Πάσχα των Ορθοδόξων

Ο Πούτιν έχει  περιγράψει την Ορθοδοξία και τα πυρηνικά όπλα ως τους δύο κύριους πυλώνες της εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας της Ρωσίας.

Του Νίκου Παπουτσόπουλου*

Διαφορετική η πασχαλινή ατμόσφαιρα εορτής των Ορθόδοξων Χριστιανών σε θλιβερό περιβάλλον διχόνοιας, μίσους, πολέμου και καταστροφής. Εικόνες φρίκης και ολέθρου έχουν αντικαταστήσει τα μηνύματα ελπίδας και λύτρωσης της λαμπροφόρου ημέρας της Εγέρσεως, της ημέρας που «εβλάστησαν δάφναι και μυρσίναι και υάκινθοι και ρόδα».

Πασχαλινή εορτή ασύμβατη με τους όρους ενός κτιστού και φθαρτού κόσμου, πανήγυρη που προσκαλεί με δάφνες κι’ αρώματα σε οδούς και ατραπούς μιάς πίστης και ενός θαύματος καθώς «οι δρόμοι ευωδάνε με βάγια στρωμένοι,/ ηλιοπάτητοι δρόμοι και γύρω μπαξέδες!/ Η χαρά της γιορτής όλο πιότερο αυξαίνει/ και μακριάθε βογκάει και μακριάθε ανεβαίνει». Ρώσοι χριστιανοί Ορθόδοξοι βάλλουν εναντίον Ουκρανών χριστιανών Ορθοδόξων σε πασχάλια περίοδο που ευλογεί και αγιάζει όλους τους πιστούς και που προσκαλεί να «συγχωρήσωμεν και τοις μισούσιν ημάς πάντα τη αναστάσει».

Χριστιανοί, άλλωστε, με το σημείο του ζωοποιού Σταυρού στο στήθος, άλωσαν την Κωνσταντινούπολη, όταν, ‘Σταυροφόροι’, οι ‘του καλού ανέραστοι βάρβαροι‘ ιππότες και άρχοντες και στίφη πειναλέων της Δύσης με πρωτόγνωρη μανία λεηλάτησαν την βασιλεύουσα.

‘Πάντα τη αναστάσει’.

Ο πρόεδρος Βλαντιμίρ Πούτιν, συνονόματος του εκχριστιανιστή των Ρως, και ο ηγέτης της Ρωσικής Εκκλησίας Πατριάρχης Κύριλλος, που συνεορτάζουν την Ανάσταση του Χριστού με όλους τους Ορθόδοξους χριστιανούς, προσπαθούν να ανασυστήσουν στον 21ο αιώνα το μεγαλείο και την δύναμη της Ρωσικής Αυτοκρατορίας. Στα 2007 ο Βλαντιμίρ Πούτιν ίδρυσε το ‘Russian World Foundation’ με την συνεργασία της Ρωσικής Εκκλησίας’ για την προώθηση της ρωσικής γλώσσας,  του ρωσικού πολιτισμού σε όλο τον κόσμο που αμφισβητεί την παρακμιακή (σύμφωνα με την ρωσική εκδοχή) δυτική πολιτισμική και θρησκευτική παράδοση.

Ναός των Ενόπλων Δυνάμεων της Ρωσίας

Ήδη από τον Ιούνιο 2020 οι Ρώσοι είχαν εγκαινιάσει έναν ιδιόμορφο σταχτοπράσινης απόχρωσης (χακί) εμβληματικό ναό στα περίχωρα της Μόσχας, στο μέσον ενός στρατιωτικού θεματικού πάρκου, τον καθεδρικό ναό των Ρωσικών Ενόπλων Δυνάμεων που υμνεί και επαινεί και δοξάζει την ρωσική ισχύ των όπλων.

