Ποιά Δημοκρατία στην Τουρκία, όταν για 50 χρόνια η Θ.Σ . Χάλκης παραμένει κλειστή;
ΦΩΤΟ : Ι.Θ.Σ. Χάλκης
Ο Παναγιώτατος χοροστάτησε στη Θεία Λειτουργία, που τελέστηκε στο Καθολικό της Ι. Μονής, κατά την οποία εκκλησιάστηκαν οι αρχιερείς Γέρων Δέρκων Απόστολος, πρόεδρος της Εφορείας της Ι. Μονής, Γέρων Πριγκηποννήσων Δημήτριος, Ανθηδώνος Νεκτάριος, επίτροπος του Παναγίου Τάφου στην Πόλη, Σηλυβρίας Μάξιμος, μέλος της Εφορείας της Ι. Μονής, κληρικοί και μοναχοί, καθώς και πιστοί από την Πόλη και τα Πριγκηπόννησα. Μετά την απόλυση, ο Οικουμενικός Πατριάρχης τέλεσε τρισάγιο υπέρ αναπαύσεως της ψυχής του αείμνηστου μητροπολίτη Σταυρουπόλεως κυρού Μαξίμου, τελευταίου Σχολάρχη της Θεολογικής Σχολής, από τον θάνατο του οποίου συμπληρώθηκαν φέτος 30 χρόνια.
Στην ομιλία του, ο Οικουμενικός Πατριάρχης υπενθύμισε ότι ο προκάτοχός του, Πατριάρχης Γερμανός Δ’, ίδρυσε τη Σχολή, το 1844, στους χώρους της Χαλκίτιδος Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος, στην κορυφή του Λόφου της Ελπίδος. “Εις τα 127 έτη λειτουργίας της και τας τέσσαρας περιόδους θεσμικής οργανώσεώς της, η Σχολή εχαρίσατο εις την Εκκλησίαν περί τους χιλίους αποφοίτους, φορείς του ‘’πνεύματος και του ήθους της Χάλκης”, με κύριον χαρακτηριστικόν την ακλόνητον πιστότητα εις την παράδοσιν της Εκκλησίας και το αδιάπτωτον ενδιαφέρον διά τον άνθρωπον, ‘’υπέρ ου Χριστός απέθανε” (Ρωμ. ιδ’, 15). Πρότυπον θεολογικής εργασίας ήσαν διά τους Χαλκίτας οι Πατέρες της Εκκλησίας, με επικεφαλής τους Τρεις Ιεράρχας και τον Μέγαν Φώτιον, οι οποίοι μας ενέπνεον και μας ενίσχυον. Οι προσφάτως εορτασθέντες Τρεις μέγιστοι οικουμενικοί διδάσκαλοι εμελέτησαν, ηγάπησαν και εκαλλιέργησαν τα ελληνικά γράμματα και εχρησιμοποίησαν την ελληνικήν γλώσσαν και την φιλοσοφίαν διά να διατυπώσουν την ορθόδοξον πίστιν εις τον Τριαδικόν Θεόν και εις την πανσωστικήν ένσαρκον Θείαν Οικονομίαν, δημιουργήσαντες ούτω το ‘’θαύμα” του ‘’εκχριστιανισμένου” ή ‘’βαπτισμένου Ελληνισμού”, διά του οποίου ανεδείχθησαν, με μοναδικόν τρόπον, αι οικουμενικαί διαστάσεις των δύο αυτών πνευματικών μεγεθών. Οι Πατέρες εγνώριζαν άριστα την ελληνικήν φιλοσοφίαν, τας δυνατότητας και τα όριά της, διό και η χρήσις αυτής απέβη πολλαπλώς ωφέλιμος διά τον θεολογικόν στοχασμόν. Ενθυμούμεθα, εις το σημείον αυτό, και τον μακαριστόν πατέρα Γεώργιον Φλωρόφσκυ, ο οποίος ανεφέρθη εις την ‘’ολοκλήρωσιν του Ελληνισμού μέσα εις την Εκκλησίαν”. Εθαυμάζαμεν και τον πολυϊστορα και βαθυστόχαστον Μέγαν Φώτιον, αυτήν την ‘’γιγαντιαίαν μορφήν της ιστορίας των ελληνικών γραμμάτων”, τον δυναμικόν εκκλησιαστικόν άνδρα, τον υπερασπιστήν των δικαίων του Οικουμενικού Θρόνου, τον ανυποχώρητον πρόμαχον της Ορθοδοξίας και ακραιφνή κήρυκα της αληθείας. Ο χαλκέντερος Πατριάρχης Φώτιος έδωκε την εκκλησιαστικήν αυτού μαρτυρίαν με ένθεον ζήλον, με σθένος και αποφασιστικότητα. Ο Θεός ευλόγησε τους αγώνας και τα έργα του, την εν Κωνσταντινουπόλει Μεγάλην Σύνοδον του 879/80, η οποία παραμένει εις την συνείδησιν της Εκκλησίας ως η Η’ Οικουμενική Σύνοδος, πρότυπον εκκλησιολογικής και κανονικής αυτοσυνειδησίας και συνοδικής εργασίας”.
Στη συνέχεια, τόνισε: “Αυτήν την τιμαλφή παρακαταθήκην παρελάβομεν ημείς οι Χαλκίται, αυτάς τας πνευματικάς αξίας διασώζομεν, εν επιγνώσει ότι η εμμονή εις αυτάς δεν είναι απλή ενασχόλησις με το παρελθόν, αλλά παρουσία και πραγματικότης ζώσα και ζωοποιός εν τη Εκκλησία και ως Εκκλησία. Η Εκκλησία είναι ‘’το θαύμα της καινοποιήσεως των πάντων εν Χριστώ”, είναι ‘’κοινότης ζωής” και ‘’κοινής ελευθερίας”, εικών και πρόγευσις της εσχατολογικής τελειώ-σεως των πάντων, της ‘’πληρότητος ζωής, πληρότητος χαράς, πληρότητος γνώσεως” εν τη επουρανίω Βασιλεία. Ο Χριστός σαρκωθείς ‘’Εκκλησίας σάρκα ανέλαβε”, σημειώνει, θεολογικώτατα, ο Ιερός Χρυσόστομος. Κατανοούμεν άπαντες, διατί η, άνωθεν επιβολή, διακοπή της λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής Χάλκης υπήρξε μία ζοφερά σελίς εις την ιστορίαν της Εκκλησίας των του Χριστού πενήτων και της Θεολογίας. Από το 1971 και εξής το θεολογικόν αυτό φυτώριον δεν προσφέρει εις το Οικουμενικόν Πατριαρχείον και εις την παγκόσμιον Ορθοδοξίαν τους ευχύμους καρπούς του. Επί πεντηκονταετίαν η Μεγάλη Εκκλησία δεν έχει την δυνατότητα να εκπαιδεύη νέα στελέχη εν Χάλκη, θεολόγους με εκκλησιαστικόν ήθος, με κατάρτισιν και θεολογικήν φαντασίαν, φιλοθέους και φιλάνθρώπους, ευσεβείς και ευφυείς, με καλλιέργειαν ψυχής και ευαισθησίαν, αφωσιωμένους ψυχή τε και σώματι εις την αγίαν αποστολήν της εξαγγελίας του Ευαγγελίου”.
Ολοκληρώνοντας την ομιλία του, ο Παναγιώτατος εξέφρασε την ευαρέσκειά του προς την Εφορεία της Μονής και προς τον ηγούμενό της, επίσκοπο Αραβισσού Κασσιανό, για το έργο που επιτελούν με τους συνεργάτες τους, και καλωσόρισε όλους όσοι ανέβηκαν τον Λόφο της Ελπίδος προκειμένου να συμμετάσχουν στην πανήγυρη της Μονής της Αγίας Τριάδος.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος με τον σημερινό Ηγούμενο Επίσκοπο Αραβισσού Κασσιανό. Φωτο: Ν. Μαγγίνας(+)
Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης βρίσκεται σε λόφο, που ονομάζεται λόφος της Ελπίδας, στη νήσο Χάλκη, μία από τα Πριγκηπόννησα. Απέχει μία περίπου ώρα με πλοίο από την ακτή της Πόλης. Στον τόπο των εγκαταστάσεων της Σχολής βρίσκεται η Μονή της Αγίας Τριάδος, που ιδρύθηκε κατά την περίοδο των βυζαντινών χρόνων, χωρίς να έχουμε πληροφορίες για τον ακριβή χρόνο. Ανίδρυση και ανασύσταση της Μονής συνδέεται με τους Οικουμενικούς Πατριάρχες Μέγα Φώτιο, Μητροφάνη Γ´ και Γερμανό Δ´.Ο τελευταίος, ο Γερμανός Δ´ (1842-1845) επισκέφθηκε τη Μονή το 1842, είδε κατεστραμμένες και ερειπωμένες τις εγκαταστάσεις της και, αφού έλαβε τη σχετική άδεια από τις τουρκικές αρχές, προχώρησε σε ανίδρυση και ανοικοδόμησή της. Την 1η Οκτωβρίου του 1844 με ειδική τελετή επανήρχισε η λειτουργία της Ιεράς Μονής και ταυτόχρονα έγινε η έναρξη της λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής.
Σύμφωνα με επίσημα στοιχεία του Οικουμενικού Πατριαρχείου:
*Το κτίριο, στο οποίο στεγάστηκε αρχικά η Μονή ήταν ξύλινο. Περιλάμβανε χώρους για τη στέγαση των καθηγητών και των σπουδαστών, αίθουσες διδασκαλίας, νοσοκομείο, διευθυντήριο και το πατριαρχικό διαμέρισμα. Σε παρακείμενη λιθόκτιστη διώροφη οικοδομή στεγάστηκε η βιβλιοθήκη του ιδρύματος. Ο σεισμός όμως της 28ης Ιουνίου 1894 μετέτρεψε σε ερείπια τις εγκαταστάσεις, εκτός του ναού, και ανέστειλε τη λειτουργία του.
*Η σημερινή μορφή της Ιεράς Μονής και της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης οφείλεται στην προσφορά του μεγάλου ευεργέτη Παύλου Σκυλίτση Στεφάνοβικ που ανέθεσε στον αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη την οικοδόμηση των νέων εγκαταστάσεων σε σχήμα Π. Το συγκρότημα της Σχολής αποτελείται από υπόγειο, ισόγειο και δύο ορόφους. Τα εγκαίνια έγιναν την 6ην Οκτωβρίου 1896 και συνεχίστηκε η λειτουργία της Σχολής. Κατά την δεκαετία του ’50 άρχισαν και προοδευτικά ολοκληρώθηκαν αρκετές εσωτερικές μεταρρυθμίσεις του οικοδομικού συγκροτήματος με στόχο την ικανοποίηση των νέων αναγκών και απαιτήσεων.
*Ολοκληρώθηκαν σύγχρονοι εγκαταστάσεις λουτρών, εσωτερικής θερμάνσεως, μαγειρείων, ψυκτικού θαλάμου, ενώ έγινε πλήρης επισκευή της οροφής και επαναδιοργάνωση του νοσοκομείου και του διευθυντηρίου. Στην περίοδο αυτή έγιναν και οι εργασίες επιδιορθώσεως του μοναστηριακού ναού. Οι κτιριακές εγκαταστάσεις περιβάλλονται από κήπους, την αισθητική σχεδίαση και την δημιουργία των οποίων επιμελήθηκε ο Μητροπολίτης Πριγκηποννήσων Δωρόθεος. Πίσω από το ιερό βήμα του ναού της Μονής και σε ιδιαίτερο χώρο εκτός του κήπου υπάρχουν τάφοι Πατριαρχών, Μητροπολιτών και Καθηγητών της Σχολής.
