ΠΕΡΙ ΟΜΟΕΡΩΤΙΚΩΝ “ΕΙΚΟΝΩΝ”

Μητροπολίτου πρὠην

Χαλκηδόνος Ἀθανασίου

Εἰς τό Μουσεῖον τῆς Διοικήσεως τοῦ Freising κατά τόν Μάϊον τοῦ 2023 διοργανώθη μία ἔκθεσις ὑπό τόν ἐντυπωσιακόν τίτλον “Κατηραμένη ἡδονή”. Ἡ Ἐκκλησία κατηράτο τήν ἡδονήν, ἀλλά ἡ ἐκκλησιαστική τέχνη ἐκινεῖτο τελείως ἐλευθέρως. Τοῦτο δεικνύει ἡ ἀνωτέρω ἔκθεσις 150 ἔργων τέχνης. Πολλή γυμνή ἐπιδερμίς παρατηρεῖται εἰς τά ἔργα, τά ὁποία σχεδόν ἀποκλειστικά ἔχουν ἐκτελεσθεῖ ὑπό ἀνδρῶν. Ἡ ἔρευνα τῶν ἰχνῶν μαρτυρεῖ θαραλλέως, ἀνοικτοκαρδιακῶς, πολυμερῶς καί πολυτρόπως τήν σεξουαλικότητα καί σωματικότητα διά τῆς Ἱστορίας τῆς Τέχνης.

Εἶναι ἄλλωστε γνωστόν, ὅτι τό θεματολόγιον τῆς θύραθεν καί τῆς θρησκευτικῆς τέχνης, εἶναι λίαν εὐρύ. Ἐντός δέ αὐτοῦ, ἰδιαιτέραν θέσιν κατέχει τό ἀνθρώπινον σῶμα – γυμνόν ἤ  οὔ – τό ὁποῖον κατά τόν Goethe, ἀποτελεῖ τό κατ᾿ ἐξοχήν ἀντικείμενον τῶν Καλῶν Τεχνῶν.

Τοῦτο εἶναι ἀσύνηθες δι᾿ ἕν ἐκκλησιαστικόν περιεχόμενον, ἡ ἔκθεσις ὅμως δεικνύει – καθώς ὁ Καρδινάλιος Reinhard Marx ὡς μυητής τονίζει ὅτι – Σωματικότης καί Σεξουαλικότης ἐν ἐσχάτῃ ἀναλύσει ἐκφεύγουν κάθε ρυθμίσεως καί ὀνοματοθεσίας τῆς Κοινωνίας καί τῆς Ἐκκλησίας.

Τά ὑπομνήματα τῶν πινάκων ἐνίοτε εἶναι καταπληκτικά, ὑπάρχουν ὡσαύτως γάρ εἰς γνωστά ἔργα νέα ἀνακαλυπτόμενα στοιχεῖα. Ἡ συχνά τονιζομένη σχέσις σεξουαλικότητος καί ἐνοχῆς, διαδραματίζει ρόλον κλειδός καἴτοι τελείως ἀμφίσημον, προκαλοῦντα τήν Ἐκκλησίαν, θεολογίαν καί πιστούς¹.

Καί νῦν ἐρχόμεθα εἰς τήν εἰκονογραφικήν καί εἰκονολογικήν ἑρμηνείαν διαπρεποῦς ἔργου τοῦ Guido Reni (1575-1642), συμβολικοῦ τοῦ διαχρονικοῦ καί φρικτοῦ Μαρτυρίου τῆς Ἐκκλησίας καί τοῦ Χριστιανισμοῦ γενικότερον.

Ὁ G. Reni (il divino) ἐξέχων ἐκτελεστῆς τῆς ὠραιότητoς τοῦ θείου ἧτο εἷς τῶν σπουδαιοτέρων ζωγράφων τοῦ Barock κατά τόν 16ο αἰῶνα, ὁ ὁποῖος ἐξετέλεσεν ἀριστοτεχνικά ἔργα θρησκευτικοῦ, μυθολογικοῦ, ἀλληγορικοῦ χαρακτῆρος καί ρωπογραφίας. Ὁ πίναξ φέρει τόν τίτλον: “ὁ λογχιζόμενος ὑπό βελῶν Ἅγιος Σεβαστιανός” – πρότυπον καί τῆς μοναχῆς Σεβαστιανῆς Καραϊσκακαίνης – τῆς πολυπαθοῦς.

Εὑρίσκεται – ὁ γυμνός οὗτος ἅγιος ἐν βασάνοις – εἰς τό Museo di Strada Nuova, Palazzo Rosso τῆς Γενούης, ἐκτελεσθέν περί τό 1615.

Ὁ ἄγιος εἰκονίζεται εἰς τό μέσον τοῦ πίνακος ἐγκατελελειμένος εἰς τήν μοῖραν του καί δεόμενος ὑπέρ ἡμῶν. Εἶναι γυμνός κατά τό ἡμισι μετά σπασμοῦ τινός εἰς τήν μέσην τοῦ, πιθανῶς λόγῳ τοῦ μαρτυρικοῦ πόνου, τό δέ βλέμμα του (τό οὐρανόεν), εἶναι τυπικόν διά τόν Reni (Πρβλ. τό ἔργο του: “ὁ ἀκάνθινος στέφανος”)².

Οἱ βραχίονές του περιβάλλουν τήν κεφαλήν του πρός τά ἄνω, τούτου ὀρθίου ὄντος, σχηματιζομένης μιᾶς Δόξης (Mandorla) ἰδιαζούσης πρός ἱ. εἰκόνας τοῦ Σωτῆρος. Οὗτοι δέ ἔχουσιν ταῖς χεῖρας ἡμιπαραλύτους ἐκ τοῦ μαρτυρίου. Ὁ ἅγιος ἀκουμβᾶ ἐπί ὀγκώδους δένδρου, ὡς ἕτερος ἐσταυρωμένος, περιβαλλόμενος ὑπό πυκνῆς βαθυπρασίνου φυτείας μέ δένδρα καί κλάδους, τά ὁποῖα πληροῦν τό ἥμισυ τοῦ πίνακος. Ὁ οὐρανός ἔχει χρῶμα μελανόκυανοῦν μέ ἀνταύγειας.

Τό κάτω τμῆμα τοῦ σώματος καλύπτεται ὑπό ἀνοικτοῦ κυανοπρασίνου χρώματος ὑφάσματος τυλισσομένου ἐπιμελῶς.

Τό δέ σῶμα ἔχει τό γνωστόν εἰς τά γυμνά λευκοκίτρινον τοιοῦτον. Τοῦτο λογχίζεται ὑπό δύο λεπτῶν καί μακρῶν βελῶν, ἕν πρός τά ἀριστερά, ὡς ὁ Κύριος, καί τό ἕτερον εἰς τά δεξιά κάτωθεν τῆς μασχάλης, εἰς τό ἄκρον τῆς ὁποίας κρέμαται μία λίαν μικρᾶ ἡμίγυμνη γυνῆ.

Ἡ ὅλη σύνθεσις, ἀπό ἀπόψεως ἁρμονικῶν χαράξεων, ἐγγράφεται ἐντός ἰσοσκελοῦς τριγώνου. Ἡ τεχνοτροπία τοῦ ἔργου εἶναι αὐστηρῶς ρεαλιστική.

Εὔχου ὑπέρ ἡμῶν, Ἅγιε, τῶν ἁμαρτωλῶν.

***

1. Copray, Nackte Heilige, Lust und Last, Publik Forum 7 (2023) 53.
2. Ἀ. Παπᾶ, π. Χαλκηδόνος, Οὐρανόεσσα ματιά, Ἀπογευματινή 30.01.2023.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους