Oι βλέψεις της Ἀγκυρας για έρευνες σε συνεργασία με τη Λιβύη εντός δυνητικής ελληνικής ΑΟΖ θα μπορούσε να τορπιλίσει την ελληνοτουρκική συναίνεση;

Του Πιέρρου Ι. Τζανετάκου *

Μπορεί πράγματι Ελλάδα και Τουρκία –κάθε μία στη βάση διαφορετικού σκεπτικού– να βρίσκονται εν μέσω μιας δυσχερούς προσπάθειας σύγκλισης, στην Αγκυρα όμως δεν είναι διατεθειμένοι να εγκαταλείψουν το στρατηγικό δόγμα της «Γαλάζιας Πατρίδας». Και αν οι ευθείες απειλές κατά της ελληνικής κυριαρχίας πλέον εκλείπουν, δεν συμβαίνει το ίδιο με τις δημόσιες αναφορές περί του τουρκικού επεκτατικού οράματος στην Ανατολική Μεσόγειο – ένα όραμα που έρχεται σε ευθεία σύγκρουση με τα ελληνικά συμφέροντα.

Ολα αυτά περιέγραψε με στόμφο λίγες ημέρες πριν ο Ταγίπ Ερντογάν μιλώντας στην τελετή καθέλκυσης πλοίων του τουρκικού Πολεμικού Ναυτικού: «Πραγματοποιούμε όλες τις δράσεις μας πιστοί στο σύνθημα του Μπαρμπαρόσα “Αυτός που κυριαρχεί στις θάλασσες κυριαρχεί στον κόσμο”. Με αυτήν την αντίληψη έχουμε υλοποιήσει πολλά σχέδια για να διασφαλίσουμε τη “Γαλάζια Πατρίδα”». Στην Αθήνα δεν θα πρέπει να ξεχνούν ότι η Τουρκία δεν πρόκειται να σταματήσει τις ενέργειες που αποσκοπούν όχι απλώς στην αναβάθμιση του περιφερειακού ρόλου της, αλλά στη μετατροπή της σε δύναμη που θα ηγεμονεύει την ευρύτερη περιοχή. Ειδικά σήμερα, που η Ανατολική Μεσόγειος έχει αποκτήσει ξανά πρωτεύουσα σημασία στον παγκόσμιο γεωπολιτικό χάρτη, η ανάσχεση της εφαρμογής του τουρκολιβυκού μνημονίου, «οχήματος» υλοποίησης της «Γαλάζιας Πατρίδας», καθίσταται δράση ύψιστης διπλωματικής σημασίας. Εξ ου και η επίσημη και στο ανώτατο επίπεδο αντίδραση του υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο δια επιστολής στα Ηνωμένα Εθνη ουσιαστικά απορρίπτει τα όσα επιχειρεί να επιβάλλει στην Ανατολική Μεσόγειο η Λιβύη μέσω της επέκτασης της συνορεύουσας ζώνης στα 24 ναυτικά μίλια – μια κίνηση της κυβέρνησης Εθνικής Ενότητας της Τρίπολης που έγινε γνωστή στο τέλος του περασμένου Δεκεμβρίου. Στην Αθήνα θεωρούν ότι οι Λίβυοι επιδιώκουν εμμέσως να νομιμοποιήσουν εκ νέου το τουρκολιβυκό μνημόνιο, γεγονός που παραβιάζει βάναυσα το Διεθνές Δίκαιο και δη τη Σύμβαση του ΟΗΕ για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). 

