Πενήντα χρόνια ελληνικής εξωτερικής πολιτικής: Ελληνοτουρκικές σχέσεις και Κυπριακό
Τρεις υπουργοί εξωτερικών της Ελλάδος διαδοχικών θητειών συνομίλησαν κατά τη διάρκεια του συνεδρίου της εφημερίδας των Αθηνών “ΤΟ ΒΗΜΑ” για τα 50 χρόνια Ελληνικής Εξωτερικής Πολιτικής. Γιώργος Γεραπετρίτης (νυν), Ευάγγελος Βενιζέλος και Νίκος Κοτζιάς (πρώην) συζήτησαν για τα ελληνοτουρκικά και το κυπριακό με τον Γιάννη Καρτάλη να έχει ρόλο συντονιστή.
Ο Γιώργος Γεραπετρίτης στην αρχική του τοποθέτηση στάθηκε στη θέση της Ελλάδας σήμερα: «Είναι μεγάλη μου χαρά να βρίσκομαι ανάμεσα σε δύο ανθρώπους οι οποίοι έχουν υπηρετήσει την ελληνική διπλωματία ως προϊστάμενοι του υπουργείου εξωτερικών και έχουν συμβάλει στο να έχουμε σήμερα ένα πολύ μεγάλο διπλωματικό κεφάλαιο.
Σήμερα συν το χρόνο η Ελλάδα έχει αποκτήσει ένα πολύ δυνατό διεθνές αποτύπωμα το οποίο της επιτρέπει να μπορεί όχι μόνο να έχει περιφερειακό ρόλο, αλλά και έναν ρόλο ο οποίος είναι αμιγώς διεθνής, να μπορεί να συγκαθορίζει τη διεθνή αρχιτεκτονική ασφαλείας, να μπορεί να έχει λόγο και να μπορεί να επιβάλει τις αρχές του διεθνούς δικαίου για τις οποίες είμαστε εξαιρετικά υπερήφανοι.
Η Ελλάδα σε περίπου 20 ημέρες αναλαμβάνει μέλος του οργανισμού ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών. Βρίσκεται ήδη στον σκληρό πυρήνα της Ευρωπαϊκής Ένωσης, μέλος του ΝΑΤΟ, έχει τον πιο καίριο ρόλο για την ασφάλεια και τη συνεργασία στην Ευρώπη. Έχει καταφέρει χάρη στην εξωτερική πολιτική αρχών που ασκεί να έχει ίσο μέτρο απέναντι σε όλες τις καταστάσεις. Με εμμονή στο διεθνές δίκαιο, με βάση τον καταστατικό χάρτη του οργανισμού Ηνωμένων Εθνών ώστε ακόμα και στα πεδία των συρράξεων να μπορούμε υπερήφανα να πούμε ότι έχουμε κερδίσει τον σεβασμό όλων των διεθνώς δρώντων.
Γιώργος Γεραπετρίτης
Έχουμε καταφέρει να έχουμε μια άριστη σχέση με το Ισραήλ, ενω ταυτόχρονα έχουμε επίσης άριστη σχέση με όλο τον αραβικό κόσμο. Έχουμε καταφέρει να έχουμε μεγάλες στρατηγικές. Την αμυντική συνεργασία με τις ΗΠΑ, την στρατηγική συμμαχία με τη Γαλλία. Να έχουμε αυτή τη στιγμή πολλούς συμμάχους οι οποίοι εκτιμούν τη στάση αρχών την οποία τηρούμε. Με αυτό το διεθνές κεφάλαιο η Ελλάδα θα συνεχίσει να πορεύεται. Κατά την άποψή μου ως χώρα δεν μπορούμε να είμαστε συναλλακτικοί, οφείλουμε να είμαστε πιστοί στις αρχές μας. Οι αρχές αυτές δεν μπορούν να είναι άλλες από την εφαρμογή του διεθνούς δικαίου.
Όχι μόνο επειδή η Ελλάδα βρίσκεται στους διεθνείς οργανισμούς που έχει έναν ισχυρό λόγο, αλλά και στα θέματα που ήταν επί μακρόν λιμνάζοντα. Θα αναφερθώ πρώτα στο ζήτημα του κυπριακού. Η πραγματικότητα είναι ότι είχε περιέλθει σε μια ακινησία. Η οποία ενίσχυσε την αποτύπωση επί του εδάφους την αξίωση που έχει προέλθει από την παράνομη εισβολή και κατοχή και η οποία αποτελούσε στην πραγματικότητα τη Δαμόκλειο σπάθη.
Χάρη στις συντονισμένες ενέργειες της ελληνικής διπλωματίας έναντι του οργανισμού Ηνωμένων Εθνών, αλλά παράλληλα και χάρη στη βελτίωση των ελληνοτουρκικών σχέσεων, έχουμε καταφέρει να επανεκκινήσει η διαδικασία για την επίλυση του κυπριακού. Κανένα πρόβλημα δεν μπορεί να επιλυθεί αν πρώτα δεν υπάρξει μια παραγωγική διαβουλευτική συζήτηση. Η συζήτηση αυτή θα πρέπει να βασίζεται σε θεμελιώδεις αρχές. Είπε ο κ. Καρτάλης προηγουμένως για τη θέση της Τουρκίας η οποία αναφέρεται σε λύση δύο κρατών. Λύση δύο κρατών δεν μπορεί να υπάρξει. Δεν μπορεί να υπάρξει για έναν απλούστατο λόγο. Διότι αντιβαίνει το πλαίσιο που ο ίδιος οργανισμός Ηνωμένων Εθνών έχει υιοθετήσει μέσα από το συμβούλιο της ασφαλείας.
Ήδη εφόσον ο Γενικός Γραμματέας έχει αναλάβει ως προσωπική του ατζέντα το θέμα του κυπριακού έχοντας πρώτα διορίσει προσωπική απεσταλμένη και έχοντας ήδη εκκινήσει υπό τη δική του σκέπη τις άμεσες συζητήσεις, αντιλαμβανόμαστε όλοι ότι το πλαίσιο δεν μπορεί να είναι άλλο παρά το πλαίσιο το οποίο καθορίζει ο ΟΗΕ.
Φοβισμός δεν υπάρχει ούτε στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Γνωρίζω ότι υπάρχει μία άποψη η οποία θέλει να αντιμετωπίζουμε πάντοτε με επιφύλαξη την Τουρκία. Η απάντηση σε αυτό είναι απλή. Διάλογος δεν σημαίνει εξ ορισμού ότι θα υπάρχουν υποχωρήσεις. Αντιλαμβανόμαστε ότι κάθε μορφή συζήτησης θα περιλαμβάνει υποχρεωτικώς συμβιβασμούς και υποχωρήσεις. Το σύνδρομο Ζυρίχης – Λονδίνου που θα έλεγε και ο κ. Βενιζέλος. Θα μπορέσουμε να χτίσουμε μια σχέση καλής γειτονίας μόνο εάν έχουμε την καλή προαίρεση να προχωρήσουμε μαζί».
Ο Ν. Κοτζιάς
Ο κ. Κοτζιάς στην τοποθέτησή του στο συνέδριο έκανε επισημάνσεις από την εμπειρία του σε διάφορα πόστα στο χαρτοφυλάκιο της διπλωματίας , τόσο για τις ελληνοτουρκικές σχέσεις όσο και για το Κυπριακό, «το αγαπημένο του», όπως το χαρακτήρισε, θέμα.
