Πλάτανα: Η αρχαία Ερμώνασσα του Ευξείνου Πόντου

Πλάτανα: Η αρχαία Ερμώνασσα του Ευξείνου Πόντου

Η Θωμαΐς Κιζιρίδου γράφει για το σημερινό  Akçaabat 

Σύμφωνα με ορισμένους μελετητές, στη θέση των Πλατάνων, ήταν χτισμένη η αρχαία Ερμώνασσα, η οποία στους χρόνους του βασιλιά του Πόντου Φαρνάκη Α΄ μετονομάστηκε Φαρνάκεια. Στους βυζαντινούς χρόνους μετονομάστηκε σε Πλατάνιον, όνομα που οφείλεται στο ιερό άλσος με πλατάνια που υπήρχε εδώ παλαιότερα.

Στα χρόνια της Αυτοκρατορίας των Μεγάλων Κομνηνών αποτελούσε πρωτεύουσα του βάνδου Τρικωμίας και μετά την οθωμανική κατοχή πρωτεύουσα ναχιγιέ (δήμου).

Σύμφωνα με τον Δ. Η. Οικονομίδη «Τα Πλάτανα πόλις εκτισμένη επί λόφων καταφύτων από ελαιώνας έχει δυο ενορίας και δυο εξαταξίους αστικάς σχολάς, ως και δυο ναούς, ων ο εις έπ’ ονόματι των Ταξιαρχών ανάγεται εις τους χρόνους των Κομνηνών. Τα Πλάτανα παράγουσι διάφορα προϊόντα, οίον καπνόν, του οποίου πλέον των 2.000.000 χιλιογράμμων εξάγεται ετησίως, ελαίας , έλαιον αρίστης ποιότητος , φασόλια…»

Platana 2 tmima tis polis
Τμήμα της πόλης των Πλατάνων, όπως φαίνεται από τη θάλασσα (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

Οι ελληνικές συνοικίες

Πριν τον Ξεριζωμόστα Πλάτανα υπήρχαν δυο ελληνικές συνοικίες, τα κυρίως Πλάτανα, που οι Τούρκοι ονόμαζαν Νέσφι Πλάτανα και η ενορία Γιανλού. Στην κώμη, εκτός από τους ναούς των Ταξιαρχών και του Αγίου Γρηγορίου, υπήρχε και μια άλλη εκκλησία, του Αγίου Γεωργίου. Εκεί κοντά βρισκόταν το επτατάξιο σχολείο, Φροντιστήριο Πλατάνων, το νέο κτήριο το οποίο είχε εγκαινιαστεί το 1909.

Δίπλα, βρισκόταν η κυριότερη πλατεία των Πλατάνων, το Μαγκάν’, όπου στήνονταν οι χοροί τις μεγάλες γιορτές, ιδιαίτερα του Πάσχα, που διαρκούσαν ως την Κυριακή του Θωμά.

Επίσης, λειτουργούσε φιλόπτωχος Αδελφότητα, την οποία ενίσχυαν με μεγάλα ποσά οι ξενιτεμένοι της πόλης, καθώς και ο πολιτιστικός σύλλογος «Ερμώνασσα» με αξιόλογη πολιτιστική δράση.

Platana 3 thea apo elliniki koinotita
Η θέα από την ελληνική συνοικία των Πλατάνων (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)
Η πόλη σήμερα

Σήμερα τα Πλάτανα, που έχουν σχεδόν ενωθεί με την Τραπεζούντα, είναι μια σύγχρονη κώμη η οποία βρίθει από την ανοικοδόμηση. Αυτό, βεβαίως, είχε ως αποτέλεσμα να καταστραφούν πολλά από τα πολλά παλιά αρχοντικά των Ελλήνων. Ευτυχώς, όμως, έχουν μείνει αρκετά στην συνοικία Ορτά Μαχαλέ και διατηρούνται από τους σημερινούς ιδιοκτήτες τους σε άριστη κατάσταση.

 

Platana 4 palaia kai nea ellinika
Πολλά τα παλιά ελληνικά αρχοντικά που κατοικούνται και πολλά συνεχώς ανακαινίζονται (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

 

Στην ίδια συνοικία σώζεται άρτια η εκκλησία των Ταξιαρχών, που για πολλά χρόνια αποτελούσε κατοικία.

 

Platana 5 ekklisia
Η εκκλησία των Ταξιαρχών, που στο παρελθόν στέγαζε οικογένεια ντόπιων (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)
Platana 5a esoteriko ekklisias
Το εσωτερικό της εκκλησίας (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)
Platana 5b esoterika troulos ekklisias
Η εσωτερική όψη του τρούλου της εκκλησίας (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

Εσωτερικά, διασώζεται μόνο μέρος του επιδαπέδιου μωσαϊκού. Ακριβώς κολλητά στην εκκλησία έχει ανεγερθεί κατοικία, μιας και η εκκλησία βρίσκεται σε ιδιωτικό, πλέον, χώρο. Ακριβώς απέναντι από την εκκλησία των Ταξιαρχών βρίσκεται το δημοτικό σχολείο Fevzi Pasa Ilkogretim, που αποτελείται από δυο κίτρινα, όμοια, κτήρια.

 

Platana 6 Arenagogeio Parthenagogeio
Το Αρρεναγωγείο και Παρθεναγωγείο των Πλατάνων, σήμερα δημοτικά σχολεία (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

Εκεί στεγάζονταν το παλιό ελληνικό σχολείο. Στο ένα κτήριο, που ιδρύθηκε το 1867, όπως μας πληροφορεί πλάκα που βρίσκεται πάνω από την είσοδό του, στεγαζόταν πιθανότατα το Αρρεναγωγείο, ενώ στο διπλανό, που είναι μεταγενέστερο, το 1893, στεγαζόταν το Παρθεναγωγείο. Σε πλάκα που υπάρχει παράπλευρα της εισόδου διαβάζουμε: «Το ιερόν τούτο τέμενος των Μουσών των Παρθένων ανηγέρθη δαπάναις των φιλόμουσων πατριωτών υιών Αλέξ. Μαυροειδή Γεωργίου Δημητρίου Παναγιώτου Κωνσταντίνου Ιωάννου ιφ ούς η πατρίς επικαλείται την του Θεού ευλογία και τήδε την πλάκα προσαρτήσαι εψηφίσατο μνήμης αϊδίου και ευγνωμοσύνης ένεκεν. Πλάτανα 1 Σεπτεμβρίου 1893».

 

Platana 7 Epigrafi Parthenagogeio
Η μαρμάρινη επιγραφή στην είσοδο του αλλοτινού Παρθεναγωγείου (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

 

Από τον εξώστη του σχολείου η θέα είναι μαγευτική, μιας κι ανοίγεται στο οπτικό πεδίο, τόσο η πόλη των Πλατάνων, οι παρυφές της Τραπεζούντας, αλλά και η ομορφιά της Μαύρης Θάλασσας.

Platana 8 thea apo exosti parthenagogeio
Υπέροχη η θέα από τον εξώστη του Παρθεναγωγείου (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

 

Κρατώντας τον χάρτη της περιοχής ανά χείρας, αναζητούσα στη συνοικία Ορτά Μαχαλέ και ένα παρεκκλήσιο του 13ου-14ου αιώνος. Το εντόπισα στην αυλή μιας κατοικίας.

Platana 9 parekklissi Orta Mahale
Η κόγχη του ιερού του παρεκκλησίου, που συνάντησα σ’ ένα σοκάκι του Ορτά μαχαλέ (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

 

Για πολλά χρόνια χρησιμοποιείτο ως αποθήκη, αλλά όταν άρχισαν με την πάροδο των χρόνων να πέφτουν πέτρες από το τείχος του, ο ιδιοκτήτης, ο κ. Omer Sengun το είχε κλειδωμένο.

Platana 9a eisodos parekklisi
Η είσοδος του παρεκκλησίου, που βρίσκεται πλέον σε ιδιόκτητο χώρο (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

 

Κατόπιν, όμως, παρακλήσεως μου και αφού του εξήγησα το ιστορικό του κτίσματος, το ξεκλείδωσε και μου επέτρεψε να το καταγράψω.

Platana 9b esoteriko parekklisi
Το εσωτερικό του παρεκκλησίου, που πρόθυμα μου επέτρεψε να
καταγράψω ο κ. Omer Sengun (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

Σήμερα στην παραλία των Πλατάνων λειτουργούν πολλά εστιατόρια που προσφέρουν φρέσκο ψάρι, αλλά και τα ονομαστά κεφτεδάκια Πλατάνων, Akçaabat köftesi, που είναι γνωστά για την ιδιαίτερη γεύση τους σ’ όλη την Τουρκία. Επίσης τα Πλάτανα φιλοξενούν από το 1990 ένα από τα πιο φημισμένα φεστιβάλ παραδοσιακών χορών.

 

Platana 10 agalma kemence
Το γιγάντιο άγαλμα του κεμετζετζή κοσμεί την παραλία των Πλατάνων (φωτ.: Θ. Κιζιρίδου)

 

   

ΠΗΓΗ: pontosnews.gr

Share this post