Η ελληνική επιστολή, η οποία συντάχθηκε από τον Γιώργο Γεραπετρίτη και την Ειδική Νομική Υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών και επιδόθηκε από τον επικεφαλής της Μόνιμης Αντιπροσωπείας στη Νέα Υόρκη, ξεκινά από τα λιγότερο σημαντικά για να καταλήξει στο μείζον: Πρώτον, με το κλείσιμο του Κόλπου της Σύρτης, κίνηση που επιφέρει σαφέστατη μεγέθυνση τόσο στα χωρικά ύδατα, όσο και στη συνορεύουσα ζώνη, η Λιβύη παραβιάζει βασικές αρχές του Διεθνούς Δικαίου. Να υπενθυμίσουμε ότι σύμφωνα με το άρθρο 10 της UNCLOS οι κόλποι που δύνανται να κλείνουν ώστε η οριοθέτηση των θαλασσίων ζωνών να ξεκινά από την ευθεία γραμμή δεν πρέπει να ξεπερνούν τα 24 μίλια. Το άνοιγμα του Κόλπου της Σύρτης είναι περίπου 300 μίλια. Η Λιβύη είχε κλείσει τη Σύρτη το 1973, με την Αθήνα να αντιτάσσεται τόσο το 1974 όσο και σε επίπεδο Ευρωπαϊκής Ενωσης το 2005 και το 2007. Εκτός αυτού, έκτοτε κανένα άλλο κράτος της περιοχής δεν είχε αποδεχθεί το κλείσιμο του κόλπου. Δεύτερον, σύμφωνα με την ελληνική επιστολή, η χάραξη ευθείων γραμμών βάσης, επί των οποίων υπολογίζεται η συνορεύουσα ζώνη, είναι επίσης παράνομη, καθώς αντίκειται στις προβλέψεις του άρθρου 7 της Σύμβασης για το Δίκαιο της Θάλασσας. Τρίτον και πλέον σημαντικό είναι η απόρριψη από την Αθήνα του ανατολικού ορίου της κατατεθειμένης από τη Λιβύη στα Ηνωμένα Εθνη συνορεύουσας ζώνης, καθώς βασίζεται στις προβλέψεις του παράνομου τουρκολιβυκού μνημονίου. Με λίγα λόγια, μέσω της οριοθέτησης της συνορεύουσας ζώνης, η Λιβύη επιχειρεί να δημιουργήσει τετελεσμένα κάνοντας χρήση των όρων της συμφωνίας του 2019 μεταξύ Αγκυρας και Τρίπολης. Μιας συμφωνίας που –εκτός από την Ελλάδα– έχει απορριφθεί εν συνόλω τόσο από τις ΗΠΑ και την ΕΕ, όσο και από τα υπόλοιπα παράκτια κράτη της Ανατολικής Μεσογείου, με προεξάρχουσα την Αίγυπτο. Μιας συμφωνίας που αγνοεί τα κυριαρχικά δικαιώματα της Ελλάδας, καθώς απορρίπτει το βασικό νομικό σκεπτικό της Αθήνας, ότι δηλαδή τα νησιά, ανεξαρτήτως μεγέθους, έχουν πλήρη επήρεια, άρα διαθέτουν δυνάμει υφαλοκρηπίδα και Αποκλειστική Οικονομική Ζώνη και δεν περιβάλλονται απλώς από χωρικά ύδατα 6 ναυτικών μιλίων. Σύμφωνα με στελέχη του υπουργείου Εξωτερικών, οποιαδήποτε κίνηση, από οποιαδήποτε πλευρά, που επιβεβαιώνει τις προβλέψεις του τουρκολιβυκού μνημονίου, είτε άμεσα είτε έμμεσα, αποτελεί μείζον πρόβλημα και πρέπει να αντιμετωπίζεται με πυγμή και εν τη γενέσει της. Αξίζει επίσης να υπενθυμιστεί ότι η Αίγυπτος, με την οποία η Ελλάδα έχει οριοθετήσει Αποκλειστικές Οικονομικές Ζώνες βάσει της UNCLOS και τέμνοντας το τουρκολιβυκό μνημόνιο, έχει επιπλέον ορίσει τα δυτικά θαλάσσια σύνορά της, αγνοώντας την παράνομη συμφωνία της Αγκυρας με τη Λιβύη. Εν μέσω, βέβαια, του πολέμου και των καταιγιστικών εξελίξεων στη Μέση Ανατολή, στο Κάιρο σχεδόν αδυνατούν να ασχοληθούν με τις εξελίξεις στη γειτονική χώρα – είναι όμως σίγουρο ότι εντός εύλογου χρονικού διαστήματος θα καταγραφεί και η δημόσια αντίδραση της αιγυπτιακής κυβέρνησης. Σε όλα αυτά θα πρέπει να προστεθούν οι βλέψεις της Αγκυρας για έρευνες σε συνεργασία με τη Λιβύη σε περιοχή νοτίως της Κρήτης, εντός δυνητικής ελληνικής Αποκλειστικής Οικονομικής Ζώνης. Ηταν, άλλωστε, κάτι που δήλωσε ρητά ο αρμόδιος τούρκος υπουργός κατά την τελευταία επίσκεψή του στην Τρίπολη. Θα μπορούσε μια τέτοια κίνηση να τορπιλίσει εν ριπή οφθαλμού την ελληνοτουρκική συναίνεση;

*Τα ενυπόφραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους/Πηγή: Protagon.gr