*Η Ιερά Θεολογική Σχολής της Χάλκης ιδρύθηκε για να καλύψη τις εκπαιδευτικές ανάγκες της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως και της Ορθοδοξίας γενικότερα. Την ίδρυσή της επέβαλαν και ειδικότερα αίτια, όπως η ευρύτερη αναγέννηση των γραμμάτων κατά τον 19ον αιώνα, η ανάγκη της εκκλησιαστικής και θεολογικής καταρτίσεως του ορθόδοξου κλήρου, η τακτική και συστηματική καλλιέργεια της θεολογικής επιστήμης, η αντιμετώπιση σε ιδεολογικό επίπεδο και με αυστηρά επιστημονικά επιχειρήματα καινοφανών δυτικών ιδεολογιών, όπως του υλισμού και κοινωνικό-φιλοσοφικών συστημάτων με αντιχριστιανικές θέσεις, αλλά και η αντιμετώπιση του προσηλυτισμού που άρχισαν να ασκούν σε βάρος της Ορθοδοξίας οι δυτικές χριστιανικές ομολογίες.
*Η ιστορία της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης από της ιδρύσεώς της (1844) μέχρι σήμερα περιλαμβάνει πέντε περιόδους: την Α’, από το 1844 μέχρι το 1919. Κατά την περίοδο αυτήν η Σχολή είχε επτά τάξεις, τέσσερις γυμνασιακές και τρεις θεολογικές, με κάποιες περιοδικές εξαιρέσεις, την Β´, από το 1919 μέχρι το 1923, όταν καταργήθηκε το γυμνασιακό τμήμα και η Σχολή λειτούργησε ως Ακαδημία με πέντε τάξεις, την Γ´, από το 1923 μέχρι το 1951, όταν επανήλθε στο παλαιό επτατάξιο σχήμα της, την Δ´, από το 1951 μέχρι το 1971, που η Σχολή λειτουργούσε με επτά τάξεις, τις τρεις γυμνασιακές και τις τέσσερις θεολογικές.
*Το 1971 η Σχολή έκλεισε, με νόμο της τουρκικής κυβερνήσεως που απαγόρευσε τη λειτουργία ιδιωτικών ανωτάτων εκπαιδευτικών ιδρυμάτων. Τέλος, από το 1971 παρά τις κατά καιρούς υποσχέσεις των τουρκικών αρχών η Σχολή της Χάλκης δεν λειτουργεί. Στις εγκαταστάσεις της προσέρχονται προσκηνυματικά οι ορθόδοξοι και οι φίλοι της Ορθοδοξίας, ενώ πρόσφατα με πρωτοβουλία του Οικουμενικού Πατριάρχου Κυρίου Βαρθολομαίου διοργανώνονται διεθνή Οικολογικά Συμπόσια και Συνέδρια με εκλεκτές ξένες συμμετοχές.
*Η Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης λειτούργησε βάσει Εκπαιδευτικών Κανονισμών, που εκδόθηκαν κατά τα έτη 1845, 1853, 1857, 1867, 1874, 1898, 1903 και 1951. Ο Κανονισμός του 1903 εφαρμόζετο συνεχώς από το 1923 και εξής με τροποποιήσεις σύμφωνα προς τον περί Μειονοτικών Σχολών και της Μέσης Παιδεύσεως Κανονισμό του Υπουργείου Παιδείας της Τουρκικής Δημοκρατίας. Τέλος ο Κανονισμός του 1951 είναι ο πρώτος που επικυρώθηκε από την τουρκική πολιτεία. Βέβαια για θέματα εσωτερικής ζωής, σχέσεων, πειθαρχίας και εφαρμογής του προγράμματος υπάρχουν και οι ειδικοί εσωτερικοί κανονισμοί.
*Η Θεολογική Σχολή της Χάλκης είναι ίδρυμα του Οικουμενικού Πατριαρχείου και έχει ως άμεσον προστάτη, ρυθμιστή και πνευματική κορυφή τον εκάστοτε Οικουμενικό Πατριάρχη και την περί αυτόν Ιερά Σύνοδο του Οικουμενικού Θρόνου. Ειδικότερα με τα αναφερόμενα στην Σχολή ζητήματα ασχολείται ιδιαίτερη επιτροπή αρχιερέων, που ονομάζεται «Εφορία της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης». Η «Εφορία» διαθέτει ιδιαίτερο γραφείο στο Πατριαρχείο και αναφέρεται κανονικώς στην Ιερά Σύνοδο. Την «Εφορία» απασχολούν η κατάρτιση του προϋπολογισμού, ο διορισμός του διδάσκοντος προσωπικού, η πρόσληψη των σπουδαστών και η γενικότερη εποπτεία της Σχολής
*Την εσωτερική διεύθυνση της Σχολής ασκεί ο διευθυντής της, που ονομάζεται «σχολάρχης». «Σχολάρχης» μπορεί να ονομαστεί αρχιμανδρίτης η συνήθως επίσκοπος η μητροπολίτης. Αυτός είναι ο πρόεδρος του καθηγητικού συλλόγου και θεωρείται ηγούμενος της μοναστικής κοινοβιακής αδελφότητας, που απαρτίζουν κατά ιδιότυπον τρόπο ως αδελφοί της Ιεράς Μονής οι σπουδαστές της. Συνεργάτες στο έργο του ο σχολάρχης έχει τους καθηγητές, τον γραμματέα, τον επιστάτη ή επιμελητή των σπουδαστών, τον βιβλιοφύλακα, τον γραμματέα της διευθύνσεως και τον οικονόμο. Σχολάρχης συνήθως διορίζεται ένας από τους άγαμους κληρικούς μέλος του καθηγητικού συλλόγου. Σχολάρχες, που διεύθυναν κατά τον 19ον αιώνα για σειράν ετών την Σχολή, υπήρξαν: ο Μητροπολίτης Σταυρουπόλεως Κωνσταντίνος Τυπάλδος (1844-1864) και ο Αρχιμανδρίτης Γερμανός Γρηγοράς (1868-69, 1977-97). Κατά δε τον 20ον αιώνα σχολάρχες υπήρξαν ο Μητροπολίτης Σελευκείας Γερμανός Στρηνόπουλος (1907-1922), ο Μητροπολίτης Ιωακείμ Πελεκάνος (1924-1931, ο Μητροπολίτης Φιλαδελφείας Αιμιλιανός (1932-1942), ο Μητροπολίτης Νεοκαισαρείας Χρυσόστομος Κορωναίος (1942-1950), ο Μητροπολίτης Ικονίου Ιάκωβος Στεφανίδης (1951-1955) και τέλος ο Μητροπολίτης Σταυρουπόλεως Μάξιμος Ρεπανέλλης (1955-1991)
*Καθηγητές του Θεολογικού Τμήματος, κληρικοί και λαικοί, υπήρξαν συνήθως απόφοιτοι της Σχολής που συνέχισαν σπουδές ειδικεύσεως σε ορθόδοξες η ξένες πανεπιστημιακές σχολές. Οι καθηγητές εκτός από το διδακτικό τους έργο είναι και μέλη διαφόρων συνοδικών επιτροπών του Οικουμενικού Πατριαρχείου. Μετέχουν ως αντιπρόσωποι του Πατριαρχείου και της Σχολής σε διάφορα διορθόδοξα και διαχριστιανικά επιστημονικά συνέδρια και καλούμενοι δίνουν διαλέξεις η κάμνουν ομιλίες και μαθήματα σε ξένα πανεπιστήμια. Καθηγητές της Σχολής υπήρξαν μ. α., οι Φ. Βαφείδης, Β. Αντωνιάδης, Χρ. Ανδρούτσος, Β. Στεφανίδης, Ι. Ευστρατίου, Π. Κομνηνός, Μητρ. Σταυρουπόλεως Μάξιμος, Ιω. Παναγιωτίδης, Μητρ. Εφέσου Χρ. Κωνσταντινίδης, οικ. Γ. Αναστασιάδης. Εμμ. Φωτιάδης Β. Αναγνωστόπουλος, Κ. Καλλίνικος, Β. Σταυρίδης, Αρ. Πασαδαίος, Μητρ. Δέρκων Κ. Χαρισιάδης, Μητρ. Ηλιουπόλεως και Θείρων Αθ. Παππάς και Ε. Φουντόπουλος.
ΦΩΤΟ : Ι.Θ.Σ. Χάλκης
*Κατά τον εσωτερικό κανονισμό η Σχολή έναντι των σπουδαστών της διατηρεί διορθόδοξη μορφή με σαφώς οικουμενικό χαρακτήρα. Επειδή λειτουργεί ως μοναστική αδελφότητα, προσλαμβάνει ως σπουδαστές της μόνον άνδρες, λαικούς, κληρικούς η μοναχούς και τελευταία για μικρό διάστημα και ως ακροατές εγγάμους. Οι σπουδαστές φορούν μέσα στους χώρους της Σχολής ομοιόμορφο κοντόρασο μαύρου χρώματος. Έχουν περιορισμένες εξόδους σε ορισμένες ημέρες και αν χρειαστεί, για ειδικούς λόγους περισσότερος χρόνος, η σχολαρχεία χορηγεί ειδική άδεια. Η φοίτηση στην Σχολή είναι συνεχής και παρέχεται δωρεάν. Σε περίπτωση, κατά την οποία οι σπουδαστές με την ολοκλήρωση των σπουδών τους δεν χειροτονηθούν, οφείλουν να καταθέσουν στην Σχολή χρηματική αποζημίωση έναντι των εξόδων σπουδών και διατροφής τους. Οι σπουδαστές είτε κατά τη διάρκεια των σπουδών είτε μετά την αποφοίτησή τους και εφόσον έχουν την κατάλληλη ηλικία και τα απαιτούμενα κανονικά προσόντα εισέρχονται στις τάξεις του Κλήρου. Το ποσοστό των χειροτονουμένων αποφοίτων της Σχολής είναι αρκετά υψηλό και εγγίζει το 80%. Κέντρο της ζωής των σπουδαστών αποτελεί η ορθόδοξη λατρεία και η συμμετοχή στις λατρευτικές συνάξεις του ναού. Σημαντική βαρύτητα δίδεται στη διδασκαλία του μαθήματος της βυζαντινής μουσικής και οι απόφοιτοι της Σχολής διακρίνονται για την κατάρτισή τους στο βυζαντινό μέλος.
Διακεκριμένος απόφοιτος της Χάλκης υπήρξε ο Άγιος Ιερομάρτυρας Μητροπολίτης Σμύρνης Χρυσόστομος (Καλαφάτης) , ο οποίος το 1922 κατά την Μικρασιατική Καταστροφή είχε μαρτυρικό τέλος από τον τουρκικό όχλο, στον οποίο τον παρέωσε ο Νουρεντίν Πασάς.
Στην Σχολή σώζεται αρχιερατικός σάκος , τον οποίο είχε δωρίσει και είθισται να φέρει ο εκάστοτε Ηγούμενος-Σχολάρχης την Μεγάλη Παρασκευή το εσπέρας κατά την Ακολουθία του Επιταφίου.
Μέχρι το 1971, η Σχολή υπαγόταν απ’ ευθείας στο Υπουργείο Παιδείας της Τουρκίας και το καθεστώς της το ρύθμιζε ο «Κανονισμός λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής Χάλκης». Αυτός εγκρίθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 1951 με απόφαση του Ανωτάτου Εκπαιδευτικού Συμβουλίου του Υπουργείου Παιδείας της Τουρκίας, και τον επικύρωσε η Ιερά Σύνοδος του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις 5 Οκτωβρίου 1951. Τέθηκε σε εφαρμογή στις 3 Οκτωβρίου 1953. Οι τουρκικές αρχές διέκοψαν τη λειτουργία της το 1971, με πρόσχημα την απαγόρευση από την τουρκική νομοθεσία, της ιδιωτικής ανώτατης θρησκευτικής εκπαίδευσης. Αλλά ο ίδιος ο εγκεκριμένος από τις αρχές Κανονισμός λειτουργίας της, την χαρακτηρίζει επαγγελματική σχολή, η οποία παρέχει εκπαίδευση τουλάχιστον ενός έτους μετά το λύκειο.
Κύπριοι απόφοιτοι της Χάλκης
Μεταξύ των σπουδαστών και αποφοίτων της Χάλκης υπήρξαν πολλλοί Ελληνοκύπριοι τόσο πριν , όσο και μετά το 1950. Από την δεύτερη κατηγορία γνώρισα και συνδέθηκα με τρεις. Ο ένας πήγε στην Χάλκη, όντας ήδη διάκονος. Οι άλλοι πήγαν λαϊκοί έκαναν οικογένεια και δίδαξαν ως καθηγητές θεολόγοι στην Μέση Εκπαίδευση. Δυστυχώς, από τους τρεις εν ζωή βρίσκεται μόνο ο Χαράλαμπος Χατζηχαραλάμπους. Οι άλλοι δύο , ο Αρχιμανδρίτης Διονύσιος, ο οποίος διετέλεσε Ηγούμενος της Ι.Μ. Χρυσορογιαττίσσης, και ο δρ . Ανδρέας Μιτσίδης εκοιμήθησαν. Τον Νοέμβριο του 2009 είχαμε την ευκαιρία να ταξιδέψουμε στην Πόλη και να πάνε να λειτουργηθούν στην τροφό Σχολή τους.
Νοέμβριος 2009 ,Αριστερά και δεξιά του Οικουμενικού Πατριάρχη οι μακαριστοί π. Διονύσιος και Ανδρέας Μιτσίδης. Στο άκρο δεξιά ο Χαράλαμος Χατζηχαραλάμπους. ΦΩΤΟ: Α. Βικέτος
Τρισάγιο στα μνήματα των Σχολαρχών. ΦΩΤΟ: Α. Βικέτος
Σημαντικά ντοκομέντα αναφορικά με την απόφαση της Άγκυρας να κλείσει την Ι.Θ. Σ. της Χάλκης έφερε στο φως ο Μητροπολίτης Μύρων Χρυσόστομος στο πολύ σημαντικό βιβλίο του , που κυκλοφόρησε στα τέλη του 2013 , με τίτλο «Χρεωστική ιστορική ανασκόπηση για την Ιερά Θεολογική Σχολή της Χάλκης», εκδόσεις “Ιστός”, της Πόλης
Βαρυσήμαντα έγγραφα Οικουμενικού Πατριαρχείου προς την Άγκυρα για την Χάλκη by ARISTEIDIS VIKETOS on Scribd
Το ζήτημα της επαναλειτουργίας της Σχολής
Πάγιο αίτημα του Οικουμενικού Πατριαρχείου είναι η επαναλειτουργία της Σχολής υπό το, προ του 1971, καθεστώς. Το αίτημα αυτό έχει διατυπωθεί επισήμως και κατ’ επανάληψιν. Το Πατριαρχείο επιθυμεί τη φοίτηση σε αυτή όλων των ορθοδόξων, ανεξαρτήτως ιθαγενείας. Επίσης, επιθυμεί να διδάσκουν σε αυτή και μη τουρκικής ιθαγένειας καθηγητές, όπως συνέβαινε και παλαιότερα. Με τον τρόπο αυτό, η Σχολή θα διατηρήσει την αυτονομία της και θα αποφευχθεί η δημιουργία προβλημάτων εκκοσμίκευσης, που είναι αντίθετη στην αληθή φύση της Σχολής ως Θρησκευτικού Σεμιναρίου προπαρασκευής για το στάδιο της ιεροσύνης.
Η επαναλειτουργία της Σχολής αποτελεί κατ’ ουσίαν υποχρέωση της Τουρκίας έναντι των πολιτών της, τα θρησκευτικά δικαιώματα των οποίων σαφώς παραβιάζονται από την, επί πέντε δεκαετίες, υποχρεωτική διακοπή της λειτουργίας της. Συγκεκριμένα, προσβάλλεται ευθέως το δικαίωμα μίας Εκκλησίας να εκπαιδεύει τους κληρικούς της, κατά παράβαση της Συνθήκης της Λωζάννης, της Ευρωπαϊκής Σύμβασης Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων και άλλων διεθνών κειμένων, που αναφέρονται στα ανθρώπινα και μειονοτικά δικαιώματα και δεσμεύουν την Τουρκία. Το θέμα συνιστά σημαντικό σημείο στο κεφάλαιο των μεταρρυθμίσεων, οι οποίες πρέπει να επέλθουν για την βελτίωση της καταστάσεως των ανθρωπίνων δικαιωμάτων στη Τουρκία και στο πλαίσιο της ευρωπαϊκής προοπτικής της, και καταγράφεται σε όλα τα κείμενα της Ευρωπαϊκής Ένωσης (π.χ. βλ. ετήσιες Εκθέσεις Προόδου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής). Αναμένεται δε να συνεχίσει να απασχολεί την Ευρωπαϊκή Ένωση στο πλαίσιο των ενταξιακών διαπραγματεύσεων.
Παρά τις διεθνείς παραινέσεις, η Τουρκία δηλώνει ότι εξετάζει μεν την διαδικαστική μεθόδευση για την επαναλειτουργία της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης, χωρίς όμως να φαίνεται να προχωρεί σε συγκεκριμένα προς τούτο βήματα.
Η Χάλκη, όπως έχει γράψει ο πρέσβυς ε.τ. Αλέξης Αλεξαννδρής , “έχει λάβει διεθνή προσοχή τα τελευταία χρόνια”. Τον Οκτώβριο του 1998, το Κογκρέσο των ΗΠΑ υποστήριξε την επαναλειτουργία της Χάλκης. Η Ευρωπαϊκή Ένωση έχει αναφέρει επίσης το ζήτημα στις διαπραγματεύσεις για την τουρκική προσχώρηση στην ΕΕ. Ο Πρόεδρος των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον επισκέφτηκε την Χάλκη στην επίσκεψή του στην Τουρκία το 1999 και ζήτησε από τον Τούρκο Πρόεδρο Σουλεϊμάν Ντεμιρέλ να επιτρέψει την επαναλειτουργία της Σχολής.
Τον Αύγουστο του 2011, ο Τούρκος Πρωθυπουργός Ερντογάν αποφάσισε με διάταγμα ότι τα ακίνητα και τα θρησκευτικά κτίρια του Οικουμενικού Πατριαρχείου της Κωνσταντινούπολης, τα οποία κατασχέθηκαν στο παρελθόν πρέπει να επιστραφούν προς το Οικουμενικό Πατριαρχείο της Κωνσταντινούπολης.
Τον Ιανουάριο του 2013, ανέφερε η τουρκική εφημερίδα Today’s Zaman ότι το τουρκικό Συμβούλιο Ιδρυμάτων επέστρεψε 190 εκτάρια γης πρός το ίδρυμα της Μονής της Αγίας Τριάδος. Το εν λόγω ίδρυμα είναι ο ιδιοκτήτης της Θεολογικής Σχολής της Χάλκης. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της γης βρίσκεται στο χώρο της Θεολογικής Σχολής. Έτσι το Οικουμενικό Πατριαρχείο ελπίζει ότι οι υποσχέσεις από την τουρκική κυβέρνηση ότι θα επιτραπεί η επαναλειτουργία της Χάλκης θα τηρηθούν.
Τον Φεβρουάριο του 2019 επισκέφθηκε τη Θεολογική Σχολή για πρώτη φορά, μετά από 86 χρόνια, εν ενεργεία Έλληνας πρωθυπουργός. Ήταν ο Αλέξης Τσίπρας, στο πλαίσιο επίσημης επίσκεψής του στην Τουρκία.
Ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος , παρόντος του εκπροσώπου της Προεδρίας της Τουρκικής Δημοκρατίας, Ιμπραήμ Καλίν, υπενθύμισε ότι η Θεολογική Σχολή της Χάλκης ιδρύθηκε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και ζήτησε την αποκατάσταση της αδικίας που υπέστη το Οικουμενικό Πατριαρχείο. «Είναι απαράδεκτο ένα ίδρυμα τέτοιο, που λειτούργησε επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας να είναι κλειστό επί Τουρκικής Δημοκρατίας», σημείωσε.
Της επίσκεψης Τσίπρα είχε προηγηθεί αυτή του Ελευθερίου Βενιζέλου το 1933
Το επιβλητικό πέτρινο κτίσμα που δεσπόζει σήμερα, γεωγραφικά και τοπογραφικά, στον λόφο Ελπίδα της νήσου Χάλκης και αποτελεί σημείο αναφοράς της συστάδας των Πριγκηποννήσων, οικοδομήθηκε το 1896 από τον επιφανή Ρωμιό αρχιτέκτονα Περικλή Φωτιάδη, με χορηγία του μεγάλου ευεργέτη του Γένους τραπεζίτη Παύλου Στεφάνοβικ-Σκυλίτση.
Φυτώριο ιεραρχών και δεξαμενή σκέψης
Ειδικότερα, κατά τη δεκαετία της σχολαρχίας του κορυφαίου οικουμενιστή Μητροπολίτη Σελευκείας Γερμανού Στρηνόπουλου (1912-1922), η Θεολογική Σχολή εξελίχθηκε σε ένα σύγχρονο, εξωστρεφές εκπαιδευτικό κέντρο της Ορθοδοξίας, μεταξύ των προτεραιοτήτων του οποίου ήταν και η προετοιμασία του θεολογικού εδάφους για την προώθηση της ενότητας των χριστιανικών Εκκλησιών, ορθοδόξων και ετεροδόξων. Με πρωτοβουλία του Γερμανού (μετέπειτα Αρχιεπίσκοπος Θυατείρων και Μεγάλης Βρετανίας) συγκροτήθηκε επιτροπή καθηγητών-σπουδαστών με αντικείμενο τη μελέτη των δι-ομολογιακών σχέσεων, των δογματικών διαφορών και των δυνατοτήτων συμφιλίωσης των Εκκλησιών. Στην επιτροπή αυτή συμμετείχαν, μεταξύ άλλων, οι τότε σπουδαστές και μετέπειτα Οικουμενικοί Πατριάρχες Μάξιμος και Αθηναγόρας. Επιτροπή διακεκριμένων Χαλκιτών θεολόγων συνέταξε την ιστορική Πατριαρχική και Συνοδική Εγκύκλιο του 1920 με την οποία απευθύνετο έκκληση στις απανταχού χριστιανικές Εκκλησίες να ιδρύσουν μια «Κοινωνία των Εκκλησιών» κατά το πρότυπο της Κοινωνίας των Εθνών. Στο ίδιο πνεύμα, η Θεολογική Σχολή πρωτοστάτησε επί πατριαρχίας Αθηναγόρα (1949-1972) στην ανάπτυξη της οικουμενικής εκκλησιαστικής διπλωματίας του Φαναρίου και επεξεργάστηκε τον διαχριστιανικό και διορθόδοξο διάλογο.
Πολιτική απόφαση του κεμαλικού κατεστημένου
Επί οθωμανοκρατίας, η Θεολογική Σχολή ανήκε θεσμικά απευθείας στο Οικουμενικό Πατριαρχείο και λειτουργούσε σύμφωνα με τους οθωμανικούς νόμους. Σχολάρχης της ήταν πάντα εν ενεργεία λόγιος αρχιμανδρίτης, επίσκοπος ή μητροπολίτης του Φαναρίου. Με την εγκαθίδρυση της τουρκικής δημοκρατίας το 1923, η Θεολογική Σχολή συνέχισε να λειτουργεί σύμφωνα με τα άρθρα 40 και 41 της πολυμερούς διεθνούς Συνθήκης της Λωζάννης αλλά και βάσει της εσωτερικής τουρκικής νομοθεσίας. Πάρα ταύτα, η Χάλκη υπήρξε πάντα κόκκινο πανί για τους εθνικιστές στην Τουρκία.
Η καταδίωξη της Σχολής ξεκίνησε επί εποχής Νεότουρκων όταν κατά τη διάρκεια του Α΄ Παγκοσμίου Πολέμου επιχειρήθηκε, αναποτελεσματικά, η απαλλοτρίωσή της. Το ιδιοκτησιακό καθεστώς της Σχολής αμφισβητήθηκε επίσης από την κεμαλική Τουρκία και διευθετήθηκε μόνο όταν το Φανάρι εξαναγκάστηκε να αποδεχθεί ως αντάλλαγμα την απώλεια της Εμπορικής Σχολής, το έτερο μεγαλοπρεπές κτίριο της Ρωμιοσύνης στη Χάλκη που ανήκε στο Οικουμενικό Πατριαρχείο.
Η Θεολογική Σχολή Χάλκης δεν μπορούσε να μην επηρεαστεί όταν κατά τη δύσκολή περίοδο της διετίας 1964-1965 διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις εφάρμοσαν ένα σχέδιο αποδυνάμωσης και υπονόμευσης του πατριαρχικού θεσμού.
Τα περιοριστικά μέτρα στην περίπτωση της Χάλκης κορυφώθηκαν το 1971, όταν μετά το στρατιωτικό πραξικόπημα, η ελεγχόμενη από τον στρατό υπηρεσιακή κυβέρνηση του Νιχάτ Ερίμ προχώρησε στην απαγόρευση της λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής. Νομικό πρόσχημα για το κλείσιμο της Χάλκης πρόσφερε απόφαση του τουρκικού συνταγματικού δικαστηρίου για την κατάργηση της ανώτατης ιδιωτικής παιδείας στην Τουρκία (12.1.1971).
Η απόφαση να περιληφθεί στα ανώτατα ιδρύματα ήταν σαφώς αυθαίρετη, αφού η Θεολογική Σχολή Χάλκης ήταν μειονοτικό εκπαιδευτικό ίδρυμα, η λειτουργία του οποίου κατοχυρωνόταν από τη Συνθήκη της Λωζάννης. Ούτε λειτουργούσε υπό μορφή εμπορικής επιχείρησης ή συνεταιρισμού που απέβλεπε στο οικονομικό κέρδος, όπως οι λοιπές ιδιωτικές σχολές που καταργούνταν. Δεν είχε ποτέ αναγνωριστεί ως πανεπιστημιακό ίδρυμα από τις τουρκικές αρχές. Βάσει της τουρκικής νομοθεσίας παρείχε αποκλειστικά επαγγελματική θεολογική μόρφωση χωρίς να υπερβαίνει τον βαθμό και το επίπεδο σπουδών επαγγελματικής σχολής.
Παρά τις σχετικές διαμαρτυρίες του Οικουμενικού Πατριαρχείου στις αρχές Ιουλίου 1971 ανακοινώθηκε και επισήμως η παύση λειτουργίας της Θεολογικής Σχολής Χάλκης, η οποία έκτοτε παραμένει κλειστή με διαδοχικές τουρκικές κυβερνήσεις να αρνούνται πεισματικά στην ελληνορθόδοξη μειονότητα το δικαίωμα της εκπαίδευσης των κληρικών της.
Ο έμπειρος πρέσβυς ε.τ. Αλέξης Αλεξανδρής εκτιμά: “Το κλείσιμο της Χάλκης υπήρξε πολιτική απόφαση του κεμαλικού κατεστημένου. Συγκαταλέγεται μεταξύ των αντιποίνων της Άγκυρας για την αποφασιστικότητα του Πατριάρχη Αθηναγόρα να αναδείξει διεθνώς τον οικουμενικό ρόλο της Εκκλησίας της Κωνσταντινουπόλεως, ενώ ταυτόχρονα αποτελούσε διπλωματικό χαρτί στην ελληνοτουρκική διελκυστίνδα στο Κυπριακό. Μετά το 1974, η τουρκική διπλωματία χρησιμοποιεί το ζήτημα της Χάλκης στο πλαίσιο μια κακώς νοούμενης αμοιβαιότητας μεταξύ της ελληνορθόδοξης μειονότητας της Κωνσταντινούπολης, Ιμβρου και Τενέδου και της μουσουλμανικής της Θράκης”.
*Ενδιαφέροντα στοιχεία για την Ιστορία της Ι.Θ.Σ Χάλκης μπορείτε να διαβάστε στο εξαντλημένο βιβλίο του αείμνηστου καθηγητή Απόστολου Δ. Μέξη, το οποίο κυκλοφόρησε στην Κωνσταντινούπολη το 1933.
Το βιβλίο ανήκε στην ανεκτίμητης αξίας συλλογή του αείμνηστου Μεγάλου Οικονόμου του Οικουμενικού Πατριαρχείου , π. Μελέτιου Σακκουλίδη, την οποία μετά την εκδημία του η οικογένεια του δώρισε στο Σισμανόγλειο Μέγαρο του Ελληνικού Γενικού Προξενείου Κων/πολης
Ο πατήρ Μελέτιος Σακκουλίδης γεννήθηκε το 1926 στη Χαλκηδόνα.
Αποφοίτησε από την Ιερά Θεολογική Σχολή Χάλκης το 1949. Υπηρέτησε ως ιερατικός προϊστάμενος στην Κοινότητα Κοντοσκαλίου και αργότερα της ευρύτερης περιοχής Βλάγκας-Υψωμαθείων. Το 1985 του απονεμήθηκε το οφίκιο του Μεγάλου Οικονόμου της Μεγάλης του Χριστού Εκκλησίας.
Το ενδιαφέρον του για την ιστορία και την πνευματική παραγωγή των Ελλήνων της Κωνσταντινούπολης και της Μικράς Ασίας τον οδήγησε στη συλλογή βιβλίων με ποικίλο περιεχόμενο. Μετά τον θάνατό του το 2009 και σύμφωνα με την ρητή επιθυμία του, η συλλογή Σακκουλίδη περιήλθε στο Σισμανόγλειο Μέγαρο του Γενικού Προξενείου της Ελλάδας στην Κων/πολη.
