Όσα πρέπει να γνωρίζετε για το Ισραήλ και την Παλαιστίνη

Τι είναι η Παλαιστίνη; Ποιος ο λόγος της διαμάχης με το Ισραήλ; Τι είναι Χαμάς; Η Γάζα και η Δυτική Όχθη;

Το κείμενο που ακολουθεία είναι από το αρχείο (15 Δεκεμβρίου 2017) της ιστοσελίδα  insidestory.gr   , η οποία μετέφρασε τις επεξηγηματικές κάρτες του καλού σάιτ Vox για το θέμα Ισραήλ-ΠαλαιστίνηςEverything you need to know about Israel-Palestine | Vox. Όποιος βιάζεται, μπορεί να διαβάσει μόνο την πρώτη απάντηση. Όποιος θέλει συνεχίζει, είναι όλα γραμμένα απλά. Όποιος θέλει να δει το πρωτότυπο κείμενο στα αγγλικά, βρίσκεται ενσωματωμένο στο τέλος του κειμένου.

Το Ισραήλ είναι το μοναδικό εβραϊκό κράτος στον κόσμο και βρίσκεται στα ανατολικά της Μεσογείου. Οι Παλαιστίνιοι, ο αραβικός πληθυσμός που προέρχεται από τη γη που σήμερα ελέγχει το Ισραήλ, αναφέρονται στην περιοχή ως «Παλαιστίνη» και θέλουν να ιδρύσουν ένα κράτος με αυτό το όνομα στο σύνολο, ή σε ένα τμήμα αυτής. Η διαμάχη μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων έχει να κάνει με το ποια έκταση θα κατέχει ο καθένας και πώς αυτή θα ελέγχεται.

Παρότι και οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι έχουν βλέψεις στην περιοχή εδώ και χιλιάδες χρόνια, η σύγχρονη διαμάχη ξεκίνησε στις αρχές του 20ου αιώνα. Οι Εβραίοι της Ευρώπης που διέφυγαν του Ολοκαυτώματος θέλησαν να ιδρύσουν ένα κράτος-πατρίδα, στην περιοχή που τόσο υπό την Οθωμανική όσο κι υπό τη Βρετανική Αυτοκρατορία, ήταν στην πλειοψηφία της αραβική και μουσουλμανική. Οι Άραβες αντιστάθηκαν, θεωρώντας την περιοχή δικαιωματικά δική τους. Ένα αρχικό σχέδιο των Ηνωμένων Εθνών που έδινε σε κάθε πλευρά ένα κομμάτι της περιοχής απέτυχε και το Ισραήλ και τα γειτονικά αραβικά έθνη ενεπλάκησαν σε πολέμους. Η σημερινή κατάσταση αντανακλά σε μεγάλο βαθμό τα αποτελέσματα δύο εκ των πολέμων αυτών, του 1948 και του 1967.

Ο πόλεμος του 1967 (Πόλεμος των Έξι ΗμερώνΠόλεμος των Έξι Ημερών) έχει ιδιαίτερη σημασία για τη σημερινή διαμάχη, καθώς έδωσε στο Ισραήλ τον έλεγχο της Δυτικής Όχθης και της Λωρίδας της Γάζας, δύο περιοχών που φιλοξενούσαν μεγάλους πληθυσμούς Παλαιστινίων.

 

Σήμερα, η Δυτική Όχθη ελέγχεται κατ’ όνομα από τις παλαιστινιακές αρχές και βρίσκεται υπό ισραηλινή κατοχή. Αυτό συμβαίνει με δύο τρόπους: α. την παρουσία Ισραηλινών στρατιωτών που επιβάλλουν περιορισμούς στην κίνηση και τις δραστηριότητες των Παλαιστινίων, και β. τους Ισραηλινούς εποίκους, Εβραίους που χτίζουν ολοένα επεκτεινόμενες κοινότητες στη Δυτική Όχθη, ουσιαστικά αφαιρώντας από τους Παλαιστινίους το δικαίωμα στη γη αυτή.

Η Γάζα ελέγχεται από τη Χαμάς, ένα ισλαμιστικό εξτρεμιστικό κόμμα, και βρίσκεται υπό ισραηλινό αποκλεισμό, αλλά όχι υπό στρατιωτική κατοχή.

Η βασική προσέγγιση για την επίλυση της διαμάχης είναι η αποκαλούμενη «λύση των δύο κρατών», που θα εγκαθίδρυε την Παλαιστίνη ως ανεξάρτητο κράτος στη Γάζα και το μεγαλύτερο τμήμα της Δυτικής Όχθης, παραχωρώντας την υπόλοιπη περιοχή στο Ισραήλ. Αν και το σχέδιο αυτό είναι ξεκάθαρο στη θεωρία, οι δύο πλευρές είναι βαθιά διχασμένες ως προς το πώς θα μπορούσε να λειτουργήσει στην πράξη.

Η εναλλακτική είναι η «λύση του ενός κράτους», στην οποία το σύνολο της περιοχής θα ανήκει είτε σε ένα μεγάλο Ισραήλ, είτε σε μια μεγάλη Παλαιστίνη. Οι περισσότεροι αναλυτές θεωρούν ότι αυτό το σχέδιο θα προξενούσε περισσότερα προβλήματα από όσα θα έλυνε, αλλά φαντάζει όλο και πιο πιθανή για πολιτικούς και δημογραφικούς λόγους.

Ο Σιωνισμός είναι μια εθνικιστική ιδεολογία του Ισραήλ. Οι Σιωνιστές πιστεύουν ότι ο Ιουδαϊσμός εκτός από θρησκεία είναι και εθνικότητα, και ότι οι Εβραίοι δικαιούνται το δικό τους κράτος στην αρχέγονη πατρίδα τους, το Ισραήλ, με τον ίδιο τρόπο που δικαιούνται οι Γάλλοι τη Γαλλία ή οι Κινέζοι την Κίνα. Ο Σιωνισμός είναι που έφερε τους Εβραίους στην περιοχή εξαρχής.

Οι Εβραίοι ανάγουν την εθνική τους κυριαρχία στα βιβλικά βασίλεια του Δαβίδ και του Σολομώντα, στο 950 π.Χ. Ο σύγχρονος Σιωνισμός, βασισμένος στην αρχέγονη εβραϊκή λαχτάρα για «επιστροφή στη Σιών», ξεκίνησε τον 19ο αιώνα, ακριβώς τη στιγμή που ο εθνικισμός άρχισε να ανθίζει στην Ευρώπη. Ο Αυστροεβραίος δημοσιογράφος Τίοντορ ΧερτσλTheodor Herzl ήταν ο πρώτος που άρχισε να μετατρέπει τη σιγανή βροντή του εβραϊκού εθνικισμού σε διεθνές κίνημα, γύρω στο 1896.

Ο Χερτσλ βίωσε τον αντισημιτισμό από πρώτο χέρι και πείστηκε πως οι Εβραίοι δεν θα μπορούσαν να επιβιώσουν έξω από μια δική τους πατρίδα. Έγραψε κείμεναThe Jewish State by Theodor Herzl | Project Gutenberg και οργάνωσεThe Project Gutenberg EBook of The Jewish State, by Theodor Herzl | Project Gutenberg συγκεντρώσεις που προκάλεσαν μαζική μετανάστευση Εβραίων της Ευρώπης σε αυτό που λογίζεται σήμερα ως Ισραήλ και Παλαιστίνη. Πριν τον Χερτσλ, περίπου 20.000 Εβραίοι ζούσαν στη γη αυτή –όταν στη Γερμανία ανέβηκε ο Χίτλερ, ο αριθμός οκταπλασιάστηκε.

Οι Σιωνιστές ανέκαθεν διαφωνούσαν ως προς το πώς θα γίνεται η διακυβέρνηση του κράτους του Ισραήλ. Με πολύ απλά λόγια, οι αριστεροί Σιωνιστές, που κυριάρχησαν στην πολιτική της χώρας έως τα τέλη της δεκαετίας του 1970, κλίνουν προς την παραχώρηση εδαφών που ελέγχονται από το Ισραήλ με αντάλλαγμα την ειρήνη με τα αραβικά κράτη, θέλουν μεγαλύτερη παρέμβαση του κράτους στην οικονομία και προτιμούν μια κοσμική από μια θρησκευτική κυβέρνηση. Οι δεξιοί Σιωνιστές, που αυτήν τη στιγμή κατέχουν θέσεις ισχύος στην κυβέρνηση του Ισραήλ και την κοινή γνώμη, τείνουν να είναι πιο διστακτικοί με τις συμφωνίες «γη για ειρήνη», πιο φιλελεύθεροι στην οικονομία, και πιο δεκτικοί στην ανάμειξη πολιτικής και θρησκείας.

Οι Παλαιστίνιοι και γενικότερα οι Άραβες αντιτίθενται στον Σιωνισμό, μια και ο κατηγορηματικά εβραϊκός χαρακτήρας του ισραηλινού κράτους σημαίνει πως οι Εβραίοι έχουν προνόμια που δεν αναγνωρίζονται σε άλλους. Για παράδειγμα, οποιοσδήποτε Εβραίος στον κόσμο μπορεί να γίνει Ισραηλινός πολίτηςIsrael’s Basic Laws: The Law of Return | Jewish Virtual Library, ένα δικαίωμα που δεν επεκτείνεται σε καμία άλλη πληθυσμιακή ομάδα.