Οι Ρώσοι είχαν προγραμματίσει τα θυρανοίξια του καθεδρικού τον Μάιο 2020 στην 75η επέτειο της νίκης της Σοβιετικής Ένωσης επί της Ναζιστικής Γερμανίας, αλλά εξαιτίας της λοιμικής μετέθεσαν την μεγαλειώδη τελετή τον Ιούνιο του ίδιου έτους.

Η αρχική επινόηση της ίδρυσης του ναού ανήκει στον Ρώσο υπουργό Εθνικής Αμύνης Sergei Shoigu ύστερα από την προσάρτηση της Κριμαίας στα 2014. Ο καθεδρικός ναός των Ενόπλων Δυνάμεων ενσωματώνει και αναδεικνύει την ιδεολογία την οποία ακολουθεί και πρεσβεύει ο πρόεδρος Πούτιν, με την υποστήριξη της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας.

Το κωδωνοστάσιο του ναού των Ενόπλων Δυνάμεων ύψους 75 μέτρων συμβολίζει την 75η επέτειο του τέλους του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και η διάμετρός του 19,45 μέτρων, το έτος της νίκης (1945). Ένας μικρότερος θόλος 14,18 μέτρων αντιπροσωπεύει τις 1.418 ημέρες του πολέμου, ενώ στο δάπεδο έχουν ενσωματώσει τρόπαια εχθρικών όπλων, ώστε κάθε βήμα εντός του ναού να σημαίνει ένα ακόμη προσβλητικό πλήγμα στους Γερμανούς Ναζί.

Οι τοιχογραφίες δοξάζουν την ρωσική στρατιωτική ισχύ από τις μεσαιωνικές μάχες έως τους πολέμους της σύγχρονης εποχής στην Γεωργία και την Συρία. Άγγελοι και Αρχάγγελοι με όπλα συνοδεύουν και καθοδηγούν τις εναέριες και επίγειες δυνάμεις προς την νίκη εναντίον του εχθρού, ο Χριστός κρατεί στα χέρια σπαθί και η Παναγία αναπαριστά την Μητέρα-Πατρίδα που εμπνέει και  καθοδηγεί τους Ρώσους στρατιώτες και προσφέρει αρωγή, ενίσχυση και βοήθεια στις ένοπλες δυνάμεις.

Εγκαίνια του ναού των ρωσικών ενόπλων δυνάµεων από τον Πατριάρχη Μόσχας Κύριλλο

Ωστόσο αποφάσισαν να αντικαταστήσουν με το ήπιο και ευγενές μήνυμα ‘Είμαστε μαζί’, στα banner των τοιχογραφιών στις σχετικές παραστάσεις της κατάληψης της Κριμαίας, αντί των αρχικών επιθετικών συνθημάτων: ‘Η Κριμαία είναι δική μας’, ‘Για πάντα με την Ρωσία’, που επεδείκνυαν με επευφημίες τα ενθουσιώδη πλήθη κατά τους εορτασμούς της νίκης.

Όταν, στα 2014 η Ρωσία προσάρτησε την Κριμαία από την Ουκρανία, η Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία πανηγύρισε με δοξολογίες και εορτασμούς και χαρακτήρισε την Κριμαία λίκνο του Ρωσικού Χριστιανισμού.

Η ιστορία ανακαλεί στην μνήμη την αρχαία παράδοση της βάπτισης του πρίγκηπα Βλαδίμηρου Α΄ του Κιέβου, στον 10ο αιώνα, από την βαραγγική δυναστεία των Ρουρικίδων, ο οποίος προκειμένου να αποσπάσει την συγκατάθεση του αυτοκράτορα Βασιλείου Β΄ Βουλγαροκτόνου για τον γάμο του με την αδελφή του αυτοκράτορα, Άννα Πορφυρογέννητη, μετέπειτα ‘Μεγάλη πριγκίπισσα του Κιέβου’ ή ‘τσαρίνα’, τέλεσε την επίσημη βάπτισή του στην Χερσώνα της Κριμαίας. Στο Κίεβο ο Βλαδίμηρος, άγιος και ισαπόστολος για την Ορθόδοξη και την Παπική Εκκλησία (καθεδρικός ναός της Ουκρανικής Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι ο ναός του αγίου Βλαδίμηρου), διέδωσε και επέβαλε την νέα θρησκεία στους Ρώσους και υποχρέωσε τους βογιάρους και τις οικογένειές τους να τελέσουν ομαδικές βαπτίσεις στον Δνείπερο.

