Πρόεδρε, φέρε το αέριο στον τόπο

Του Μάριου Ευρυβιάδη*

“Φέρτε το αέριο στον τόπο”, έγραφε το πανό στα Φώτα Γαβριηλίδη πάνω στο κτίριο Γαβριηλίδη στη Λευκωσία, πριν αρκετά χρόνια. Ίσως και μια δεκαετία. Ίσως να έγραφε “στην Κύπρο”, δεν είμαι σίγουρος. Επιβεβαίωση όμως για την ύπαρξη του συγκεκριμένου πανό είχα και από φίλη δημοσιογράφο με την οποία είχα πρόσφατα σχετική συζήτηση. Το γράφω αυτό διότι η μνήμη παίζει παράξενα παιχνίδια. Δηλαδή δεν οραματίστηκα το πανό λόγω δικού μου
ευσεποθισμού και μάλιστα τοποθετημένο σε κομβικό σταυροδρόμι, μην το χάσει κανένας!

Από τότε και με τις χιλιάδες κείμενα που έχουν γραφτεί για την ενέργεια στη Ανατολική Μεσόγειο και τα οικονομικά και πολιτικά συναφή, πάντα αναρωτιόμουν. Γιατί δεν έρχεται το αέριο στον τόπο; Γιατί δεν το φέρνουν;

Το αέριο εντοπίστηκε την ίδια περίοδο με Αίγυπτο και Ισραήλ. Εντάξει.
Ούτε Αίγυπτος είναι η Κύπρος, ούτε Ισραήλ που σήμερα είναι παράγοντες στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Η Κύπρος όμως είναι κράτος. Και μπορεί να λαμβάνει αποφάσεις. Δεν είναι “μικρό” κράτος, όπως πολλοί θέλουν να το παρουσιάζουν, ώστε να δικαιολογείται ή να εκλογικεύεται η θέση-κλισέ “μα τι να κάνουνε, είμαστε μικροί, άλλοι αποφασίζουν – οι εταιρίες, οι λεφτάδες επενδυτές, ή, το επαναλαμβανόμενο, δεν το επιτρέπει … η Τουρκία”.

Θυμάμαι επίσης και εδώ δεν χρειάζομαι επιβεβαίωση διότι είναι κάτι πρόσφατο , τον υποψήφιο Ανδρέα Μαυρογιάνη να λέει, όπως το πανό, “φέρτε το αέριο στον τόπο”, και να διερωτάται γιατί αυτό δεν συνέβη. Ήταν από τις πρώτες του τοποθετήσεις αμέσως μόλις πήρε την στήριξη του ΑΚΕΛ ως υποψήφιος για την προεδρία. Μάλιστα στην ίδια δήλωση είπε κάτι ακόμη, αλλά το άφησε αιωρούμενο: πως το 2011-12 υπήρξαν σχεδιασμοί να δημιουργηθεί ένας αγωγός προς την Κύπρο αλλά “ειδικά συμφέροντα ” απέτρεψαν κάτι τέτοιο και πως ήθελε να μάθει το γιατί. Και έκανε και μια αόριστη αναφορά σε “ελλαδικά” συμφέροντα.

Σε πρόσφατες τηλεοπτικές συζητήσεις ο υποψήφιος Μαυρογιάννης επανέρχεται συχνά στο “φέρτε το αέριο στον τόπο”, εξηγώντας πως θα επωφεληθεί τα μέγιστα η οικονομία – η βιομηχανία, οι επιχηρήσεις, ο τουρισμός, οι οικοδομές, τα νοικοκυριά. Και προχωρεί παρά πέρα και λέει δώστε και στους τουρκοκύπριους με το ίδιο κόστος . Αλλά δεν κάνει πλέον αναφορά σε “ειδικά συμφέροντα” που δεν αφήνουν να έρθει “το αέριο στον τόπο”.

Στο “φέρτε το αέριο στον τόπο” θα επανέλθω, διότι ίσως να είναι η μόνη πράξη, που θα απεγκλωβίσει τον τόπο από τον θανάσιμο εναγκαλισμό του επεκτατικού γείτονα και θα οδηγήσει σε ” λύση χωρίς κυπριακό”.

