Προς όλους τους enablers ( ‘διευκολυντές’ ) του Προέδρου

Του Γιώργου Κολοκασίδη,  

Νομικού-Δικηγόρου

Στη δική μας Δημοκρατία η μομφή πολιτικής ευθύνης συλλαμβάνεται και διατυπώνεται πολύ απλοποιημένα. Σφάλλει πολιτικός άνδρας; Tότε αυτός και μόνο φέρει ακεραία την ευθύνη. Αν λ.χ. πολιτικός συλλαμβάνεται με το χέρι στο ταμείο, τότε αυτός ο πολιτικός αναμένεται να καταδικαστεί ποινικά, να στιγματιστεί ηθικά και να διαγραφεί πολιτικά. Αυτό, όμως, όντως εξαντλεί τα όρια ευθυνών;

Αυτό το ηθικοπολιτικό ζήτημα της ακτίνας ευθύνης που απορρέει από ένα ατόπημα δεν εγείρεται μόνο στην πολιτική αλλά ευρύτερα. Αν πατέρας κακοποιεί τα παιδιά του τότε το σίγουρο είναι ότι αυτός θα υποστεί τις συνέπειες του νόμου. Τι γίνεται όμως με τη μητέρα που παρακολουθούσε άπραγη; Τη γιαγιά που κάτι είχε αντιληφθεί; Τον γείτονα που άκουγε τόσον καιρό τις φωνές; 

Το τελευταίο διάστημα αυτό το ερώτημα επανέρχεται και πάλι στο προσκήνιο στο πλαίσιο λειτουργίας ή μάλλον δυσλειτουργίας της Δημοκρατίας. Πρώτα εκδόθηκε το βιβλίο Δρουσιώτη, πρώην συνεργάτη του Προέδρου, το οποίο περιγράφει ανεκδιήγητες συνθήκες στο Προεδρικό και κτίζει μια εικόνα απεχθή για τον ίδιο τον Πρόεδρο. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας παρουσιάζεται αφενός να έχει τέτοιο πρόβλημα εξάρτησης που να τίθεται εύλογο το ερώτημα αν μπορεί να κυβερνήσει. Κατά δεύτερον προσάπτεται στον Πρόεδρο ιδιοτελής, με συγκεκριμένα στοιχεία, διαχείριση της τραπεζικής κρίσης του ’13. 

Σε δεύτερo χρόνο ξέσπασε σάλος για συζητούμενη ακριτομυθία του Προέδρου «όντας σε ευθυμία», όπως ελέχθη σεμνότυφα. Η ακριτομυθία του Προέδρου αφορούσε τα κέρδη τα οποία έβγαλε ο ίδιος ή και το δικηγορικό του γραφείο από την έκδοση κυπριακών ευροενωσιακών κατ’ ουσίαν διαβατηρίων. Αυτή η προεδρική, δημόσια εξομολόγηση, τουλάχιστον μέχρι στιγμής, δεν επιβεβαιώθηκε από τρίτο παρόντα.

Και τα δύο αυτά συμβάντα έχουν πλήξει σημαντικά τον Πρόεδρο. Το δεύτερο βγήκε στην πολιτική επιφάνεια λόγω και της ηχηρής παραίτησης του εμπλεκόμενου δημοσιογράφου Ανδρέα Παράσχου. Το πρώτο περιορίστηκε στον ομιχλώδη χώρο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης καθώς δικτυοναυτιλλόμενοι ανταλλάσσουν απόψεις επί καυστικών λεπτομερειών του βιβλίου.

Από τα πιο πάνω σίγουρα δεν θα ξεφύγει αλώβητος ο Πρόεδρος. Η αποτίμηση της ζημιάς δύσκολη. Άλλο, όμως, το ζήτημα στο πλαίσιο λειτουργίας των θεσμών. Η διαπάλη ως προς το θέμα διεξάγεται σχεδόν μονοδιάστατα με επίκεντρο τον Πρόεδρο της Δημοκρατίας. Ο οποίος αγωνίζεται να αποκαταστήσει την εικόνα. Δεν θα περίμενε κανείς κάτι διαφορετικό από τον ίδιο αφού το διακύβευμα είναι προσωπικό. Τα γεγονότα όμως αυτά δεν αγγίζουν μόνο τον Πρόεδρο. 