Με την θρησκευτική μεταρρύθμιση ο Βλαδίμηρος προσπάθησε να ομογενοποιήσει πολιτισμικά τα σλαβικά φύλα και παράλληλα να συσφίξει τις σχέσεις του με την Κωνσταντινούπολη. Ο Βάραγγος  Βλαδίμηρος ικανοποίησε και την απαίτηση του, συγγενούς του πλέον, Βασιλείου Β΄ Βουλγαροκτόνου και απέστειλε εκστρατευτικό σώμα προκειμένου να υπερασπίσει τον θρόνο του από τον σφετεριστή Βάρδα Φωκά. Το τάγμα των μισθοφόρων, η Βαραγγική Φρουρά, όπως την αποκαλούσαν, αποτέλεσε το επίλεκτο τάγμα σωματοφυλακής των αυτοκρατόρων.

Στους επετειακούς εορτασμούς της βάπτισης των Ρως (Ιούλιος 2021) αρκετοί φιλορώσοι αποδοκίμασαν την επίσκεψη του Πατριάρχη Κωνσταντινουπόλεως, δημιούργησαν έντονα επεισόδια και μετέτρεψαν την θρησκευτική εκδήλωση σε διαμαρτυρία κατά της παρουσίας του Πατριάρχη Βαρθολομαίου. Σύμφωνα με τις εκτιμήσεις του Πατριαρχείου Μόσχας, η χορήγηση αυτοκεφαλίας στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ουκρανίας στα 2019 προκάλεσε την αντίδραση της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία αποφάσισε να διακόψει την εκκλησιαστική κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, σχετικά με τη δικαιοδοσία στην ιστορική, για τους (παλαιο)Ρώσους, Εκκλησία Κιέβου. Παρόμοιες αντιδράσεις της Ρωσικής Εκκλησίας για την αυτονομία της Ορθόδοξης Εκκλησίας της Εσθονίας.

Πάσχα των Ορθοδόξων σε πολεμικό περιβάλλον ομόθρησκων, αναστάσιμη, λαμπρή και φωταυγής εορτή και πανήγυρη σε ατμόσφαιρα νέου διχασμού και σχίσματος στους κόλπους της Ορθοδοξίας, η οποία ωστόσο προσκαλεί τους πιστούς ‘και τοις μισούσιν ημάς, συγχωρήσωμεν πάντα τη αναστάσει’.

Πόλεμος ομοθρήσκων ο οποίος επαναφέρει στις μνήμες των Ελλήνων την ‘φυλετική παρασυναγωγή’ της περιώνυμης ‘Βουλγαρικής Εξαρχίας’, το όραμα του Πανσλαβιστή Νικολάι Ιγνάτιεφ, Τρετιάκοφ, ο οποίος ταλαιπώρησε την Μακεδονία στα τέλη του 19ου αιώνα, με την . αφύπνιση του βουλγαρικού εθνικισμού, τις άγριες σφαγές και βουλγαρικές θηριωδίες σε βάρος ομόθρησκων λαών, Ελλήνων και Σέρβων, τις προσπάθειες για την διαμόρφωση βουλγαρικής εθνικής συνείδησης στους τοπικούς πληθυσμούς, την απαγόρευση της χρήσης της ελληνικής γλώσσας, την  εκδίωξη Ελλήνων κληρικών και την αντικατάστασή τους με Βούλγαρους Ορθόδοξους (!) ιερείς και επισκόπους, οι οποίοι λειτουργούσαν μόνον στην βουλγαρική.

Πόλεμος ομοθρήσκων σε ορθόδοξη πασχάλια περίοδο, όπου την κατάνυξη των ημερών του Πάθους που ακολουθεί το αναστάσιμο μήνυμα ωχριά προ των εικόνων φρίκης και καταστροφής:  ‘Θεριά οι άνθρωποι, δε μπορούν το φως να το σηκώσουν./ Δεν ειν’ αλήθεια πιό χρυσή σαν την αλήθεια της σιωπής./ Χίλιες φορές να γεννηθείς, τόσες θα σε σταυρώσουν’.

«Οι δεσμοί ανάμεσα στις αρχές, στον στρατό και στην Ορθόδοξη Εκκλησία της Ρωσίας είναι πολύ στενοί», σημείωνε ο Ιωσήφ Ροηλίδης (βλ. και ‘σελίδες πολιτισμού’, ‘Σχέσεις Εκκλησίας-Κράτους’, Ιούλιος 2019). Οι Ορθόδοξοι ιερείς στην Ρωσία ευλογούν όχι μόνο τους στρατιώτες αλλά και τους διηπειρωτικούς πυραύλους και τα πυρηνικά υποβρύχια.

Το μεγάλο σχέδιο του Ρώσου προέδρου Βλάντιμιρ Πούτιν είναι να δημιουργήσει μία ισχυρή ταυτότητα για το έθνος και τον λαό, που να στηρίζεται στην ιστορία και στις Ρωσικές αξίες. Οι αξίες αυτές συμπεριλαμβάνουν φυσικά την Ορθοδοξία. Ο Πούτιν έχει μάλιστα περιγράψει την Ορθοδοξία και τα πυρηνικά όπλα ως τους δύο κύριους πυλώνες της εσωτερικής και εξωτερικής ασφάλειας της Ρωσίας.

Το ιδεώδες της Ορθόδοξης Εκκλησίας είναι η ορθόδοξη πολιτεία, ο ηγεμόνας της οποίας λαμβάνει την εξουσία του από τον Θεό, πράττει το θέλημα του Θεού και έτσι υπηρετεί τον λαό. Οι στόχοι του Πούτιν και της ηγεσίας της Εκκλησίας ταυτίζονται. Τόσο πολύ, ώστε η Ορθόδοξη Εκκλησία να αποτελεί έναν ισχυρό σύμμαχο του ρωσικού στρατού, με τους ιερείς να ευλογούν τα πυρηνικά όπλα.

Ρωσική Ορθοδοξία και στρατιωτική ισχύς

Σ’ ένα πρόσφατο άρθρο, το περιοδικό Religion News Service μιλά για την παρέλαση την Ημέρα της Νίκης του 2018. Πριν ξεκινήσει η παρέλαση, τα οχήματα που έφεραν πυρηνικούς πυραύλους μεγάλης εμβέλειας πλησίασαν τη Μόσχα. Δύο Ορθόδοξοι ιερείς ανέβηκαν επάνω σ’ ένα από αυτά και το ράντισαν με αγιασμό διαβάζοντας ταυτόχρονα την ευλογία πάνω από τα βαλλιστικά βλήματα Topol και Yars/Topol-M. Το ωφέλιμο φορτίο του Topol είναι μία πυρηνική βόμβα 550 KT. Μπορεί να υπάρχουν τρεις βόμβες σε κάθε πύραυλο. Να υπενθυμίσουμε ότι η βόμβα που κατέστρεψε την Χιροσίμα ήταν 13 κιλοτόνοι. Ορθόδοξοι ιερείς ευλογούν επίσης τα αντιαεροπορικά πυραυλικά συστήματα S-400.

Οι Ορθόδοξες Εκκλησίες σε όλο τον κόσμο έχουν καταδικάσει ευρέως όλα τα όπλα μαζικής καταστροφής. Ο Πατριάρχης Κύριλλος έχει μέχρι στιγμής διαφορετική άποψη για τα ρωσικά όπλα. Σύμφωνα με τον ίδιο, χρειάζονται για να προστατεύουν την κυριαρχία της Ρωσίας και να αποτρέψουν τον Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο’.

«Οι ομόδοξοι εισβολείς της Ουκρανίας, ενός κυριάρχου και ανεξαρτήτου κράτους, μοιάζουν να επιδιώκουν την απόλυτη ταπείνωση του υπερήφανου, πιστού και αδελφού τους ουκρανικού λαού, ο οποίος αγωνίζεται ηρωικώς και θυσιαστικώς για την ελευθερία του», τόνισε ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, στην ομιλία του κατά την Β΄ Κυριακή των Νηστειών: «Ταυτόχρονα, όμως, εκείνοι που επέλεξαν τον δρόμο του πολέμου οδηγούν και δικούς τους νέους στον όλεθρο. Αρκετές χιλιάδες Ρώσων στρατιωτών έχουν χάσει τη ζωή τους». Ο κ. Βαρθολομαίος κατά την διάρκεια της επίσημης επίσκεψής του στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, σε ομιλία του είχε τονίσει την «αγνώμονα συμπεριφορά της ρωσικής Εκκλησίας απέναντι στο Οικουμενικό Πατριαρχείο», και σχετικά με την εκχώρηση αυτοκεφαλίας στην Εκκλησία  Ουκρανίας δήλωσε πως «επιθύμησαν οι Ουκρανοί αδελφοί μας να έχουν τη δική τους εκκλησία και να μη υπάγονται στη Μόσχα, να μην εξαρτώνται από την Μόσχα, να μην καταδυναστεύονται από τη Μόσχα. Το κάναμε με αίσθημα ευθύνης έναντι της ιστορίας και έναντι της Ουκρανίας και των κατοίκων της. Θύμωσαν και έκοψαν την κοινωνία με το Οικουμενικό Πατριαρχείο. Έβγαλαν το όνομα από τα δίπτυχα και δεν με μνημονεύουν. Ο πρώτος θρόνος της Ορθοδοξίας, όπως ξέρετε, τα τελευταία χρόνια δοκιμάζεται από μίαν αγνώμονα συμπεριφορά της Εκκλησίας της Ρωσίας προς τη Μητέρα της Εκκλησία. Είμαστε η Μητέρα Εκκλησία διότι εμείς τους δώσαμε τον Χριστιανισμό, εμείς τους δώσαμε τα φώτα, εμείς τους δώσαμε το κυριλλικό αλφάβητο δια του οποίου θελήσαμε να τους βοηθήσουμε να καλλιεργήσουν τον πολιτισμό τους, την ταυτότητά τους και αυτοί, όπως λέμε στην εκκλησιαστική γλώσσα, εκκίνησαν την πτέρναν κατά του ευεργέτου. Θύμωσαν μαζί μας διότι κάναμε Αυτοκέφαλη την Εκκλησία της Ουκρανίας». (Οκτώβριος 2021).

Την Μόσχα επιχειρεί να αναδείξει ‘Τρίτη Ρώμη’, διάδοχο της Κωνσταντινούπολης και του Οικουμενικού Θρόνου της Ορθοδοξίας, η Ρωσία με συνεχείς ‘οικονομικές διευκολύνσεις’, παροχές και εισπηδήσεις σε ομόθρησκες Εκκλησίες, όπως εκείνη στο πρεσβυγενές Πατριαρχείο Αλεξανδρείας, με την δημιουργία Εξαρχίας, που δημιουργεί ορατό σχίσμα στην Ορθοδοξία.

Ενδοεκκλησιαστικές έριδες για την ‘ενότητα της Ορθοδοξίας’ και πόλεμοι ομοδόξων, εμφύλιες διαμάχες, εικόνες φρίκης και καταστροφής και ολέθρου, κρίσεις λοιμικής και οικονομικές πιέσεις και αδιέξοδα, παράλληλα με εγκαίνια εντυπωσιακού ναού Ενόπλων Δυνάμεων και ευλογίες οπλικών συστημάτων καταστροφής και φόνου, ενώ ‘δάφναι και μυρσίναι και υάκινθοι και ρόδα’ δοξάζουν την Έγερση και ενώ οι λαοί αναζητούν την ελπίδα του θαύματος με ‘ανημμένας λαμπάδας’, και με ωδές και με ύμνους. ‘Κι έγειρε Εκείνος το άχραντο κεφάλι και ξεψύχησε/ στο μαύρο το κορμί μου απάνου/ άστρα γινήκαν τα καρφιά του μαρτυρίου του, αστράψαν/ κι από τα χιόνια πιό λευκά τα αιώνια του Λιβάνου/ στα πόδια μου άγγελοι οι Καιροί, γύρω μου σκλάβες οι Ώρες/ γονάτισα στον ίσκιο μου τους δυνατούς του κόσμου’ (Κ. Παλαμάς).

‘Πάντα τη Αναστάσει’, ανάμεσα σε πυραύλους και οπλικά συστήματα, βαλλιστικά βλήματα και ισορροπίες και σφαίρες πνευματικής και πολιτικής επιρροής, ενώ ‘νυν το έαρ ανέτειλε, νυν η χάρις εξήνθησεν, νυν το Ευαγγέλιον επεκράτησεν· η γαρ σταγών η εκβλύσασα, εκ της Παναχράντου σου, και ζωοποιού πλευράς, τα της κτίσεως πέρατα, πάντα ήρδευσε’ και ‘εβλάστησαν δάφναι και μυρσίναι και υάκινθοι και ρόδα’ και κάλυψαν αρμονικά με άπειρα χρώματα και οσμές και αρώματα ‘τη γη της πατρίδας μου, τη γη την Ελληνική, που χαρίζει αδιάκοπα την ωραιότερη εφήμερη άνοιξη στον κόσμο’.

Ο Μυστράς, ‘παρ’ όλη τη φθοροποιό δύναμη του χρόνου και των ιστορικών περιπετειών, η βυζαντινή καστροπολιτεία της Σπάρτης στα ερείπια της οποίας διακρίνει ο επισκέπτης τις αναλαμπές του κλέους μιάς αυτοκρατορίας που μεταλαμπάδευσε μιά πίστη και έναν πολιτισμό σε όμορους λαούς και μετακένωσε ανθρωπιστικές ιδέες και στοχασμούς στην Δύση, ‘χαρίζει στον επισκέπτη αν βρεθή -ιδίως άνοιξη εδώ- μιά αξέχαστη εμπειρία, καθώς αναδεύονται οι ασημοπράσινες αιωνόβιες εληές και σε μεθούν οι ευωδιές που ανεβαίνουν από τους πορτοκαλανθούς, ενώ τα πολύχρωμα άνθη ντύνουν τις πλαγιές του λόφου και ζωντανεύουν τα ερείπια’, έγραφε ο Νίκος Ζίας. Στους περιώνυμους ναούς του Μυστρά, όπου ‘ιδιαίτερα τα τοπία της “Βαϊοφόρου”, της Παντάνασσας, στην δυτική κεραία, καθώς και της “Εγέρσεως του Λαζάρου”, στην δυτική καμάρα του ναού’, επισημαίνει ο Δημήτριος Δ. Τριανταφυλλόπουλος, ‘αναδίδουν  αναγέννηση, αλλά ταυτόχρονα είναι η απεικόνιση ενός κόσμου που χάνεται, έχουν την μελαγχολία, του αποχαιρετισμού ενός κόσμου που σβήνει’.

*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις του συγγραφέα τους/ Αναδημοσίευση από την εφημερίδα των Αθηνών ΚΥΡΙΑΚΑΤΙΚΗ ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ, ΠΑΣΧΑ 24.4.202

ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ: Τοιχογραφία της Ανάστασης (Μονή της Χώρας, Κωνσταντινούπολη)