Οι Έλληνες δεν γνωρίζουν καλά την ιστορία του 1821

Πανελλαδική έρευνα του Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών – Μάρκος Δραγούμης (ΚΕΦίΜ)

Του Απόστολου Λακάσα*

Μάλλον αδιάβαστοι για την ιστορία της Επανάστασης του 1821 εμφανίζονται οι Έλληνες. Μόνο ο ένας στους δέκα πιστεύει ότι ο μέσος Έλληνας γνωρίζει καλά την ιστορία των γεγονότων που οδήγησαν στην απελευθέρωση της Ελλάδας από τον οθωμανικό ζυγό και την απαρχή της διαμόρφωσης του ελληνικού κράτους. Μάλιστα, οι ίδιοι εμφανίζονται απογοητευμένοι γι’ αυτό.

Από την άλλη, οι επτά στους δέκα Έλληνες θεωρούν ότι το κρυφό σχολειό δεν είναι μύθος. Επίσης, η κοινή γνώμη είναι διχασμένη για το εάν η επανάσταση ξεκίνησε την 25η Μαρτίου στη Μονή της Αγίας Λαύρας.

Ειδικότερα, στο πλαίσιο του εκπαιδευτικού προγράμματος που υλοποιεί το Κέντρο Φιλελεύθερων Μελετών – Μάρκος Δραγούμης (ΚΕΦίΜ) με αφορμή τη συμπλήρωση των 200 χρόνων από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης, πραγματοποιήθηκε πανελλαδική έρευνα για το πως αντιλαμβάνονται οι Έλληνες σήμερα το ρόλο των πρωταγωνιστών της επανάστασης, τον χαρακτήρας της, αλλά και την επιρροή των ξένων δυνάμεων σε αυτή. Από τα κύρια ευρήματα της έρευνας, που παρουσιάστηκε προ ολίγου, προκύπτει ότι η επανάσταση του 1821 αποτελεί κοινό τόπο αναφοράς που ενώνει τους Έλληνες. Τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (φύλο, ηλικία), το μορφωτικό επίπεδο, το εισόδημα, η ιδεολογία, η πολιτική ταυτότητα και η ψήφος στις εκλογές ασκούν μικρή επιρροή στις απόψεις τους.

Κυρίαρχη προσωπικότητα της Επανάστασης του 1821 αναδεικνύεται, και με μεγάλη διαφορά, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης (92,7%).

Ακολουθεί ο Γεώργιος Καραϊσκάκης (63,1%). Εντύπωση, σύμφωνα με τους ερευνητές, προκαλεί ότι μια γυναίκα, η Μπουμπουλίνα, βρίσκεται στην πρώτη τριάδα, ενώ ανάμεσα στους πλέον αναγνωρισμένους 10 πρωταγωνιστές της Επανάστασης βρίσκεται άλλη μία γυναίκα, η Μαντώ Μαυρογένους, στην 10η θέση.

Για τους σημερινούς Έλληνες, το 1821 δεν ήταν μόνο μια εθνική επανάσταση. Η συντριπτική πλειοψηφία θεωρεί, βέβαια, ότι η Επανάσταση ήταν κυρίως εθνική, αλλά περισσότεροι από τους μισούς πιστεύουν ότι η επανάσταση είχε και κοινωνικά, φιλελεύθερα και θρησκευτικά χαρακτηριστικά. Η Ρωσία αναδεικνύεται, με μεγάλη διαφορά, ως η ξένη δύναμη με τη θετικότερη συμβολή στην Επανάσταση του 1821. Ακολουθούν η Γαλλία και η Μεγάλη Βρετανία.

Ανάμεσα στις κοινωνικές ομάδες, τις οργανώσεις και τους θεσμούς που ενεπλάκησαν στην Επανάσταση, αρκετά υποτιμημένος είναι ο ρόλος των εμπόρων. Αντίθετα, αναγνωρίζεται σχεδόν ομόφωνα ο θετικός ρόλος της Φιλικής Εταιρείας, των Φιλελλήνων και των νησιωτών πλοιοκτητών, των στρατιωτικών και της Εκκλησίας.

Το σχολείο αποτελεί την κυριότερη πηγή μάθησης για την Επανάσταση για τους περισσότερους Έλληνες. 7 στους 10 δεν είναι ικανοποιημένοι με τον τρόπο διδασκαλίας της ιστορίας της Επανάστασης στο σχολείο και εννέα στους δέκα ζητούν να δοθεί μεγαλύτερη βαρύτητα στη διδασκαλία της.

Η γενιά των σημερινών φοιτητών έχει διδαχθεί την Επανάσταση του 1821 στην Στ’ Δημοτικού και στην Γ’ Γυμνασίου (σε κάποιες περιπτώσεις και στην Γ ́ τάξη του Λυκείου).  Ιδιαίτερα δυσαρεστημένοι είναι όσοι έχουν υψηλό εισόδημα (76%), οι εθνικιστές (77,3%) και οι κομμουνιστές (77,8%), αλλά και γενικά όσοι δεν έχουν ψηφίσει ένα από τα κόμματα που εκπροσωπούνται στη Βουλή (80,2%).

Τη μεγαλύτερη ικανοποίηση δείχνουν οι νέοι (28,3%), που ίσως δεν είχαν την ευκαιρία ακόμα να αντιμετωπίσουν κριτικά τις γνώσεις που απέκτησαν στο σχολείο, οι συντηρητικοί (25,5%) και οι ψηφοφόροι του ΚΙΝΑΛ (30,2%).

«Η εικόνα που έχουν οι Ελληνίδες και οι Έλληνες για την Επανάσταση είναι αρκετά σχηματική, μονοδιάστατη, σε αρκετό βαθμό παρωχημένη καθώς δεν φαίνεται να έχει ενημερωθεί ιδιαίτερα από την πρόσφατη ιστορική έρευνα. Όμως, από την άλλη, η Επανάσταση αναδεικνύεται σε ένα ισχυρό ενοποιητικό στοιχείο για την ελληνική κοινωνία, αναπόσπαστο και ιερό κομμάτι της ταυ- τότητάς της. Γι’ αυτό και οι Έλληνες αντιδρούν με δυσπιστία ή και οργή σε ο,τιδήποτε κλονίζει ή ενημερώνει το κυρίαρχο εθνικό αφήγημα, αυτό που έμαθαν στο σχολείο» παρατηρεί, μεταξύ άλλων, ο καθηγητής του Πανεπιστημίου αθηνών Αριστείδης Χατζής, επικεφαλής του εκπαιδευτικού προγράμματος του ΚΕΦίΜ, διευθυντής ερευνών στο ΚΕΦίΜ και μέλος της Επιτροπής 2021.

Από την πλευρά του ο πρόεδρος του ΚΕΦίΜ κ. Αλέξανδρος Σκούρας δηλώνει ότι «σκοπός της έρευνας καθώς και όλων των δραστηριοτήτων του ΚΕΦίΜ σχετικά με τα 200 χρόνια από την ελληνική επανάσταση δεν είναι βεβαίως να ξαναγραφτεί η ιστορία του 1821, αλλά η καλύτερη και βαθύτερη κατανόηση των ανθρώπων, των ιδεών και των ιστορικών συγκυριών που συνέβαλαν σε αυτή».

ΠΗΓΗ: “Καθημερινή” Αθηνών

Δείτε αναλυτικά τα αποτελέσματα της έρευνας: 

Ελληνική Επανάσταση by ARISTEIDIS VIKETOS on Scribd