Το προεδρικό περιβάλλον συντίθεται από συμβούλους και συνεργάτες. Αυτά τα άτομα έχουν καθημερινή τριβή με τον Πρόεδρο. Επιπροσθέτως αυτά τα άτομα στελεχώνουν τους υποστηρικτικούς στον Πρόεδρο θεσμούς. Αυτοί τι έχουν να πουν; Είχαν την ευκαιρία να δουν τους χειρισμούς του κατά την οικονομική κρίση όπως και έχουν σε καθημερινή βάση τη δυνατότητα να παρακολουθήσουν τις πρακτικές και τη διαγωγή του. Το ερώτημα εκτείνεται και στους υπουργούς του Προέδρου. Πολλοί από αυτούς τον βλέπουν όσο συχνά και οι συνεργάτες του. Δεν είδαν τίποτα; Διότι αυτά για τα οποία κατηγορείται ο Πρόεδρος δεν είναι απλώς μερικά κατανοητά ολισθήματα στο πλαίσιο μιας μακράς λαμπρής πολιτικής πορείας. Είναι θέματα που επηρεάζουν την ικανότητα του να κυβερνήσει ή και θέματα που θέτουν υπό ισχυρή αμφισβήτηση τη θεωρούμενη προτεραιότητα κάθε έντιμου πολιτικού: να κυβερνά με γνώμονα το δημόσιο συμφέρον και μόνο. Και αυτό που κυβερνά ο εκάστοτε Πρόεδρος δεν είναι ένα μαγαζί ή ακόμα μια επιχείρηση. Είναι όλα τα μαγαζιά, όλες τις επιχειρήσεις μαζί, ένα κράτος ολόκληρο. Και πάλι όχι μόνο. Διαχειρίζεται τις προσδοκίες ενός λαού. Καθορίζει όμως ακόμα και το μέλλον του. Διότι μια στραβοτιμονιά στο παρόν θα συμπαρασύρει και το μέλλον. 

Παρόλα αυτά τα αυτονόητα, δεν βλέπω κανένα, ούτε υπουργό, ούτε συνεργάτη, είτε να ερωτάται για αυτό το ζήτημα είτε να αισθάνεται η ίδια ή ό ίδιος την προσωπική υποχρέωση να τοποθετηθεί. Αντιθέτως βλέπουμε συνεργάτες, υπουργούς, γυναίκες και άνδρες, να περνούν την πύλη του Προεδρικού ή και να περιφέρονται στο πολιτικό προσκήνιο ωσάν να μην τους αφορά το θέμα. Πλήρεις κομψότητας και χαμογέλων. Αυτοί όλοι δεν φαίνονται να αντιλαμβάνονται ότι λογοδοτούν ευθέως αναλόγως της θέσης που κατέχουν. Πάντοτε θα υπάρχουν επίορκοι πολιτικοί. Είναι αναπόφευκτο με δεδομένη την ανθρώπινη φύση. Η επιβιωσιμότητα τους όμως εξαρτάται από την αντίδραση των λοιπών θεσμών και την ευαισθησία των ανθρώπων που τους περιβάλλουν. Το πράγμα μάλιστα είναι τόσο σοβαρό που δεν έχουν ευθύνη μόνο να μιλήσουν αν γνωρίζουν. Έχουν ευθύνη να ρωτήσουν, να διερευνήσουν και να πράξουν. Διαφορετικά λογοδοτούν για την απάθεια τους.

Η Δημοκρατία όμως, όπως ελέχθη πιο πάνω, στηρίζεται και στους θεσμούς της. Ο Πρόεδρος της Δημοκρατίας είναι ένας θεσμός μεταξύ πολλών. Τέτοιοι θεσμοί είναι τα κόμματα. Αυτά τι κάνουν; Αν πιστεύουν ότι οι κατηγορίες που προσάπτονται στον πρόεδρο επηρεάζουν τη διακυβέρνηση του τόπου γιατί σιωπούν; Παρακολουθούν από το περιθώριο και ελπίζουν ότι άλλοι θα κατεδαφίσουν τον Πρόεδρο για χάρη τους; Γιατί δεν τίθεται θέμα στη Βουλή για συζήτηση; Ίσως φοβούνται αποκάλυψη δικών τους απλύτων. Είναι και αυτό μια ένδειξη της παρακμής. 

Μεγάλη συζήτηση έγινε και γίνεται στην Αμερική με καίριο το εξής ερώτημα: πώς κατάφερε ο Τραμπ να φτάσει ώς εδώ που έφτασε. Και χρησιμοποιείται ευρέως ένας όρος για όλους αυτούς που τον ανέχθηκαν ή σιωπηρά τον στήριξαν. Περιγράφονται ως ‘enablers’ δηλαδή ‘διευκολυντές’. Γιατί με την ανοχή ή παθητικότητα τους, επέτρεψαν να μεσουρανήσει ένα τέτοιο απεχθές πολιτικό φαινόμενο. 

Και στην Κύπρο όμως, φαινόμενα σήψης παρατηρούνται όχι διότι υπάρχουν διαφθορείς και διεφθαρμένοι. Παρατηρούνται λόγω της ασυνείδητης παθητικότητας θεσμών και ανευθυνοϋπεύθυνων πολιτικών προσώπων. Αυτοί όλοι μόνο θλιβεροί enablers  μπορούν να χαρακτηριστούν. Και την επόμενη φορά που θα εμφανιστούν δημόσια, κόμματα, πολιτικοί, υπουργοί, ας μην τους ρωτήσουν βολικές, πολιτικά αβλαβείς ερωτήσεις. Ας τους ρωτήσουν αν γνωρίζουν τίποτα για όλα αυτά. Αν είδαν τίποτα, αν έπραξαν τα δέοντα για να μάθουν για τις εξαρτήσεις ή τις πρακτικές του Προέδρου. Και ας ρωτηθούν σχετικά και όλοι οι εκπρόσωποι κομμάτων: Γιατί σιωπούν;