Όμως γιατί μέχρι τώρα δεν ήρθε “το αέριο στον τόπο”; Εντάξει και πάλι. Το 2013 είχαμε την κατάρρευσης της οικονομίας και την αθλιότητα της κλοπής των οικονομιών του κόσμου, μιας κλοπής στην οποία συνέπραξαν το κράτος και ένας εσμός της ελίτ του τόπου με πρωταγωνιστές – κυρίως και όχι μόνο- αετονύχηδες τραπεζίτες, δικηγόρους, λογιστές και, πολύ δυστυχώς για τον τόπο, και δικαστές. (Υπήρχαν δυο σχετικά προηγούμενα για την αθλιότητα της κλοπής του 2013: η οικονομική λεηλασία των Γερμανών εβραϊκής καταγωγής από τους Γερμανούς φασιστοναζί και, καπάκι, η οικονομική λεηλασία από τους ομοϊδεατες τους στη Τουρκία το 1942, κατά Τούρκων υπηκόων ελληνικής, αρμενικής και εβραϊκής καταγωγής. Με τη διαφορά πως η λεηλασία του 2013 οργανώθηκε από την ΕΕ με τη συναίνεση του κράτους και όχι από φασίστες).

Όμως το κράτος σταδιακά ορθοπόδησε. Ειδικά όμως στο θέμα της ενέργειας η Λευκωσία εύρισκε και συνεχίζει να βρίσκει μέχρι σήμερα διάφορες αφορμές για να μη λάβει την πιο σημαντική απόφαση μετά την ένταξη της Κύπρου στην ΕΕ: να φέρει το υγραέριο στην στον τόπο. Οι αφορμές; Κάποια τάχατες προβλήματα με το Ισραήλ που εύκολα ξεπερνιούνται εφόσον το ζήτημα τεθεί ως θέμα ασφάλειας του κράτους. Συνήθως επικαλούνται το κόστος. Δεν έχουμε λεφτά, λένε. Και πως οι λεφτάδες επενδυτές των ιδιωτικών εταιριών, επιδιώκουν αλλά. Ακούμε τελευταία και το φαιδρό , κατά την άποψη μου, πως πάμε στην λεγόμενη πράσινη ενέργεια και πως σε 4-5 χρόνια θα είναι άνθρακες ο θησαυρός. Να τα λεν αυτά στους Γερμανούς, στους Αμερικανούς, στους Γάλλους, στους “προοδευτικους” Νορβηγούς (που έχουν βουλιάξει από τα σχετικά κέρδη), σε Ινδούς, Κινέζους, Ρώσους, Βραζιλιάνους. Και εάν κάνουν τον κόπο να μελετήσουν τα ενεργειακά τους προγράμματα και τους χρονικούς των ορίζοντες, ίσως σταματήσουν να αερολογούν.
Το κόστος παρουσιάζεται ως το μεγαλύτερο και ανυπέρβλητο κώλυμα.
Αλλά ο ρόλος του κράτους ποιος είναι, τελικά; Το κράτος έχει τρεις βασικές υποχρεώσεις έναντι στους εντολοδόχους του. Πρώτο και πιο σημαντικό είναι να τους διασφαλίζει από εξωτερικούς και εσωτερικούς εχθρούς. Χωρίς ασφάλεια (ζωή και περιουσία), είπε ο πατέρας του καπιταλισμού Άνταμ Σμίθ τα λοιπά είναι φρούδες. Δεύτερο, να λογοδοτεί έναντι των εντολοδόχων του. Και τρίτο- συναφές με το δεύτερο- να λειτουργεί ως κράτος δικαίου. Αλλιώς δεν είναι κράτος. Είναι συμμορία ιδωτικών συμφέροντων.

Όταν αρχές του 1981 θα κατέρρευε η εμβληματική Harley Davidson, ο καπιταλιστής Πρόεδρος Ρέηγκαν ορθά αποφάσισε πως αυτό δεν επιτρέπονταν να συμβεί. Αναγνώρισε πως θα ήταν μεγάλο πλήγμα για την Αμερική. Και έδωσε κρατική χορηγία στην εταιρία μέχρι να ορθοποδήσει. Η εταιρία ορθοπόδησε και επέστρεψε όλα τα δανεικά με τόκους αγοράς. Ο Ρέηγκαν έπραξε το ίδιο με την εξίσου εμβληματική αλλά χρεωκοπημένη General Motors. Tη δανειοδοτήσε ή εγγυήθηκε δάνεια της το κράτος. Ο γνωστός Lee Iacocca γύρισε την GM και πλήρωσε μέχρι το τελευταίο σεντ τα χρωστούμενα. Όλοι δε γνωρίζουμε τι συνέβη το 2008. 700 δις δολλάρια έδωσε η Αμερική από το κρατικό κορβανά για να σωθούν οι αμερικανικές τράπεζες. Οι τράπεζες ορθοπόδησαν και όλα τα δανεικά ξεπληρώθηκαν με τόκους αγοράς.

Πόσα χρειάζονται να φέρουμε “το αέριο στον τόπο”; 200 εκ , 500 εκ.; Χαράς τα λεφτά. Να τα βάλει το κράτος. Δεν τα έχει; Να τα δανειστεί μακροχρόνια και να αποπληρωθεί μακροχρόνια. Δεν μπορεί ; Να εκδόσει ομόλογα. Δεν είναι αυτή δουλειά του κράτους, μας λένε οι ώριμοι καπιταλιστές; Να μελετήσουν τον Ρέηγκαν να μάθουν.