Στη συλλογή έχουν καταγραφεί 11.786 τίτλοι βιβλίων και χειρογράφων. Τα περισσότερα έχουν ψηφιοποιηθεί από την την Medusa, το ψηφιακό αποθετήριο ανοιχτής πρόσβασης της Δημόσιας Κεντρικής Βιβλιοθήκης Βέροιας.
Το τέμπλο του καθολικού της Μονής , το οποίο είναι αφιερωμένο στην Αγία Τριάδα είναι ξυλόγλυπτο.
Στο αριστερό μέρος του ναού υπάρχει περίτεχνος άμβωνας και η αμφιοπρόσωπος εικόνα της «Παναγίας της Παυσολύπης». Πρόκειται για Παλαιολόγεια εικόνα , που χρονολογείται στο β΄ μισό 14ου αιώνα. Στην εμπρόσθια όψη απεικονίζεται η Παναγία η οποία κρατά στην αγκαλιά της τον Χριστό, που είναι βρέφος. Συμβολίζει το δοχείο χαράς, που έφερε στον κόσμο τον Ιησού Χριστό, την πηγή κάθε χαράς και δύναμης. Η Εικόνα της Παναγίας με τον Χριστό περιβάλλεται από εικόνες των Δεσποτικών και Θεομητορικών εορτών της Εκκλησίας. Στην οπίσθια όψη απεικονίζεται η Σταύρωση του Χριστού .
Οι φωτογραφίες των εικόνων , όπως και η κεντρική (κορυφή του θέματος) είναι της Ι.Θ.Σ. Χάλκης
Στην εξωτερική ανατολική πλευρά του ναού όπου και η κόγχη του ιερού βρίσκεται το κοιμητήριο της μονής. Σε αυτό είναι ενταφιασμένοι οι Πατριάρχες Κωνσταντινουπόλεως Κύριλλος ο Ζ΄ (1872) και Κωνσταντίνος Ε΄ (1833 – 1914) και οι ηγούμενοι – σχολάρχες μητροπολίτες Νικομηδείας Φιλόθεος Βρυέννιος (1833 – 1917), Σάρδεων Μιχαήλ Κλεόβουλος (1848 – 1918), ο αρχιμανδρίτης Γερμανός Γρηγοράς (1832 – 1904) και οι καθηγητές της σχολής Ιωάννης Τάξης (1877), Λέανδρος Αρβανιτάκης (1893), Ηλίας Τανταλίδης (1876) και Παντολέων Κομνηνός (1923).
ΦΩΤΟ : Ι.Θ.Σ. Χάλκης
Η κατάθεση του αποφοίτου της Χάλκης Αρχιμανδρίτη Χρυσόστομου Ξυνού
Μαθητής των πρώτων τάξεων του Γυμνασίου στον Βύρωνα είχα στην Αγία Τριάδα κατηχητή τον εκ των διακόνων τότε της Μητρόπολης των Αθηνών Βυρωνιώτη, π. Χρυσόστομο Ξυνό. Το μάθημα του ξεχώριζε . Ήταν αυθεντικά ορθόδοξο , μετέφερε την Μικρασιατική ευσέβεια, μετέφερε το ήθος της Χάλκης, που , όπως διαπίστωσα χρόνια μετά, είναι ξένο από τον ευσεβισμό και τον προτεσταντινσμό των παρεκκλησιαστικών οργανώσεων, από τις οποίες προερχόταν η πλειοψηφία των κληρικών και λαϊκών κατηχητών, που γέμιζαν με ενοχές τις ψυχές μας.
Γόνος οικογένειας προσφύγων της Μικράς Ασίας-οι δύο γονείς του, από τα Βουρλά, μετά την καταστροφή γνωρίστηκαν στην προσφυγιά, έκαναν τον γάμο τους και έστησαν το σπιτικό τους, στο οποίο γεννήθηκαν τα επτά παιδιά τους. Το έκτο ήταν ο Νίκος , ο μετέπειτα Χρυσόστομος.
Ως Νίκος έφυγε από τον Βύρωνα το 1962 για την Θεολογική Σχολή της Χάλκης. Εκεί έλαβε τον πρώτο βαθμό της ιεροσύνης και επέστρεψε στον Βύρωνα διάκονος και πτυχιούχος Θεολογίας.
Τότε κοντά στον Μεγάλο Αρχιεπίσκοπο Αθηνών Χρυσόστομο Β΄, ο οποίος είχε έρθει από την μαρτυρική Σμύρνη , έγινε το στολίδι του Καθεδρικού Ναού των Αθηνών. Τα σπίτια τους ήταν πολύ κοντά επί της οδού Χρυσοστόμου Σμύρνης. Έμειναν μαζί μέχρι την εκθρόνιση, με εντολή των Ανακτόρων, του γέροντος Πρωθιεράρχου. Ο Αθηνών Ιερώνυμος ο Α΄ στις 25 Μαΐου 1969 χειροτόνησε τον διάκονο Χρυσόστομο πρεσβύτερο και τον χειροθέτησε Αρχιμανδρίτη. Αρχικά τοποθετήθηκε στην Μεταμόρφωση του Βύρωνα . Το 1974 , όταν δημιουργήθηκε η Μητρόπολη Νέας Σμύρνης , με πρώτο Μητροπολίτη τον Σμυρναίο στην καταγωγή , Χρυσόστομο Βούλτσο ο π. Χρυσόστομος πήγε στην νέα Μητρόπολη αρχικά στον ναό του Αγίου Τρίφωνα Τερψιθέας και τώρα υπηρεί ακάματος , μετά από μισό και πλέον αιώνα ιεροσύνης στον Άγιο Γεώργιο Αλίμου. Από το γραφείο του στον ναό ο π. Χρυσόστομος μιλά για την τροφό Σχολή.
ΕΔΩ ΔΕΙΤΕ ΑΝΑΡΤΗΣΗ ΣΤΙΣ 7 /1/ 2021