«Ζούμε σε μια περίοδο μεγάλων κρίσεων. Έχουμε την κρίση Ουκρανίας – Ρωσίας, την άδικη επέμβαση της Ρωσίας. Έχουμε την αποσταθεροποίηση της Βοσνίας, από όπου μπορούν να κατρακυλήσουν κρισιακά φαινόμενα προς τον Νότο. Έχουμε στη Μέση Ανατολή τη σύγκρουση που δείχνει να επεκτείνεται και αλλάζει τους συσχετισμούς. Σε αυτό το πλαίσιο, η Τουρκία εμφανίζεται να έχει δυναμώσει γεωπολιτικά. Αλλά η πείρα μου, μου λέει ότι έχει δυναμώσει και διπλωματικά. Όταν παγώνουν οι σχέσεις με την Τουρκία, μεγαλώνει η επιθετικότητά της», εκτίμησε ο πρώην υπουργός Εξωτερικών και παρακάλεσε τους κυβερνώντες να επανέλθουν σε πρωτοβουλίες παρελθόντων ετών και κυβερνήσεων, όπως της Ρόδου, για την προστασία των θρησκευτικών μειονοτήτων.
Ειδικά για τη διπλωματία, ο κ. Κοτζιάς διέγνωσε έλλειμμα σήμερα, καθώς δεν ενεργοποιεί κάποιους όρους, όπως για την περίπτωση προσφυγής στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, που, όπως είπε «δεν μπορούμε να πάμε έχοντας πάνω από το κεφάλι μας το casus belli», όχι δηλαδή υπό το βάρος εργαλείων αμφισβήτησης, καθώς επίσης να ορίσουμε αιγιαλίτιδες ζώνες, αφού δεν μπορούν να οριστούν με δικαστικές αποφάσεις.
Οι τέσσερις βασικές στρατηγικές της ΤουρκίαςΣύμφωνα με τον ΥΠΕΞ επί κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ, η γείτονα χρησιμοποιεί τέσσερις βασικές στρατηγικές στις σχέσεις της με την Ελλάδα:
- την αναθεωρητική, αλλά με την ιδιαιτερότητα ότι ο αναθεωρητισμός της Άγκυραε επανέρχεται, με αιτήματα που συνδέοονται με την εποχή της οθωμανικής αυτοκρατορίας και αποικιοκρατίας
- την προσπάθεια της να μετατρέψει την Ελλάδα – όχι με πόλεμο – σε μικρό θεσμικό εταίρο: «θέλει να θυμόμαστε ότι εμείς είμαστε ο junior κι εκείνη ο senior»
- την φινλανδοποίηση της Ελλάδας, έχοντας την αντίληψη ότι για να εξασκήσουμε τα δικαιώματα μας, πρέπει πρώτα αυτά να γίνουν αποδεκτά από εκείνη (αιγιαλίτιδα, ελληνικά νησιά ΑΟΖ)
- την υποχωρητικότητα που αντί να τη σπάσουμε με την υπεροχή διεθνούς δικαίου αφήνουμε να υπάρχει κι έτσι η Τουρκία να εξασκεί τέτοια κυριαρχικά δικαιώματα
Το Κυπριακό
Ιδιαίτερα για το Κυπριακό ο κ. Κοτζιάς υπογράμμισε ότι πρέπει να διατηρήσουμε την επιτυχία των διαπραγματεύσεων του Κραν Μοντανά, καθώς είναι «άλλο λύση και άλλο ρύθμιση νομιμοποίησης μιας σχέσης. Στο Κυπριακό συχνά κινδυνεύσαμε να θεωρήσουμε ως λύση κάποιες ρυθμίσεις που νομιμοποιούσαν τα τετελεσμένα.
Πολλές από τις ευκαιρίες για την επίλυση του Κυπριακού τις απέρριψαν οι Τούρκοι, δεν χρειάζεται να τις πάρουμε πάνω μας. Κάτω από την θεωρία των χαμένων ευκαιριών, εξαφανίστηκαν, λόγω των αναίτιων υποχωρήσεων, σημαντικά ζητήματα που κέρδισε η Κύπρος, όπως επί Γιάννου Κρανιδιώτη την ένταξη στην ΕΕ και τις καλύτερες συμφωνίες για τις ΑΟΖ»
Ευάγγελος Βενιζέλος
Τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης αποτελούν ένα success story για τη χώρα συνολικά, ανέφερε ο Ευάγγελος Βενιζέλος κατά την τοποθέτησή του στο συνέδριο .
«Για πολλές παραμέτρους εθνικής ισχύος, ξεκινώντας από τη λειτουργία των θεσμών της Δημοκρατίας, περνώντας στην επιβίωση της οικονομίας κατά την διάρκεια της οικονομικής κρίσης και φτάνοντας μέχρι τα ζητήματα ασφάλειας και άμυνας στην εξωτερική πολιτική. Είναι λοιπόν και η εξωτερική πολιτική μακροσκοπικά, ένα success story» σημείωσε ο κ. Ευ. Βενιζέλος. «Διότι το 1974 η Ελλάδα ταπεινώθηκε, ηττηθήκαμε στην Κύπρο, χάσαμε έναν πόλεμο και βρέθηκε το βόρειο τμήμα του νησιού υπό στρατιωτική κατοχή».
Για το Κυπριακό ο κ. Βενιζέλος είπε: «Η στρατηγική μας εξαρτάται από την απάντηση στο ερώτημα αν μπορούμε να επεξεργαστούμε σχήμα εντός των αποφάσεων του ΟΗΕ, εντός του διεθνούς Δικαίου και εντός του ευρωπαϊκού κεκτημένου το οποίο να γίνει δεκτό από την άλλη πλευρά και να γίνει δεκτό σε δημοψήφισμα».
- «Η Ελλάδα το 1974 είναι μια περιφερειακή χώρα των Βαλκανίων, και όχι μελος της Ε.Ε., ενώ τώρα είναι μέλος της Ε.Ε., της Ευρωζώνης και μέλος του ΝΑΤΟ».
- «Είμαστε όμως σε μια περίοδο όπου δεν αρκεί να λες ότι «ανήκω στη Ε.Ε.,το ΝΑΤΟ και έχω μια ισχυρή ελληνοαμερικανική συνεργασία» για να δώσεις απάντηση στα προβλήματα σου».
- «Η παράμετρος που πρέπει να επενδύσουμε είναι η εσωτερικές πολιτικές πρϋποθέσεις άσκησης εξωτερικής πολιτικής. Τα προβλήματα ξεκινούν στο εσωτερικό του ελληνικού πολιτικού συστήματος».
- «Η πολιτική μας τα 50 χρόνια της Μεταπολίτευσης είναι ευκρινής, σταθερή και συναινετική».
- «Κωνσταντίνος Καραμανλής και Ανδρέας Παπανδρέου: Ο ένας αποτελεί τη συνέχεια του άλλου. Μητσοτάκης και Σημίτης πρόσθεσαν παραμέτρους στον άξονα της πολιτικής. Ο άξονας είναι σταθερός, αλλά δεν είναι πλήρης».
- «Υπάρχει μια κρίση ηγεσίας. Πρέπει να δούμε πως διαμορφώνεται ο ρόλος της Τουρκίας στην ευρύτερη περιοχή».
- «Για το Κυπριακό έχουμε ένα κεκτημένο που δεν το έχουμε συνηδειτοποιήσει. Το σχέδιο Ανάν, που απορίφθηκε πανηγυρικά, άφησε πίσω του ένα κεκτημένο που είναι η αναγνώριση της αυτοδιάθεσης περί δημοψηφίσματος. Άρα οποιαδήποτε λύση έχει σημασία έαν μπορεί τελικά να γίνει αποδεκτή με δημοψήφισμα από τον κυπριακό λαό. Έαν δεν μπορεί να γίνει δεν έχουμε λύση, άρα και στρατηγική».
- «Στα ελληνοτουρκικά έχουμε αποφύγει τα μείζονα επεισόδια, στα 23 χρόνια Ερντογάν, αλλά έχει διευρυνθεί ο κατάλογος των μονομερών τουρκικών διεκδικήσεων».
