσης και χωρίς τη χρήση βίας ή την απειλή βίας».