Επίσης, οι Άραβες βλέπουν τον Σιωνισμό ως ένα είδος αποικιοκρατίας και ρατσισμού που στοχεύει στην ιδιοποίηση της παλαιστινιακής γης και τη συστηματική αποστέρηση των δικαιωμάτων των Παλαιστινίων που μένουν εκεί. Μάλιστα, το 1975 τα αραβικά κράτη κατάφεραν να περάσει η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ ένα ψήφισμα που χαρακτήριζε τον Σιωνισμό «μορφή ρατσισμού και φυλετικού αποκλεισμού», αν και αυτό ανακαλέστηκε το 1991U.N. Repeals Its ’75 Resolution Equating Zionism With Racism | The New York Times.

Οι κοινωνικές και πολιτικές εξελίξεις στην Ευρώπη έπεισαν τους Εβραίους ότι χρειάζονταν τη δική τους χώρα, και η αρχέγονη πατρίδα έμοιαζε το κατάλληλο μέρος για να την ιδρύσουν. Οι Ευρωπαίοι Εβραίοι, τότε 90% του συνόλου των ΕβραίωνThe History of Zionism | Jewish Virtual Library, κατέληξαν στον Σιωνισμό μερικώς λόγω των αντισημιτικών διώξεων και μερικώς επειδή κατά τον Διαφωτισμό είχαν εισαχθεί στον κοσμικό εθνικισμό. Μεταξύ 1896 και 1948, εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίων από την Ευρώπη, ανάμεσά τους πολλοί που είχαν διαφύγει του Ολοκαυτώματος, εγκαταστάθηκαν στην Παλαιστίνη, που την εποχή εκείνη βρισκόταν υπό βρετανικό έλεγχο.

Πολλοί Άραβες είδαν τη μαζική εισροή των Εβραίων ως μια κίνηση ευρωπαϊκού αποικισμού, και οι δύο λαοί πολέμησαν σκληρά. Οι Βρετανοί δεν μπορούσαν να ελέγξουν τη βία, και το 1947 τα Ηνωμένα Έθνη ψήφισαν να χωριστεί η γη σε δύο κράτη. Σχεδόν όλοι από τους περίπου 650.000 Εβραίους πήγαν στη μπλε περιοχή του χάρτη, και η πλειοψηφία του αραβικού πληθυσμού (περίπου δύο φορές μεγαλύτερη από την εβραϊκή κοινότητα) πήγε στην πορτοκαλί.

Οι Εβραίοι δέχθηκαν το σχέδιο. Οι Παλαιστίνιοι, που το είδαν ως μία επέκταση της πολύχρονης εβραϊκής προσπάθειας να εκδιωχθούν από τη γη τους, το πολέμησαν. Τα αραβικά κράτη της Αιγύπτου, της Ιορδανίας, του Ιράκ και της Συρίας κήρυξαν κι εκείνα πόλεμο στο Ισραήλ (αν και όχι για να υπερασπιστούν τους Παλαιστινίους).

Οι ισραηλινές δυνάμεις νίκησαν το 1948 τις αραβικές πολιτοφυλακές και τους αραβικούς στρατούς σε μία άγρια διαμάχη, που είχε ως αποτέλεσμα τη μετατροπή 700.000 Παλαιστινίων σε πρόσφυγες. Ενώ το σχέδιο του ΟΗΕ το 1947 προέβλεπε το 56% της βρετανικής Παλαιστίνης για το κράτος του Ισραήλ, στο τέλος του πολέμου, το Ισραήλ κατείχε το 77%The United Nations Partition Plan | Middle East Research and Information Project: τα πάντα εκτός από τη Δυτική Όχθη, το αριστερό τμήμα της Ιερουσαλήμ (το οποίο κατείχε η Ιορδανία) και τη Λωρίδα της Γάζας (την οποία κατείχε η Αίγυπτος).

Οι Ισραηλινοί είχαν πια δικό τους κράτος, αλλά όχι και οι Παλαιστίνιοι.

Ο πόλεμος του 1948 ξερίζωσε 700.000 Παλαιστινίους από τα σπίτια τους, δημιουργώντας μια προσφυγική κρίση που παραμένει άλυτη. Οι Παλαιστίνιοι ονομάζουν αυτό τον μαζικό ξεριζωμό Νάκμπα («καταστροφή») και είναι ένα από τα πιο δισεπίλυτα ζητήματα στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις.

Παλαιστίνιοι και Ισραηλινοί θυμούνται τη γέννηση της παλαιστινιακής προσφυγικής κρίσης πολύ διαφορετικάTraditional Narratives of Israeli and Palestinian History | Jewish Virtual Library: Οι Παλαιστίνιοι βλέπουν μια πολύχρονη, προμελετημένη εθνοκάθαρση της Παλαιστίνης από Άραβες, ενώ οι Ισραηλινοί ρίχνουν την ευθύνη στην αυθόρμητη φυγή των Αράβων, τους αραβικούς στρατούς, ή/και ατυχή περιστατικά κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Σήμερα, υπάρχουν περισσότεροι από 7 εκατομμύριαPalestinian refugee numbers/whereabouts | IRIN Παλαιστίνιοι πρόσφυγες, που ορίζονται ως οι άνθρωποι που εκτοπίστηκαν το 1948 και οι απόγονοί τους. Μια βασική παλαιστινιακή απαίτηση στις ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις είναι κάποιου είδους δικαιοσύνη για τους πρόσφυγες αυτούς, συνηθέστερα με τη μορφή του «δικαιώματος στην επιστροφή» στα σπίτια που οι οικογένειές τους εγκατέλειψαν το 1948.

Το Ισραήλ δεν μπορεί να αποδεχθεί το «δικαίωμα στην επιστροφή» δίχως να απολέσει είτε την εβραϊκή, είτε τη δημοκρατική του ταυτότητα. Μια προσθήκη 7 εκατομμυρίων Αράβων στον πληθυσμό του θα έκανε τους Εβραίους μειονότητα –ο συνολικός πληθυσμός του Ισραήλ είναι 8 εκατομμύρια, και περιλαμβάνει το 1,5 εκατομμύριο Άραβες που βρίσκονται ήδη εκεί. Οπότε, οι Ισραηλινοί αρνούνται ακόμη και να εξετάσουν την ένταξη του δικαιώματος αυτού σε οποιαδήποτε συμφωνία.

Ένα από τα βασικά προβλήματα της διαπραγμάτευσης, λοιπόν, είναι η προσπάθεια εξεύρεσης μιας δίκαιης λύσης για τους πρόσφυγες, που θα μπορούσαν να αποδεχθούν τόσο οι Ισραηλινοί όσο και οι Παλαιστίνιοι. Οι έως τώρα προτάσεις περιλαμβάνουν την οικονομική αποζημίωση και περιορισμένη μετεγκατάστασηPalestinian Refugees and Final Status: Key Issues | Palestinian Refugee Research Net προσφύγων στο Ισραήλ, αλλά οι δύο πλευρές δεν συμφώνησαν ποτέ τις λεπτομέρειες.

Η Δυτική Όχθη είναι ένα κομμάτι γης στα ανατολικά του Ισραήλ. Φιλοξενεί 2,6 εκατομμύρια Παλαιστίνιους, και θα αποτελούσε την καρδιά οποιουδήποτε παλαιστινιακού κράτους. Το Ισραήλ πήρε τον έλεγχό της το 1967 και έχει επιτρέψει σε Εβραίους να μετοικήσουν στην περιοχή, αλλά οι Παλαιστίνιοι (και η πλειοψηφία της παγκόσμιας κοινότητας) τη θεωρούν παλαιστινιακή γη, παράνομα κατεχόμενη.

Το 1967 το Ισραήλ διεξήγαγε τον Πόλεμο των Έξι Ημερών με την Αίγυπτο, τη Συρία και την Ιορδανία. Την πρώτη βολή την έριξε το Ισραήλ, αλλά ισχυρίζεται ότι το έκανε προληπτικά καθώς ήταν επικείμενη μια επίθεση της Αιγύπτου –οι Άραβες διαφωνούν, θεωρώντας ότι το Ισραήλ ήταν ο επιτιθέμενος. Μέσα σε έξι ημέρες, το Ισραήλ συνέτριψε τις αραβικές δυνάμεις, καταλαμβάνοντας τη Δυτική Όχθη και την ανατολική Ιερουσαλήμ από την Ιορδανία.

Έκτοτε το Ισραήλ ελέγχει τη Δυτική Όχθη. Για πολλούς Εβραίους, η Δυτική Όχθη είναι η καρδιά του αρχαίου εβραϊκού κράτους. Περιλαμβάνει πολλά ιερά εβραϊκά σημεία, όπως την Σπηλιά των Πατριαρχών στην Χεβρώνα, στην οποία οι Εβραίοι πριν δεν είχαν πρόσβαση. Στην πράξη, ο ισραηλινός έλεγχος της Δυτικής Όχθης συνεπάγεται τη στρατιωτική διοίκηση μιας περιοχής γεμάτης Παλαιστινίους που δεν είναι ενθουσιασμένοι με τη ζωή υπό ισραηλινή κατοχή.