Αν έρθει το αέριο στην Κύπρο, πόσο θα πουλιέται ο ηλεκτρισμός; Από κιλοβατώρες δεν πολυκαταλαμβαίνω. Αλλά η τιμή της βενζίνης, που την καταλαμβαίνουμε όλοι, θα πέσει καθοριστικά. Τι θα γίνει γενικότερα στην Κύπρο; Κατά αρχάς θα μισοκαταρρεύσει η κατοχική οικονομία. Τι θα γίνει με την οικονομία στις ελεύθερες περιοχές;Τα κόστη θα πέσουν κατσκόρυφα. Η ανάπτυξη θα εκτιναχθεί. Τα φορολογικά του κράτους, επίσης. Τρέχε Χαράλαμπε…

Και εδώ βρίσκεται το κλειδί για “λύση χωρίς κυπριακό”, δηλαδή για λύση χωρίς βαρίδια και δουλείες, λύση με ασφάλεια, με δημοκρατία, με ευθυνοδοσία και δικαιοσύνη. Στους τουρκοκύπριους πρέπει να παραχωρηθούν τα ίδια ενεργειακά αγαθά με το ίδιο κόστος. Εξάλλου οι ίδιοι θα τα αναζητήσουν και θα τα επιδιώξουν. Και θα αφήσουν την Άγκυρα και τους ενεργούμενους της πίσω. Αλλιώς, αναπόφευκτα θα δημιουργηθεί μια κατάσταση κάπως ανάλογη με αυτή στη Ανατολική Ευρώπη. Είναι λόγω των πραγμάτων που εκεί έπεσαν τα τείχη. Έπεσαν διότι ο κόσμος άρχισε να ψηφίζει με τα πόδια του.

Υπάρχουν δυο κυπριακά προηγούμενα που συνηγορούν σε αυτά που υποστηρίζω. Αρχές του 1970 και λόγω αυξανόμενης οικονομικής ευρωστίας, αλλά και του τουρισμού που άρχισε να κυριαρχεί , οι τουρκοκυπριακοί θύλακες άρχισαν να καταρρέουν. Οι τουρκοκύπριοι εγκατέλειπαν τα γκέτο του Ντεκτάς για ένα καλύτερο μέλλον. Ο Ντεκτάς κατάλαβε πως έχανε το παιγνίδι. Μάλιστα τέλη του 1973 σήκωσε τα χέρια πάνω. Υπάχρει μια επιστολή προς την Άγκυρα από τον Ντεκτάς – εκφωνήθηκε από τον παράνομο σταθμό Μπαϊρακ και καταγράφθηκε από τους αμερικανικούς σταθμούς παρακολούθησης – όπου παρακαλεί και προειδοποιεί πως το παιχνίδι χάθηκε. Όμως σε λιγώτερο από ένα χρόνο ήρθαν τα δικά μας παλληκάρια της φακής και της ακροδεξιάς – θιασώτες της double enosis όπως τους δίδαξαν οι πάτρωνές τους – να πάρουν τα όπλα και να δολοφονούν τον κόσμο. Και όταν, νομοτελειακά ήλθαν οι Τούρκοι, πολλοί από αυτούς- άξια παλλικάρια της φακής που ήταν- πήραν τα βουνά του Τροόδους για πιο αποτελεσματική …άμυνα.

Το άλλο προηγούμενο ήταν το 2003, όταν και πάλι ο Ντεκτάς επέτρεψε την ελεγχόμενη διακίνηση από οδοφράγματα, ως δικλείδα ασφαλείας. Έτσι απέτρεψε την εσωτερική οικονομική έκρηξη. Και πάλι λόγω των πραγμάτων.

Τούτη τη φορά πρέπει εμείς να έχουμε την πρωτοβουλία. Και στο μόνο τομέα που εμείς μπορούμε να την έχουμε είναι όχι με μεγαλοσχεδιαδμούς αλλά με την έλευση του υγραερίου στην Κύπρο. Η κατακόρυφη πτώση του κόστους της ενέργειας, έστω και αν το κράτος σηκώσει το αρχικό βάρος, θα έχει πολλαπλασιαστικές και καταλυτικές συνέπειες σε όλα τα επίπεδα του τόπου. Η πιο σημαντική από αυτές θα είναι πολιτική. Μαζικά οι ίδιοι οι Τουρκοκύπριοι θα συμμετάσχουν, αφήνοντας πίσω τους τον κάθε Ταλάτ.

Πρόεδρε, βγες μπροστά, φέρε το αέριο στον τόπο.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους