Οδυσσέας Ελύτης: «Είναι διγαμία ν’ αγαπάς και να ονειρεύεσαι»
Ο κορυφαίος ποιητής, που έφυγε από την ζωή στις 18 Μαρτίου 1996, βραβεύτηκε το 1979 με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας. Η ποιήτρια Ιουλίτα Ηλιοπούλου διαβάζει στίχους του Ελύτη. (βίντεο).
Επιμέλεια: Μαρία Κωνσταντοπούλου*
Ο Οδυσσέας Ελύτης, Οδυσσέας Αλεπουδέλης το πραγματικό όνομα, γεννήθηκε στις 2 του Νοέμβρη 1911 στο Ηράκλειο της Κρήτης και έφυγε από τη ζωή στις 18 του Μάρτη 1996 στην Αθήνα.
Ένας από τους σημαντικότερους ποιητές της λογοτεχνικής γενιάς του ’30. Με τους στίχους του δόξασε όσο κανείς άλλος την ομορφιά της Ελλάδας. Μάλιστα, «για την ποίησή του, η οποία, με φόντο την ελληνική παράδοση, ζωντανεύει με αισθηματοποιημένη δύναμη και πνευματική καθαρότητα βλέμματος τον αγώνα του σύγχρονου ανθρώπου για ελευθερία και δημιουργικότητα» κέρδισε το 1979 βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας.
Ο ίδιος ο Ελύτης χαρακτήριζε τη δική του θέση στη γενιά αυτή ως παράξενη, σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «από το ένα μέρος ήμουνα ο στερνός μιας γενιάς, που έσκυβε στις πηγές μιας ελληνικότητας, κι απ’ την άλλη ήμουν ο πρώτος μιας άλλης που δέχονταν τις επαναστατικές θεωρίες ενός μοντέρνου κινήματος».
Το 1940 με την έναρξη του ελληνοϊταλικού πολέμου, επιστρατεύεται ως ανθυπολοχαγός. Στη διάρκεια του πολέμου αρρωσταίνει και μεταφέρεται στο νοσοκομείο των Ιωαννίνων, για να γλυτώσει το βέβαιο θάνατο. Το 1945 συνεργάζεται με το υπερρεαλιστικό περιοδικό Τετράδιο. Ο Ελύτης θεωρούσε ότι ήταν στο μεταίχμιο της παλιάς γενιάς, με τις όποιες πληγές της ελληνικότητας και των νέων θεωριών ενός μοντέρνου κινήματος.
Ποιήματά του έχουν μελοποιήσει
Οι Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Μαρκόπουλος, Νότης Μαυρουδής, Ηλίας Ανδριόπουλος, Λίνος Κόκοτος, Δ. Παπαδημητρίου, Μάνος Χατζιδάκις (ένα τραγούδι από τον Μεγάλο Ερωτικό) και άλλοι.
Έγραψε Δοκίμια και έκανε μεταφράσεις ποιητών (Πωλ Ελυάρ, Περ Ζαν Ζουβ, Μπ. Μπρέχτ, Αρθούρο Ρεμπό, Τζουζέπε Ουνγκαρέτι, Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα και άλλοι). Μετέφρασε και την Σαπφώ, την Αποκάλυψη του Αποστόλου Ιωάννη, τις Δούλες του Ζαν Ζενέ κ.ά.
Από την ποιητική συλλογή «Το φωτόδεντρο και η Δέκατη Τέταρτη Ομορφιά» (1971)
«Πού να δώσω να το καταλάβουν οι πλειοψηφίες πως η δύναμη μόνο σκοτώνει και πως το σπουδαιότερο: Η άνοιξη και αυτή προϊόν του ανθρώπου είναι.»
Απόσπασμα από το ποίημα «Μυρίσαι το Άριστον» της ίδιας συλλογής:
«Ναι, ο Παράδεισος δεν ήταν μια νοσταλγία. Ούτε, πολύ περισσότερο, μια ανταμοιβή. Ήταν ένα δικαίωμα.»
Από την ποιητική συλλογή «Μαρία Νεφέλη» (1978)
«Για να πατάς στέρεα στη γη, πρέπει το ένα πόδι σου να είναι έξω από τη γη.»
Απόσπασμα από το ποίημα «Η Ισόβια Στιγμή»
«Πιάσε την αστραπή στο δρόμο σου, άνθρωπε·
δώσε της διάρκεια· μπορείς!
Από τη μυρωδιά του χόρτου,
από την πύρα του ήλιου πάνω στον ασβέστη,
από το ατέρμονο φιλί,
να βγάλεις έναν αιώνα·»
Από την ομιλία του ποιητή στα βραβεία Νόμπελ (1979)
«Εάν η ποίηση παρέχει μια διαβεβαίωση και δη στους καιρούς τους πενιχρούς είναι ακριβώς αυτή: ότι η μοίρα μας παρ’ όλ’ αυτά βρίσκεται στα χέρια μας.»
Από το δοκίμιο «Αναφορά στον Ανδρέα Εμπειρίκο» (1979)
«Πάρε τη λέξη μου, λέει ο Ανδρέας Εμπειρίκος, δώσε μου το χέρι σου. Μεσα σ’αυτή τη διπλή κίνηση βρίσκεται διατυπωμένη, με τη μεγαλύτερη δυνατή συντομία, η αντίληψη που βγάζει από τον άνθρωπο τον ποιητή. Μια συναλλαγή, επιτέλους εκτός εμπορίου. Δίνεις και παίρνεις, χωρίς ούτε να πουλάς ούτε ν’ αγοράζεις. Αν υπάρχει κάτι που να περνάει από χέρι σε χέρι αυτό είναι η ανθρωπιά.»
Από την ποιητική συλλογή «Ο μικρός Ναυτίλος» (1985)
«Εάν αποσυνθέσεις την Ελλάδα, στο τέλος θα δεις να σου απομένουν μια ελιά, ένα αμπέλι κι ένα καράβι. Που σημαίνει: με άλλα τόσα την ξαναφτιάχνεις.»
Πηγή : in.gr
************************************************
Η βαρβαρότητα ο μεγάλος φόβος του Ελύτη για το μέλλον -Απόσπασμα από συνέντευξη του ποιητή το 1976
Ἀξιον Εστί
Ερμηνεύουν: Γρηγόρης Μπιθικώτσης,Θεόδωρος Δημητρίεφ Αφηγητής: Μάνος Κατράκης Το έργο: 1) ΜΕΡΟΣ Α’: Η ΓΕΝΕΣΙΣ /Εισαγωγή: Ορχήστρα /Τότε είπε(ύμνος): Θεόδωρος Δημητρίεφ & Χορωδία (00:00–06:00) ΜΕΡΟΣ Β’: ΤΑ ΠΑΘΗ 2) Ιδού λοιπόν εγώ (ύμνος) : Θεόδωρος Δημητρίεφ & Χορωδία (06:01–08:20) 3) Η πορεία προς το μέτωπο (Ανάγνωσμα) : Μάνος Κατράκης (08:21–11:46) 4) Ένα το χελιδόνι (Χορικό) : Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Χορωδία (11:47–15:14) 5)Τα θεμέλιά μου στα βουνά (ύμνος) : Θεόδωρος Δημητρίεφ & Χορωδία (15:15–20:38) 6) Με το λύχνο του άστρου (Χορικό) : Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Χορωδία (20:39–23:48) 7) Η μεγάλη έξοδος (Ανάγνωσμα) : Μάνος Κατράκης (23:49–26:03) 8) Της δικαιοσύνης ήλιε νοητέ (Χορικό) : Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Χορωδία (26:04–30:50) 9) Ναοί στο σχήμα τ’ ουρανού : Ορχήστρα (30:51–34:18) 10) Της αγάπης αίματα (Χορικό) : Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Χορωδία (34:19–38:06) 11) Ναοί στο σχήμα τ’ ουρανού (ύμνος) : Θεόδωρος Δημητρίεφ & Χορωδία (38:07–41:30) 12) Προφητικόν (Ανάγνωσμα) : Μάνος Κατράκης (41:31–44:58) 13) Ανοίγω το στόμα μου (Χορικό) : Γρηγόρης Μπιθικώτσης & Χορωδία (44:59–50:20) 14) Σε χώρα μακρινή (ύμνος) : Θεόδωρος Δημητρίεφ & Χορωδία (50:21–52:39) 15) ΜΕΡΟΣ Γ’ : ΤΟ ΔΟΞΑΣΤΙΚΟΝ : Θεόδωρος Δημητρίεφ * Χορωδία (52:40–01:07:41)