Το σύνορο μεταξύ Ισραήλ και Δυτικής Όχθης θα έπρεπε να αλλάξει σε οποιαδήποτε πιθανή συμφωνία ειρήνης. Υπάρχουν 500.000 Εβραίοι έποικοι που ζουν στη Δυτική Όχθη, πολλοί εκ των οποίων κατά μήκος των συνόρων με το Ισραήλ. Σε μια συμφωνία δύο κρατών, κάποιοι από αυτούς θα έπρεπε να εγκαταλείψουν τη Δυτική Όχθη, ενώ κάποιοι από από τους παραμεθόριους οικισμούς θα μετατρέπονταν σε ισραηλινή γη. Σε αντάλλαγμα, το Ισραήλ θα επέστρεφε κάποιο τμήμα των εδαφών του στους Παλαιστινίους.

Αυτό θα ονομαζόταν «ανταλλαγή γης». Όμως μέχρι στιγμής Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι ηγέτες δεν έχουν έρθει ποτέ σε συμφωνία για το πού ακριβώς θα οριστούν τα σύνορα.

Η Ιερουσαλήμ βρίσκεται πάνω στα σύνορα Ισραήλ και Δυτικής Όχθης. Σε αυτήν βρίσκονται κάποια από τους πιο ιερά μέρη τόσο για τον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ, οπότε τόσο το Ισραήλ όσο και η Παλαιστίνη θέλουν να την κάνουν πρωτεύουσά τους. Το πώς θα χωριστεί δίκαια η πόλη παραμένει ένα από τα θεμελιώδη ζητήματα που διχάζουν τους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους.

Για τα πρώτα 20 χρόνια ύπαρξης του κράτους του Ισραήλ, η Ιερουσαλήμ ήταν χωρισμένη. Το Ισραήλ έλεγχε τα μέρη της Ιερουσαλήμ και τα προάστια που βρίσκονται εντός της κόκκινης γραμμής στον χάρτη, ενώ η Ιορδανία ήλεγχε τα πάντα έξω από αυτήν (οι μπλε γραμμές διαχωρίζουν την πόλη της Ιερουσαλήμ από τα προάστια).

Η Ιορδανία έλεγχε το Όρος του Ναού, έναν λόφο που βρίσκεται στην καφέ κηλίδα του χάρτη. Εκεί βρίσκεται το Δυτικό ΤείχοςWestern Wall, ένα σωζόμενο τμήμα τείχους αρχαίου εβραϊκού ναού και ένας από τους ιερότερους τόπους του Ιουδαϊσμού, και δύο από τα πιο σημαντικά αξιοθέατα του Ισλάμ: το τέμενος Αλ ΆκσαImportant Sites: Al-Aqsa Mosque | Inside Islam και ο Θόλος του ΒράχουImportant Sites: The Dome of the Rock | Inside Islam. Κατά τη διάρκεια της κατοχής του λόφου από την Ιορδανία, δεν επιτρεπόταν στους Εβραίους να προσεύχονται εκεί. Στον πόλεμο του 1967, το Ισραήλ κατέλαβε την Ανατολική Ιερουσαλήμ.

Το Ισραήλ αποκαλεί την Ιερουσαλήμ πρωτεύουσά του, αλλά σχεδόν καμία χώρα δεν την αναγνωρίζει ως τέτοια. Το ψήφισμα 478 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ καταδικάζει την απόφαση του Ισραήλ να προσαρτήσει την Ανατολική Ιερουσαλήμ ως παραβίαση του διεθνούς δικαίου και κάνει έκκληση για μια συμβιβαστική λύση.

Οι ΗΠΑ αρνούνταν επίμονα όλα αυτά τα χρόνια να αναγνωρίσουν την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του Ισραήλ, πιστεύοντας πως μια τέτοια ανακοίνωση θα υπονόμευε τη θέση τους ως «ειλικρινούς διαμεσολαβητή» μεταξύ των Ισραηλινών και των Παλαιστινίων. Τον Δεκέμβριο του 2017, ο Τραμπ αποφάσισε να αλλάξει αυτή την πολιτική: αναγνώρισε την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσα του ΙσραήλΗ πολυπόθητη Ιερουσαλήμ | inside story και εξήγγειλε τη μετακόμιση της αμερικανικής πρεσβείας από το Τελ Αβίβ, αλλά άφησε χώρο για διαπραγματεύσεις όσον αφορά το ποια σημεία της πόλης θα είναι του Ισραήλ και ποια θα δοθούν στην Παλαιστίνη σε μια ειρηνευτική συμφωνία.

Ακόμα κι αν η πολιτική του Τραμπ δεν εκτροχιάσει τις πιθανότητες για μια ειρηνευτική διαδικασία, εξακολουθούν να υπάρχουν σημαντικά πρακτικά ζητήματα γύρω από τον διαμοιρασμό της Ιερουσαλήμ. Όχι μόνο το ζήτημα της διασφάλισης της πρόσβασης στους ιερούς τους τόπους τόσο για τους Ισραηλινούς όσο και για τους Παλαιστινίους, αλλά και ο εποικισμός της Ιερουσαλήμ και των προαστίων της από μεγάλους αριθμούς Ισραηλινών. Οι Εβραίοι αποτελούν πλέον τα 2/3 των κατοίκων της πόλης.

Η Γάζα είναι μια πυκνοκατοικημένη λωρίδα γης, περικυκλωμένη κατά βάση από το Ισραήλ που κατοικείται σχεδόν αποκλειστικά από Παλαιστινίους. Το Ισραήλ είχε στο παρελθόν στρατιωτική παρουσία σε αυτή, αλλά αποσύρθηκε το 2005, και αυτή την στιγμή εφαρμόζει αποκλεισμό της.

Σποραδικές επιθέσεις εναντίον του Ισραήλ από τη Γάζα έχουν ισχυροποιήσει τη θέση των Ισραηλινών εθνικιστών [αποκαλούνται γεράκιαΤο βιβλίο «Hawks and Doves in Israel’s Foreign Policy» σε αντίθεση με τους πιο μετριοπαθείς που αποκαλούνται περιστέρια] που υποστηρίζουν ότι οποιοδήποτε παλαιστινιακό κράτος θα κατέληγε βάση επιθέσεων ενάντια στο Ισραήλ.

 

Η Αίγυπτος έλεγχε τη Γάζα έως το 1967, οπότε την κατέλαβε το Ισραήλ (μαζί με τη Δυτική Όχθη) στον Πόλεμο των Έξι Ημερών. Έως το 2005, ισραηλινές στρατιωτικές δυνάμεις ήλεγχαν τη Γάζα με τον ίδιο τρόπο που ελέγχουν τη Δυτική Όχθη, και οι Εβραίοι μπορούσαν να μετοικήσουν εκεί. Το 2005, ο τότε πρωθυπουργός του Ισραήλ Αριέλ Σαρόν απέσυρε τους Ισραηλινούς στρατιώτες και εποίκους.

Η Γάζα διοικείται από την ισλαμιστική οργάνωση Χαμάς, που δημιουργήθηκε το 1987 ως στρατιωτική ομάδα «αντίστασης» κατά του Ισραήλ και κέρδισε πολιτική δύναμη στις εκλογές που διεξήχθησαν υπό την εποπτεία των ΗΠΑ το 2006. Η ανάληψη της εξουσίας στη Γάζα από τη Χαμάς προκάλεσε το ισραηλινό εμπάργκο αγαθώνThe Gaza Strip | B’Tselem στη Γάζα, με το επιχείρημα ότι η Χαμάς θα μπορούσε να τα χρησιμοποιήσει για να κατασκευάσει όπλα κατά του Ισραήλ. Το Ισραήλ έχει μετριάσει τον περιορισμόIsrael Plans to Ease Gaza Blockade | The New York Timess με τα χρόνια, αλλά η στέρηση βασικών αγαθών όπως το φυσικό αέριο εξακολουθεί να προκαλεί προβλήματα, στερώντας πολλούς ανθρώπους από την πρόσβαση σε ηλεκτρισμό, φαγητό και φάρμακαThe Gaza Strip | B’Tselem.

Η Χαμάς και άλλοι μαχητές της Γάζας έχουν εκτοξεύσει χιλιάδες ρουκέτες εναντίον ισραηλινών στόχων, ενώ το Ισραήλ έχει πραγματοποιήσει αρκετές στρατιωτικές επεμβάσεις από αέρος και εδάφους, στα τέλη του 2008 και τις αρχές του 2009, το 2012 και το καλοκαίρι του 2014.

Οι εβραϊκοί οικισμοί είναι κοινότητες Εβραίων που εγκαθίστανται στη Δυτική Όχθη από το 1967, οπότε τέθηκε υπό ισραηλινή κατοχή. Κάποιοι από τους πολίτες μετακινούνται εκεί για θρησκευτικούς λόγους, άλλοι επειδή θέλουν να διεκδικήσουν την περιοχή ως ισραηλινή γη, και κάποιοι επειδή η στέγαση εκεί τείνει να είναι φθηνή και επιχορηγούμενη. Οι εποικισμοί θεωρούνται μεγάλο εμπόδιο στην επίτευξη ειρήνης.

Περίπου 500.000 ΙσραηλινοίStatistics on Settlements and Settler Population | B’Tselem ζουν στους οικισμούς, 130 από τους οποίους είναι διασκορπισμένοι γύρω από τη Δυτική Όχθη. Περίπου το 75% των εποίκωνIsrael’s Settlement Crisis: It’s Not Too Late for a Two-State Solution | The Atlantic ζουν πάνω ή κοντά στα σύνορα της Δυτικής Όχθης με το Ισραήλ. Κάποιοι από τους οικισμούς στεγάζουν δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους και μοιάζουν με προάστια, κάποιοι άλλοι μοιάζουν με πρόχειρους καταυλισμούς.

Οι εποικισμοί δημιουργούν αυτό που Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι αποκαλούν «νέα εδαφικά δεδομένα». Οι παλαιστινιακές κοινότητες έχουν διασπαστεί και η σύνδεσή τους με τη γη έχει εξασθενήσει, την στιγμή που εβραϊκές κοινότητες ρίζωσαν σε μια περιοχή που θεωρείτο παλαιστινιακή. Ουσιαστικά, θολώνουν τα σύνορα ενός μελλοντικού παλαιστινιακού κράτους. Οι περισσότεροι έποικοι είναι εκεί για αυτόν ακριβώς τον λόγο: θέλουν τη Δυτική Όχθη πλήρως ενσωματωμένη στα ισραηλινά εδάφη και προσπαθούν να το πετύχουν

Οι εποικισμοί και η στρατιωτική παρουσία που απαιτείται για την προστασία τους κάνουν τη ζωή των Παλαιστινίων πολύ δύσκολη. Αποκλείονται από συγκεκριμένους δρόμους που χρησιμοποιούνται μόνο από τους Ισραηλινούς και αναγκάζονται να πρέπει να περάσουν από αρκετά σημεία ελέγχου.

Οι περισσότεροι αναλυτέςGrab more hills, expand the territory | London Review of Books θεωρούν ότι οι εποικισμοί παραβιάζουν την Τέταρτη Σύμβαση της ΓενεύηςΣτο σάιτ του Ερυθρού Σταυρού που απαγορεύει τη μεταφορά πληθυσμών σε κατεχόμενα εδάφη. Το Ισραήλ διαφωνεί.

Η Οργάνωση για την Απελευθέρωση της Παλαιστίνης (PLO) είναι ο εθνικός αντιπρόσωπος του παλαιστινιακού λαού. Όργανό της είναιMemo: Distinction between PLO, PA, PNC, PLC | Al Jazeera η Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή (PA), η ημιαυτόνομη κυβέρνηση που είναι επιφορτισμένη με τη διοίκηση των παλαιστινιακών περιοχών έως ότου υπάρξει συμφωνία με το Ισραήλ. Η Φατάχ, το κοσμικό εθνικιστικό κόμμα που κυριαρχεί στην παλαιστινιακή πολιτική σκηνή για δεκαετίες, ελέγχει την PLO και την Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή.

Στην πράξη, η PLO ελέγχει την κυβέρνηση στη Δυτική Όχθη αλλά όχι στη Γάζα, η οποία ελέγχεται από τη Χαμάς. Διεξάγει ειρηνευτικό διάλογο εκ μέρους των Παλαιστινίων, αλλά η εξουσιοδότησή της να εφαρμόσει τις συμφωνίες αυτές έχει παρακωλυθεί από τις κακές της σχέσεις με τη Χαμάς.

Τις πρώτες δεκαετίες ύστερα από τη δημιουργία της το 1964, η PLO αποσκοπούσε στην καταστροφή του Ισραήλ και την αντικατάστασή του με ένα πλήρως παλαιστινιακό κράτος. Ο ιδρυτής της Φατάχ, Γιασέρ Αραφάτ, εφάρμοσε πολεμικές τακτικές προς αυτόν τον σκοπό, που περιλάμβαναν επιθέσεις εναντίον Ισραηλινών πολιτών. Αυτό άλλαξε το 1993, όταν η PLO αποδέχθηκε το δικαίωμα ύπαρξης του Ισραήλ, με αντάλλαγμα την αναγνώρισή της από το Ισραήλ ως νόμιμου εκπροσώπου των Παλαιστινίων. Αυτό σήμανε το ξεκίνημα των πραγματικών ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων ανάμεσα στις δύο πλευρές.

Ο σημερινός ηγέτης της PLO είναι ο σχετικά μετριοπαθής Μαχμούντ Αμπάς, του οποίου η εναντίωση στη βία έπαιξε ρόλο στην αποκλιμάκωση της δεύτερης ιντιφάντα. Ενοχλημένος από την αποτυχία των ειρηνευτικών συνομιλιώνWhy the Palestinians are finally giving up on Obama and the US peace process | Vox, ο Αμπάς εργάζεται για τη διεθνή αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους, με αποτέλεσμα να έχει αυτή τη στιγμή η Παλαιστίνη στάτους μη μέλουςPalestinian Statehood at the UN | Council of Foreign Relations στα Ηνωμένα Έθνη, και να έχει εισαχθεί στο Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο από το 2015. Η προώθηση της αναγνώρισης του κράτους της Παλαιστίνης έχει σκοπό να ασκήσει πίεση στο Ισραήλ.

Η Χαμάς είναι παλαιστινιακή ισλαμιστική πολιτική οργάνωση και στρατιωτική ομάδα που έχει κηρύξει πόλεμο στο Ισραήλ από την ίδρυσή της το 1987, κυρίως μέσω επιθέσεων αυτοκτονίας και ρουκετών. Επιδιώκει την αντικατάσταση του Ισραήλ με ένα παλαιστινιακό κράτος και ελέγχει τη Γάζα ανεξάρτητα από την Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή.

Το καταστατικόThe Covenant of the Islamic Resistance Movement | Yale Law School της Χαμάς για πολύ καιρό ζητούσε την καταστροφή του Ισραήλ. Αναθεωρήθηκε το 2017 για να επιτρέψει την αποδοχή ενός παλαιστινιακού κράτους στη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας αντί για το σύνολο των εδαφών της περιοχής, αν και η Χαμάς εξακολουθεί να αρνείται να αναγνωρίσει τη νομιμότητα του ισραηλινού κράτους.

Η Χαμάς χρησιμοποίησε επιθέσεις αυτοκτονίας ενάντια στο Ισραήλ τις δεκαετίες του 1990 και του 2000, αν και τα πιο πρόσφατα στράφηκε στις ρουκέτες και τους όλμους. Προσφέρει στους Παλαιστινίους ένα ισχυρό δίκτυο κοινωνικών υπηρεσιών, τις οποίες ανέπτυξε ως εναλλακτική στους διεφθαρμένους θεσμούς της Εθνικής Παλαιστινιακής Αρχής.

Το 2006, η Χαμάς εξασφάλισε μια μικρή πλειοψηφία εδρών στις βουλευτικές εκλογές της Παλαιστινιακής Αρχής. Αυτό κανονικά θα την τοποθετούσε σε θέση εξουσίας τόσο στη Γάζα όσο και στη Δυτική Όχθη, αλλά υπήρχε ένα πρόβλημα: Η Χαμάς αρνήθηκε να αποδεχθεί προηγούμενες συμφωνίες που η Παλαιστινιακή Αρχή είχε συνάψει με το Ισραήλ. Αυτό έκανε τις χώρες της Δύσης να δηλώσουν ότι παγώνουν κάθε βοήθεια σε οποιαδήποτε Παλαιστινιακή Αρχή βρίσκεται υπό την ηγεσία της Χαμάς, βοήθεια στην οποία η Παλαιστινιακή Αρχή στηρίζεται καταλυτικά. Η φαγωμάρα ανάμεσα στην PLO και τη Χαμάς σταδιακά κλιμακώθηκε σε ανοιχτό πόλεμο ανάμεσα στις δύο παρατάξεις, ο οποίος έληξε με τη Χαμάς να κυβερνά τη Γάζα ανεξάρτητα από την PLO που εδρεύει στη Δυτική Όχθη.

Το ότι δεν υπάρχει μια ενιαία παλαιστινιακή αρχή περιπλέκει σημαντικές τις ειρηνευτικές συνομιλίες με το Ισραήλ. Οι ενωτικές συνομιλίες ανάμεσα στη Χαμάς και την PLO έχουν διακοπεί επανειλημμέναPalestinian Unity Talks Break Down Again, as Hamas Recommits to Destroying Israel | The Tower. Στα τέλη του 2017Israel will not negotiate with Palestinian unity government if Hamas is involved | The Guardian, οι δύο πλευρές κατέληξαν σε μια προκαταρκτική συμφωνία, αλλά δεν έχει γίνει ξεκάθαρο αν αυτή θα οδηγήσει σε μια ενιαία κυβέρνηση οποιουδήποτε είδους.

Ιντιφάντα ονομάζονταν οι δύο παλαιστινιακές εξεγέρσεις ενάντια στο Ισραήλ, η πρώτη στα τέλη της δεκαετίας του 1980 και η δεύτερη στις αρχές του 2000. Είχαν δραματικές συνέπειες για τις σχέσεις ανάμεσα στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη –ιδιαίτερα η δεύτερη ιντιφάντα θεωρείται ορόσημο της λήξης της εποχής των ειρηνευτικών προσπαθειών της δεκαετίας του 1990 και αναγγελία μιας νέας, πιο σκοτεινής εποχής στις σχέσεις Ισραήλ-Παλαιστίνης.

Η πρώτη ιντιφάντα ήταν σε μεγάλο βαθμό μια σειρά από αυθόρμητες διαδηλώσεις Παλαιστινίων, με μαζικά μποϊκοτάζ, άρνηση από πλευράς τους να εργαστούν στο Ισραήλ και επιθέσεις με πέτρες, μολότοφ –και, περιστασιακά, πυροβόλα– εναντίον Ισραηλινών. Οι απώλειες των Παλαιστινίων ήταν δραματικά περισσότερεςFatalities in the first Intifada | B’Tselem από εκείνες των Ισραηλινών, καθώς το Ισραήλ απάντησε με μεγάλες στρατιωτικές δυνάμεις.

Η δεύτερη, και μακράν πιο αιματηρή ιντιφάντα, ξεκίνησε το 2000 μετά την κατάρρευση των ειρηνευτικών συνομιλιών ανάμεσα στον Ισραηλινό πρωθυπουργό Έχουντ Μπαράκ και τον ηγέτη της PLO, Γιασέρ Αραφάτ. Οι Ισραηλινοί πιστεύουν ότι ήταν συνειδητή απόφαση του Αραφάτ για βία, ενώ οι Παλαιστίνιοι αποδίδουν το ξεκίνημά της σε μια προβοκατόρικη επίσκεψη του Αριέλ Σαρόν στο διεκδικούμενο και από τους δύο Όρος του Ναού.

Ενώ και ο Αραφάτ και ο Σαρόν έπαιξαν κάποιο ρόλο, πιθανότητα κύρια αιτία ήταν η θεμελιώδης έλλειψη εμπιστοσύνης ανάμεσα στις δύο πλευρές. Η φλόγα που άναψε το μπαρούτι ήταν μια σειρά διαδηλώσεων Παλαιστινίων στις οποίες οι Ισραηλινοί στρατιώτες απάντησαν με πυρά. Οι Παλαιστίνιοι πολιτοφύλακες στη συνέχεια κλιμάκωσαν τη βία, και η Εθνική Παλαιστινιακή Αρχή αρνήθηκε να τους κατευνάσει.

Σε αντίθεση με την πρώτη ιντιφάντα, οι Παλαιστίνιοι επικεντρώθηκαν σε επιθέσεις αυτοκτονίας, εκτόξευση ρουκετών και ελεύθερους σκοπευτές –στις οποίες το Ισραήλ αποκρίθηκε με ακόμη πιο φονική δύναμη. Η διαμάχη έληξε το 2005, αλλά όχι πριν περίπου 1.000 Ισραηλινοί και 3.200 Παλαιστίνιοι χάσουν τη ζωή τουςIntifada toll 2000-2005 | BBC.

Αυτή η δεύτερη ιντιφάντα, μαζί με ένα κύμα επιθέσεων με ρουκέτες από τη Γάζα αφότου η Χαμάς ανήλθε στην εξουσία, άλλαξε τις αντιλήψεις των Ισραηλινών για τη διαμάχη. Το παραδοσιακό επιχείρημα των πιο μετριοπαθών ότι το Ισραήλ θα ανταμειβόταν κάποτε για την «ανταλλαγή γης με ειρήνη» έχασε πόντους. Δημιουργήθηκε δυσπιστία γύρω από την ειρηνευτική διαδικασία, κάνοντας πιο πολύπλοκες τις μελλοντικές προσπάθειες για μια συμφωνία δύο κρατών.

Η διαμάχη Ισραήλ και Παλαιστίνης είναι ένα τεράστιο ζήτημα για την περιοχή. Το Ισραήλ έχει διεξάγει πολλούς πολέμους με κάθε έναν από τους τέσσερις γείτονές του, όλοι εκ των οποίων υποτίθεται ότι υποστηρίζουν τον εθνικό σκοπό της Παλαιστίνης. Σήμερα το Ισραήλ έχει ειρήνη με την Αίγυπτο και την Ιορδανία, αλλά οι σχέσεις του με τη Συρία και τον Λίβανο είναι ταραγμένες.

Υπάρχουν μεγάλες, κοινότητες ταλαιπωρημένων Παλαιστινίων προσφύγων σε όλες τις γειτονικές χώρες εκτός από την Αίγυπτο. Πέραν των γειτόνων, οι τρεις πιο σημαντικές χώρες της ευρύτερης περιοχής σχετικά με τη διαμάχη είναι το Ιράν, η Τουρκία και η Σαουδική Αραβία.

 

Αίγυπτος: Η συμφωνία ειρήνης του 1978 του Ισραήλ με την Αίγυπτο, η πρώτη που υπέγραψε με αραβικό κράτος, διασφαλίζεται από μαζική παροχή αμερικανικής βοήθειαςF.A.Q. on U.S. Aid to Egypt: Where Does the Money Go, And How Is It Spent? | ProPublica εξίσου στην Αίγυπτο και το Ισραήλ. H συμφωνία απαγορεύει στην Αίγυπτο στρατιωτική παρουσία στη συνοριακή Χερσόνησο του Σινά, γεγονός που έχει επιτρέψει σε εγκληματικές οργανώσεις να αναπτυχθούν στην περιοχή.

Συρία: Η συριακή κυβέρνηση είναι ακόμη αρκετά εχθρική απέναντι στο Ισραήλ. Η Συρία βρίσκεται σε σύμπνοια με το Ιράν, τον μεγαλύτερο εχθρό του Ισραήλ σήμερα. Η Συρία επίσης θέλει πίσω τα Υψώματα του Γκολάν, μια στρατηγικής σημασίας περιοχή που το Ισραήλ κατέκτησε στον μεταξύ τους πόλεμο του 1967.

Λίβανος: Ο Λίβανος είναι σπίτι της Χεζμπολάχ, μιας επιθετικά αντι-ισραηλινής ισλαμιστικής οργάνωσης Σιιτών που χρηματοδοτείται από το Ιράν. Η Χεζμπολάχ έχει μεγάλη δύναμη στην πολιτική σκηνή του ΛιβάνουLebanon MPs back cabinet to end deadlock | Al Jazeera, οπότε ο Λίβανος θεωρείται απίθανο να διαδραματίσει ρόλο στις διαπραγματεύσεις Ισραηλινών και Παλαιστινίων.

Ιορδανία: Έχει συμφωνία ειρήνης με το Ισραήλ και φιλοξενεί τον μεγαλύτερο αριθμό Παλαιστινίων προσφύγων, οι οποίοι μάλιστα έχουν πλήρη δικαιώματα ιθαγένειαςPalestinian refugee numbers/whereabouts | IRIN. Όμως πολλοί πρόσφυγες παραμένουν στοιβαγμένοι σε στρατόπεδαSentenced to life at birth: What do Palestinian refugees want? | +972 Magazine και τυγχάνουν γενικά κακής μεταχείρισης, κάτι που κάνει τους Παλαιστίνιους να αμφιβάλλουν για τους ισχυρισμούς των εξ ανατολής γειτόνων τους ότι τους υποστηρίζουν.

Ιράν: Η ιρανική κυβέρνηση πιστεύει πως το Ισραήλ είναι κατά βάση παράνομο και στηρίζει τις πιο σκληροπυρηνικές αντι-ισραηλινές αραβικές φατρίες. Το Ισραήλ βλέπει το Ιράν ως άμεση υπαρξιακή απειλή, καθώς έχει παράσχει σημαντική στρατιωτική και οικονομική βοήθεια στη Χεζμπολάχ, τη Χαμάς και τη Συρία –τον αποκαλούμενο «Άξονα της Αντίστασης»Syrian Revolt Fallout: End of the Resistance Axis? | Middle East Policy Council στα ισραηλινά συμφέροντα στη Μέση Ανατολή.

Τουρκία: Ενώ για πολύ καιρό είχε καλές σχέσεις με το Ισραήλ, η Τουρκία έχει λάβει θέση αυξανόμενα υπέρ της Παλαιστίνης τα πρόσφατα χρόνια. Ο Ταγίπ Έρντογαν παρουσιάζεται ως προασπιστής του παλαιστινιακού αγώναErdogan Wins Palestinian Hearts and Minds | Al Monitor για εσωτερικούς και γεωπολιτικούς λόγους. Το 2010, μια επίθεση Ισραηλινών κομάντο σε πλοίο τουρκικής ΜΚΟ που μετέφερεMavi Marmara: Why did Israel stop the Gaza flotilla? | BBC ανθρωπιστική βοήθεια στην αποκλεισμένη Γάζα είχε ως αποτέλεσμα τον θάνατο δέκα Τούρκων ακτιβιστών και διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις ανάμεσα στις δύο χώρες. Αν και επανήλθαν το 2016, παραμένουν εύθραυστεςMARKAZ Tensions over Jerusalem expose vulnerability of Turkey-Israel relations, one year after normalizing ties | Brookings.

Σαουδική Αραβία: Το βασίλειο συνεισφέρει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάριαSaudis giving $100 million to Palestinian Authority | Jewish Telegraphic Agency στην Παλαιστινιακή Αρχή και είναι η κινητήρια δύναμη πίσω από το ειρηνευτικό σχέδιο του Αραβικού ΣυνδέσμουText: Arab peace plan of 2002 | BBC που εμφανίστηκε ως εναλλακτική στις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ισραηλινών και Παλαιστινίων. Αν και δεν έχει αναγνωρίσει το Ισραήλ, η κοινή έχθρα των δύο χωρών απέναντι στο Ιράν έχει οδηγήσει τις δύο κυβερνήσεις σε μια παράδοξη σχέση συνεργασίαςIran: The one issue Israel and Saudi Arabia can openly agree on | PRI.

Αυτή είναι μια αμφιλεγόμενη ερώτηση. Παρότι η αμερικανική υποστήριξη προς το Ισραήλ είναι πράγματι μεγάλη και περιλαμβάνει βοήθεια δισεκατομμυρίων δολαρίων (περίπου 3 δισ. ετησίως, σύνολο 118 δισεκατομμύρια στη διάρκεια των ετών) και διπλωματική στήριξη (τα μισά βέτο των ΗΠΑ στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ αφορούσαν ψηφίσματα επικριτικά του Ισραήλ), οι ειδικοί διαφωνούν ως προς τους λόγους. Ίσως οφείλεται στη βαθιά συμπάθεια του αμερικανικού λαού για το Ισραήλ, στην επιρροή του λόμπι υπέρ του Ισραήλ μέσα στις ΗΠΑ ή στην ιδεολογική συνάφεια προς μια πιο στέρεη δημοκρατία στη Μέση Ανατολή.

 

Οι δύο χώρες δεν ήταν τόσο κοντά τις πρώτες δεκαετίες μετά την ίδρυση του νεοσύστατου κράτους και ο πρόεδρος Αϊζενχάουερ ήταν εξαιρετικά εχθρικός απέναντί του κατά τον πόλεμο του Σουέζ το 1956, όταν Ισραήλ, Ηνωμένο Βασίλειο και Γαλλία πολέμησαν εναντίον της Αιγύπτου.

Καθώς ο Ψυχρός Πόλεμος μαινόταν, οι ΗΠΑ άρχισαν να βλέπουν το Ισραήλ ως ανάχωμα στη σοβιετική επιρροήIsrael Fights America’s Battles | Tablet στη Μέση Ανατολή. Η συμμαχία Ισραήλ και ΗΠΑ σφραγίστηκε το 1973, όταν αμερικανική βοήθεια βοήθησε να σωθεί το Ισραήλ από μια ξαφνική αραβική εισβολή.

Μερικοί υποστηρίζουν πως αυτό που ενώνει σήμερα τις ΗΠΑ με το Ισραήλ είναι το κοινό συμφέρον στην καταπολέμηση του τζιχαντισμούFriends with Benefits: Why the U.S.-Israeli Alliance Is Good for America | The Washington Institute, ενώ άλλοι το αποδίδουν στην ιδεολογική προσκόλληση των Αμερικανών ηγετώνValue Judgment: Why Do Americans Support Israel? | Taylor & Francis Online σε μια εμπόλεμη δημοκρατία. Ίσως η απλούστερη εξήγηση να είναι ότι ο αμερικανικός λαός έχει για πολύ καιρόThe New Israel and the Old | Real Clear Politics ταυτιστείAmericans’ Sympathies for Israel Match All-Time High | Gallup περισσότερο με το Ισραήλ παρά με την Παλαιστίνη.

Μια θεωρία αποδίδει τη σχέση των δύο χωρών στη δύναμη του λόμπινγκ υπέρ του ΙσραήλThe Israel Lobby And U.S. Foreign Policy | John J. Mearsheimer, Stephen M. Walt, και ειδικά στην Αμερικανική Επιτροπή Δημοσίων Σχέσεων του Ισραήλaipac.org. Κάποιοι απαντούν πως η AIPAC δεν είναι τόσο ισχυρήThe Usual Suspect | New Republic όσο πιστεύουν καθώς π.χ. απέτυχεHow AIPAC Botched Its Biggest Fight in Years | The Daily Beast να τορπιλίσει την συμφωνία του Ομπάμα με το Ιράν για τα πυρηνικά.

Παρά την στενή σχέση, υπάρχουν κατά καιρούς εντάσεις ανάμεσα σε Ισραηλινούς και Αμερικανούς αξιωματούχους. Αυτό ίσχυε ιδιαίτερα κατά τη διάρκεια της θητείας του Ομπάμα και του Νετανιάχου –οι δύο ηγέτες συγκρούονταν για τους εποικισμούς και το Ιράν. Η σχέση τους έφτασε σε ένα εξαιρετικά χαμηλό σημείο το 2015, όταν ο Νετανιάχου ετοίμασε σε συνεργασία με το Ρεπουμπλικανικό κόμμα μια ομιλίαThe Netanyahu speech controversy, explained | Vox στο Κογκρέσο, πολύ επικριτική στην προσέγγιση του Ομπάμα στο Ιράν. Η κυβέρνηση Ομπάμα εξοργίστηκε με αυτό που αντιλήφθηκε ως συνωμοσία του Νετανιάχου προς όφελος των Ρεπουμπλικάνων και υπονόμευση της πολιτικής της.

Η κυβέρνηση Τραμπ έχει οδηγήσει στην αναθέρμανση των ισραηλινο-αμερικανικών σχέσεων, φτάνοντας στην επίσημη αναγνώριση της Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσας του Ισραήλ. Η έντονη διαφορά ανάμεσα στις προσεγγίσεις του Τραμπ και του Ομπάμα αντανακλά ένα αυξανόμενο χάσμα απόψεωνThe crisis in US-Israel relations is much bigger than Bibi Netanyahu | Vox στις ΗΠΑ, με τους Ρεπουμπλικάνους να υιοθετούν όλο και πιο σκληρή γραμμή υπέρ του Ισραήλ.

Οι μη μουσουλμανικές χώρες αναγνωρίζουν τη νομιμότητα του Ισραήλ και διατηρούν διπλωματικές σχέσεις μαζί του (το 83% των κρατών παγκοσμίως, και σχεδόν κάθε κράτος που δεν είναι στην πλειοψηφία του αραβικό ή μουσουλμανικό), όμως η παγκόσμια κοινή γνώμη είναι σήμερα πιο θετικά διακείμενη στον παλαιστινιακό αγώνα.

 

 

Σε μια δημοσκόπηση που διενήργησε το BBC σε 22 χώρες, το Ισραήλ ανακηρύχθηκε 4ο πιο απεχθές έθνος (πίσω μόνο από το Ιράν, το Πακιστάν και τη Βόρεια Κορέα). Είναι σαφέςEU warns Israel against announcing new settlement construction plans | The Jerusalem Post πως οι εποικισμοί της Δυτικής Όχθης αποτελούν μια από τις κύριες αιτίες για τη χαμηλή δημοτικότητα του Ισραήλ. Το μεγαλύτερο κομμάτι του πλανήτη θεωρεί την συνεχιζόμενη στρατιωτική κατοχή της Δυτικής Όχθης άδικηOf Course Settlements Are Illegal | The Daily Beast και ότι οι εποικισμοί παραβαίνουνIsrael: The security barrier—between international law, constitutional law, and domestic judicial review | Daphne Barak-Erez την Τέταρτη Σύμβαση της Γενεύης.

Παρότι η συγκεκριμένη οπτική υποστηρίζεται από τους περισσότερους ακαδημαϊκούς, οι Ισραηλινοί και φιλοϊσραηλινοί συντηρητικοί υποστηρίζουνThe Illegal-Settlements Myth | Commentary ότι η Δυτική Όχθη δεν είναι κατεχόμενη, και ότι η Σύμβαση της Γενεύης απαγορεύει μονάχα την υποχρεωτική μετακίνηση πληθυσμών, όχι την εθελοντική.

Πάντως οι Ισραηλινοί ανησυχούν για τη δύναμη που θα μπορούσε να αποκτήσει το διεθνές κίνημα μποϊκοτάζ BDSbdsmovement.net (Boycott, Divestment, Sanctions), το οποίο από το 2005, στοχεύει στο μποϊκοτάζ ισραηλινών προϊόντων και θεσμών, αποεπενδύσεις ισραηλινών εταιρειών και κυρώσεις στο ισραηλινό κράτος (εξού και το όνομα)

Το BDS σκοπεύει να συνεχίσει να μποϊκοτάρει το Ισραήλ μέχρι α) όλοι οι εποικισμοί να διαλυθούν, β) οι Παλαιστίνιοι εντός των συνόρων του Ισραήλ να έχουν ίσα δικαιώματα, και γ) να αναγνωριστεί στους Παλαιστινίους πρόσφυγες το «δικαίωμα της επιστροφής» στη γη και τα σπίτια που είχαν στην περιοχή που το Ισραήλ κατέλαβε το 1948.

Παρότι το BDS δεν έχει εκφράσει επίσημη θέσηWith All the Boycott Israel Talk, What Is BDS? | New Republic για την ύπαρξη του Ισραήλ, το μέγεθος του αριθμού των παλαιστινιακών προσφύγων σημαίνει πως αν εκπληρωθεί η επιθυμία του για το δικαίωμα της επιστροφής, οι Παλαιστίνιοι θα ξεπεράσουν σε αριθμό τους Ισραηλινούς, δίνοντας τέλος στον εβραϊκό χαρακτήρα του Ισραήλ.

Ο Παλαιστίνιος πρόεδρος Μαχμούντ Αμπάς, υποστηρικτής της λύσης των δύο κρατών, είναι αντίθετοςIn South Africa, Abbas opposes boycott of Israel | The Electronic Intifada στο BDS. Kι εκείνος, όπως και κάποιοι φιλελεύθεροι Σιωνιστές όπως ο συγγραφέας Πίτερ ΜπάιναρτTo Save Israel, Boycott the Settlements | The New York Times, υποστηρίζουν ένα μποϊκοτάζ που θα στοχεύει μόνο τα προϊόντα που παράγονται στους εποικισμούς της Δυτικής Όχθης.

Καθώς η διαμάχη μεταξύ Ισραήλ και Παλαιστίνης συνεχίζεται, πολλοί φοβούνται πως το BDS θα γνωρίσει μεγαλύτερη απήχηση.

Αποκαλούμενη και «Όσλο» (λόγω των συμφωνιών στο Όσλο το 1993 που αποτέλεσαν την αφετηρία της), η ειρηνευτική διαδικασία ήταν μια συνεχιζόμενη προσπάθεια υπό τη διαμεσολάβηση της Αμερικής για την επίτευξη ειρήνης ανάμεσα στους Ισραηλινούς και τους Παλαιστινίους. Σκοπός της είναι μια οριστική συμφωνία που θα εγκαθίδρυε ένα παλαιστινιακό κράτος στη Γάζα και τη Δυτική Όχθη σε ανταλλαγή με την παύση των παλαιστινιακών επιθέσεων σε ισραηλινούς στόχους –μια φόρμουλα που συχνά αποκαλείται «γη για ειρήνη».

Πολλοί πίστεψαν ότι η διαδικασία σταμάτησε για πάντα το 2001, όταν ο Αραφάτ απέρριψε την πρότασηWho Killed Camp David? | The American Prospect (υπάρχουν διαφωνίες για το τι περιλάμβανε) του ισραηλινού ομολόγου του, Εχούντ Μπαράκ, και οι νέες συνομιλίες απέτυχαν να φέρουν συμφωνία. Η κλιμακούμενη βία της δεύτερης ιντιφάντα έκανε έναν επόμενο γύρο συνομιλιών να μοιάζει απίθανος.

Παρά την αποτυχία του 2001, το μοτίβο «γη για ειρήνη» του Όσλο παραμένει η κυρίαρχη αμερικανική και διεθνής προσέγγιση στην επίλυση της διαμάχης.

Κάθε επιτυχημένη ειρηνευτική πρωτοβουλία θα πρέπει να δώσει λύση σε τέσσερα κύρια ζητήματα που έχουν στοιχειώσει την ειρηνευτική διαδικασία: τα σύνορα της Δυτικής Όχθης και τους εποικισμούς, την ασφάλεια του Ισραήλ, τους Παλαιστίνιους πρόσφυγες και την Ιερουσαλήμ.

Έως και σήμερα έχουν γίνει λίγα βήματα, και υπάρχουν τρία σημαντικά εμπόδια σε κάθε συμφωνία:

Πρώτον, το Ισραήλ εξακολουθεί να επεκτείνει τους εποικισμούς της Δυτικής Όχθης, τους οποίους οι Παλαιστίνιοι βλέπουν ως ντε φάκτο προσπάθεια να εξαλειφθεί το δικαίωμα ύπαρξης ενός παλαιστινιακού κράτους. Δεύτερον, οι Παλαιστίνιοι παραμένουν πολιτικά διαιρεμένοι μεταξύ της Φατάχ και της Χαμάς, και ως εκ τούτου δεν μπορούν να διαπραγματευτούν από κοινού. Ακόμη κι αν γινόταν αυτό, το Ισραήλ δεν έχει δείξει πρόθεση να διαπραγματευτεί με μια κυβέρνηση που περιλαμβάνει τη Χαμάς.

Τρίτον, δεν είναι σαφές πώς θα μπορέσει να ξεκινήσει και πάλι ο διάλογος. Η σημερινή δεξιά κυβέρνηση του Ισραήλ είναι απρόθυμη για παραχωρήσεις στους Παλαιστινίους. Οι Παλαιστίνιοι, έχοντας προαποφασίσει πως το Ισραήλ δεν έχει σοβαρές διαθέσεις για ειρήνη, έχουν ξεκινήσει μια καμπάνια στους διεθνείς θεσμούς με στόχο να του ασκήσουν πίεση –κάτι που θα μπορούσε να στραφεί εναντίον τους αν οι Ισραηλινοί πειστούν ότι οι Παλαιστίνιοι έχουν εγκαταλείψει την ειρηνευτική διαδικασία που προωθείται από τις ΗΠΑ.

Για να ξεκινήσουν εκ νέου οι συνομιλίες, οι ΗΠΑ θα πρέπει να κάνουν με κάποιον τρόπο τις δύο πλευρές να αρχίσουν να παίρνουν η μία τις δεσμεύσεις της άλλης πιο σοβαρά. Δεν είναι καθόλου σαφές αν η κυβέρνηση Τραμπ επιθυμεί κάτι τέτοιο.

Επιφυλακτικά. Καμία πλευρά δεν θεωρεί πως η άλλη είναι σε θέση να συνάψει πραγματική συμφωνία, και δεν είναι σαφές πώς η αμερικανική κυβέρνηση θα μπορούσε να τις μεταπείσει.

Ο Μαχμούντ Αμπάς δεν εμπιστεύεται την ισραηλινή κυβέρνηση, που αυτήν την στιγμή αποτελείται από συνασπισμό της δεξιάς και μία από τις κύριες αιτίες είναι η επέκταση των εποικισμών που έφτασαν στο υψηλότερο σημείο της επταετίαςConstruction Starts in Settlements Reach 7 Year High | Americans for Peace now υπό τον Νετανιάχου. Ο Άμπας βλέπει την ταχύτατη επέκταση των εποικισμών ως απόδειξη της προσπάθειας του Ισραήλ να κάνει την προοπτική ενός παλαιστινιακού κράτους απίθανη. Αν και ο Νετανιάχου για 10 μήνες του 2009Israeli Settlements, American Pressure, and Peace | Steven J. Rosen πάγωσε την επέκταση των εποικισμών παντού εκτός από την Ιερουσαλήμ, οι Παλαιστίνιοι ζητούσαν γενικό πάγωμα, οπότε κάθισαν στο τραπέζι των συνομιλιών μόλις τον ένατο μήνα (και πάλι χωρίς αποτέλεσμα).

Ο Νετανιάχου έχει υπάρξει επί δεκαετίες επικριτής της λύσης των δύο κρατών και παρότι είναι ο πρώτος ηγέτης του Λικούντ, του μεγάλου δεξιού κόμματος του Ισραήλ, που επιδοκίμασεLikud-Beiteinu Struggles to Reconcile Charter With Netanyahu’s ‘Two State’ Bar-Ilan Speech | Haaretz τη λύση των δύο κρατών (το 2009, ύστερα από μεγάλη πίεση των ΗΠΑ), πολλοί πιστεύουν ότι η δέσμευσή του δεν είναι ειλικρινής.

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής του καμπάνιας το 2015, στις εκλογές που τελικά κέρδισε το κόμμα του, ο Νετανιάχου διακήρυττε πως δεν θα υπάρξει παλαιστινιακό κράτοςNetanyahu says there’ll be no Palestinian state while he’s prime minister | Vox όσο είναι αυτός στην εξουσία. Πρόκειται για δήλωση την οποία προσπάθησε να ανακαλέσειRead Netanyahu’s dizzying flip-flop on peace with Palestinians | Vox, αλλά βρίσκεται σε συμφωνίαThe ideas that define Benjamin Netanyahu | Vox με την μακρόχρονη πεποίθησή τουThe ideas that define Benjamin Netanyahu | Vox πως οι Παλαιστίνιοι δεν μπορούν να τύχουν εμπιστοσύνης ως φιλειρηνικοί γείτονες.

Το Ισραήλ έχει πραγματικές αιτίες για να είναι δύσπιστο απέναντι στην παλαιστινιακή πλευρά. Μία είναι ο διάσπαση Χαμάς και Φατάχ. Από τότε που η Χαμάς πήρε τον έλεγχο της Γάζας, το Ισραήλ ανησυχεί ότι οποιαδήποτε συμφωνία ειρήνης με την Παλαιστινιακή Αρχή δεν θα συμπεριλαμβάνει τη Γάζα, στην οποία η Παλαιστινιακή Αρχή δεν έχει έλεγχο. Αυτό είναι εξαιρετικά ανησυχητικό για την ηγεσία του Ισραήλ, δεδομένης της δημόσιας δέσμευσης της Χαμάς για καταστροφή του Ισραήλ. Επιπλέον, δεν είναι σαφές πώς ο Αμπάς θα μπορούσε να πείσει τους Παλαιστινίους για τις παραχωρήσεις που θα χρειαστεί αναπόφευκτα να κάνει προκειμένου να υπάρξει συμφωνία με το Ισραήλ.

Ο σκεπτικισμός των δύο πλευρών για τη βούληση και την ικανότητα της άλλης να συνάψει ειρήνη, είναι η βασική αιτία για την αποτυχία της εκεχειρίας που προωθούσε ο Τζον Κέρι το 2014. Έκτοτε, οι Παλαιστίνιοι έχουν επιδοθεί σε μια προσπάθεια άσκησης πίεσηςIt’s over | Vox προκειμένου να επιτευχθεί ειρήνη μέσω της διεθνούς απομόνωσης του Ισραήλ, με μικρή επιτυχία.

Πρόκειται για τους δύο τρόπους με τους οποίους θα μπορούσε να επιλυθεί η διαμάχη.

Η «λύση των δύο κρατών» θα είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία μιας ανεξάρτητης από το Ισραήλ Παλαιστίνης και είναι η κυρίαρχη προσέγγιση στη λύση της διαμάχης. Η όλη ιδέα είναι βασίζεται στο ότι οι Ισραηλινοί και οι Παλαιστίνιοι θέλουν να διοικούν τις χώρες τους ξεχωριστά –οι Ισραηλινοί θέλουν ένα εβραϊκό κράτος και οι Παλαιστίνιοι ένα παλαιστινιακό. Επειδή σε ένα κοινό κράτος καμία από τις δύο πλευρές δεν θα έχει αυτό που θέλει, η μόνη λύση που θα τους ικανοποιούσε όλους είναι ο διαχωρισμός των Παλαιστινίων από τους Ισραηλινούς.

Η «λύση του ενός κράτους» θα συμπεριλάμβανε το Ισραήλ, τη Δυτική Όχθη και τη Λωρίδα της Γάζας σε ένα μεγάλο κράτος. Υπάρχουν δύο εκδοχές σχετικά:

Η πρώτη, που προτιμάται από ένα τμήμα της αριστεράς και τους Παλαιστινίους, θα είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός δημοκρατικού κράτους. Σε αυτήν την περίπτωση οι Άραβες μουσουλμάνοι θα ήταν περισσότεροι από τους Εβραίους, σηματοδοτώντας το τέλος του Ισραήλ ως εβραϊκό κράτος.

Η άλλη εκδοχή, που προκρίνεται από τμήμα της δεξιάς και τους Ισραηλινούς, θα έβλεπε την προσάρτηση της Δυτικής Όχθης από το Ισραήλ και είτε τον διωγμόIs Jordan Palestine? | Daniel Pipes των Παλαιστινίων είτε την αφαίρεση του δικαιώματος ψήφου τους. Σύσσωμος ο πλανήτης, συμπεριλαμβανομένων των περισσότερων Σιωνιστών, απορρίπτει την εκδοχή αυτή ως παραβίαση των ανθρωπίνων δικαιωμάτων.

Οι περισσότερες δημοσκοπήσεις δείχνουνPoll: Israelis, Palestinians back two-state deal | USA Today ότι οι περισσότεροι Ισραηλινοί και Παλαιστίνιοι προτιμούν μια λύση δύο κρατών. Ωστόσο, η ανικανότητα των δύο πλευρών να έρθουν σε συμφωνία σχετικά με τους όρους της έχει οδηγήσει σε μια ανακίνηση του ενδιαφέροντος για τη λύση του ενός κράτους, μερικώς λόγω μιας αίσθησης απελπισίας και μερικώς λόγω του φόβου πως εάν οι δύο πλευρές δεν μπορέσουν να διαπραγματευτούν για λύση δύο κρατών, τότε η λύση του ενός κράτους θα είναι πια αναπόφευκτη.

Εάν η ειρηνευτική διαδικασία αποτύχει, το Ισραήλ, η Δυτική Όχθη, και πιθανότατα και η Γάζα θα γίνουν ένα ντε φάκτο κοινό κράτος, καθώς δεν είναι ξεκάθαρο πώς θα μπορούσαν να δημιουργηθούν ξεχωριστά παλαιστινιακό και ισραηλινό κράτος χωρίς κάποια συμφωνία μεταξύ τους. Αυτό σημαίνει ότι είτε το Ισραήλ θα πάψει να υπάρχει ως εβραϊκό κράτος, είτε οι Παλαιστίνιοι θα γίνουν πολίτες δεύτερης κατηγορίας σε ένα Ισραήλ που θα περιλαμβάνει τη Δυτική Όχθη και πιθανότατα και τη Γάζα.

Οι Άραβες θα ήταν σταδιακά περισσότεροι σε ένα κοινό κράτος Ισραήλ-Παλαιστίνης, εάν δεν είναι ήδη‘Jews Now A Minority Between The River And The Sea’ | The Jerusalem Post. Για το Ισραήλ, που θεωρεί τον εαυτό του εβραϊκό και δημοκρατικό, αυτό θα αποτελούσε υπαρξιακή απειλή. Εάν οι Άραβες είναι περισσότεροι από τους Εβραίους και έχουν και δικαίωμα ψήφου, θα σημάνει το τέλος του εβραϊκού κράτους. Αντίστοιχα, εάν οι Άραβες είναι περισσότεροι από τους Εβραίους, αλλά δίχως δικαίωμα ψήφου, τότε το Ισραήλ δεν θα είναι πια δημοκρατία. Πολλοί χρησιμοποιούν ως παράδειγμα τη Νότιο Αφρική: ένα εβραϊκό κράτος που θα καταπίεζε την αραβική πλειοψηφία θα έμοιαζε με απαρτχάιντ. Η σύγκριση αυτή ανησυχεί εξαιρετικά τους Ισραηλινούς για ένα πιθανό διεθνές μποϊκοτάζ, με τον ίδιο τρόπο που απομονώθηκε το ρατσιστικό καθεστώς της Νοτίου Αφρικής πριν την πτώση του.

Οι Ισραηλινοί συντηρητικοί αμφισβητούν αυτά τα δημογραφικά στοιχεία. Λένε ότι οι Παλαιστίνιοι φουσκώνουν τους αριθμούς τουςThe Palestinian Census – Smoke & Mirrors | Independent Media Review Analysis για πολιτικούς λόγους και ότι ο πληθυσμός του Ισραήλ αυξάνεται ταχύτεραThe Politics of Palestinian Demography | Middle East Forum από ό,τι πιστεύεται. Ωστόσο, η κυρίαρχη γνώμηThe Phony-Number Maker | Newsweek θέλει το δημογραφικό πρόβλημα του Ισραήλ πραγματικό, και το Ισραήλ έχει τρεις επιλογές: τη λύση δύο κρατών, ένα μη-δημοκρατικό κράτος που θα διοικείται από εβραϊκή μειοψηφία ή το τέλος του εβραϊκού κράτους.

• Η αυξανόμενη δύναμη των εποίκων στο Ισραήλ: David Remnick, The Party FaithfulThe Party Faithful | The New Yorker, The New Yorker.
• H κατάρρευση της φιλίας δύο κορυφαίων εκπροσώπων των παλαιστινιακών δικαιωμάτων, του Ali Abunimah, του πιο εξέχοντα υπερασπιστή του μποϊκοτάζ του Ισραήλ και της λύσης του ενός κράτους, και του Hussein Ibish, κορυφαίου υποστηρικτή της λύσης των δύο κρατών: Ben Smith, A Personal Middle East Conflict in the Fight for PalestineA Personal Middle East Conflict In The Fight For Palestine | Buzzfeed, Buzzfeed. Γιατί στο Ισραήλ και την Παλαιστίνη, το πολιτικό είναι πάντα και προσωπικό.
• H αμφιλεγόμενη σχέση ανάμεσα στους Αμερικανούς Εβραίους και το Ισραήλ: Peter Beinart, The Failure of the American Jewish EstablishmentThe Failure of the American Jewish Establishment | The New York Review of Books, The New York Review of Books. Mπόνους, η ανάλυσηThe Israeli Desert | Νew York mag του θερμού ντιμπέιτ που προκάλεσε το κείμενο.
• Γιατί η ισραηλινή δεξιά είναι τόσο διστακτική στη σύναψη ειρήνης με τους Παλαιστινίους: Benny Morris, Talks Will Go NowhereTalks Will Go Nowhere | Daily Beast, Daily Beast.
• Γιατί οι Παλαιστίνιοι είναι σκεπτικοί σχετικά με τη λύση των δύο κρατών: Rashid Khalidi, Is Any Hope Left for Mideast Peace?Is Any Hope Left for Mideast Peace? | The New York Times, Τhe New York Times.