Ο σύντροφος Στάλιν και η αιώνια ζωή

Τα σοβιετικά πειράματα για το ελιξίριο της αιωνιότητας

Του Κωνσταντίνου Μαυρίδη* 

Στις 27 Ιανουαρίου του 1924 έλαβε χώρα η ταφή του Βλαδίμηρου Λένιν. Δεκάδες χιλιάδες ανθρώπων περίμεναν υπομονετικά στην παγωμένη Κόκκινη Πλατεία για να πουν το τελευταίο αντίο στον πρόωρα θανόντα ηγέτη τους. Για την αποκλειστική ομάδα της σοβιετικής ηγεσίας που είχε δει, ιδίοις όμμασι, τον Λένιν να πεθαίνει, το σοκ και το δέος ήταν ακόμη βαθύτερα. Την τελευταία του νύχτα, ο Λένιν είχε τουλάχιστον 42 κρίσεις επιληψίας, ακατάσχετους σπασμούς και ούρλιαζε ακατάληπτα. Αν και ήταν μόλις 53 ετών, η υγεία του ήταν σε κακά χάλια και ο θάνατός του πολύ επίπονος. Όταν η ιατρική επιτροπή συνέταξε το πιστοποιητικό θανάτου του, το πόρισμα ήταν εξίσου σοκαριστικό. Ο Λένιν υπέφερε από αθηροσκλήρωση και τα αιμοφόρα αγγεία του εγκεφάλου του ήταν εξαιρετικά αδύναμα και σε μεγάλο βαθμό κατεστραμμένα και αναλογούσαν σε εβδομηντάχρονο και βάλε. Με λίγα λόγια, ο μεγάλος ηγέτης είχε πεθάνει από πρόωρο γήρας.

Η ηγετική ομάδα των μπολσεβίκων, που βίωσε από κοντά τις τελευταίες μέρες του Λένιν, δεν είχε καμία διάθεση να εγκαταλείψει τον εργατικό παράδεισο επί της Γης τόσο σύντομα ή με τόσους πόνους. Η μεταξύ τους αλληλογραφία αποκαλύπτει μια παρέα υποχόνδριων ή κατά φαντασία ασθενών που γκρινιάζουν για τον έναν ή τον άλλον πόνο ή πιθανή ασθένεια, ανησυχώντας μην τους συμβεί κάτι και χάσουν το μεγάλο πανηγύρι της διακυβέρνησης της χώρας. Άδικα ανησυχούσαν, διότι ανάμεσά τους υπήρχε κάποιος που είχε τέτοιο παρανοϊκό φόβο για το γήρας και τις επιπτώσεις του, που αποφάσισε να μην τους κρατήσει σε περαιτέρω αγωνία και να τους εξαποστείλει στον αγύριστο σχετικά νέους. Μιλάμε για τον Ιωσήφ Βησσαριόνοβιτς Στάλιν, η πορεία του οποίου προς την απόλυτη εξουσία είχε μόλις αρχίσει να εδραιώνεται και σε λίγα μόνο χρόνια θα κατακτούνταν με αίμα, δάκρυα και ιδρώτα (των άλλων). Με τον σοβιετικό θρόνο απόλυτα δικό του, μετά από χρόνια συνωμοσιών και συστηματικής εξουδετέρωσης όλων των πολιτικών του αντιπάλων, ο Στάλιν ήταν αποφασισμένος να παραμείνει ο ύψιστος άρχων για όσο το δυνατόν περισσότερο. Είναι μάλλον λογικό, κάποιος που έχει να χάσει τόσα πολλά σε περίπτωση που απολέσει την εξουσία, να έχει και έναν εμμονικό φόβο σχετικά με τον θάνατο, ειδικά τον αιφνίδιο. Άλλωστε, γνώριζε από πρώτο χέρι τι είναι ικανοί να πράξουν αυτοί που επιθυμούν διακαώς την εξουσία, όπως γνώριζε ότι κάποια στιγμή θα βρισκόταν αυτός που θα τον έβγαζε από τη μέση, ειδικά αν ήταν γέρος, άρρωστος και ανήμπορος, όπως ο Λένιν τα τελευταία του χρόνια.
Αμέσως, λοιπόν, μετά τον θάνατο του Λένιν, ερευνητικά ινστιτούτα, κλινικές και εργαστήρια σε ολόκληρη τη σοβιετική επικράτεια έλαβαν εντολές να αρχίσουν την έρευνα σε δύο κατευθύνσεις, αυτήν της παράτασης της νεότητας και σε δεύτερο βαθμό της κατάκτησης της αιώνιας ζωής. «Καταφέραμε να ανατρέψουμε τον κόσμο. Τώρα ήρθε η ώρα να νικήσουμε τον θάνατο», ήταν το σύνθημα των ενθουσιωδών στελεχών και επιστημόνων. Στόχος ήταν η δημιουργία του Χόμο Σοβιέτικους, ενός καινοφανούς είδους ανθρώπου με «βελτιωμένα» χαρακτηριστικά όπως: υπεράνθρωπη αντοχή, αναισθησία στις καιρικές συνθήκες και όχι μόνο, υπομονή, επιμονή και τυφλή υπακοή στις αρχές. Αυτά τα φανταστικά σοβιετικά ανθρωποειδή θα έπρεπε να έχουν και μεγάλη διάρκεια ζωής, εξ ου και η επιτακτική ανάγκη για απτά αποτελέσματα το γρηγορότερο δυνατόν, καθότι το πρώτο πεντάχρονο πλάνο είχε ήδη αρχίσει να τρέχει την 1η Οκτωβρίου του 1928. Το ενδιαφέρον ήταν μεγάλο διότι οι ερευνητές επιστήμονες, αλλά και διάφοροι παρατρεχάμενοι, κομπογιαννίτες και κοινοί απατεώνες, συνειδητοποίησαν τάχιστα ότι τα προγράμματα «νεότητα» και «αιωνιότητα», και η άμεση προτεραιότητα που τα συνόδευε, μπορούσαν να αποφέρουν μεγάλα κέρδη, τόσο στην τσέπη τους όσο και στο «κεφάλαιο» των διασυνδέσεων με τα ανώτατα κλιμάκια της κυβέρνησης.
Η αρχή θα γινόταν με τον προσωπικό γιατρό του Λένιν, Αβραάμ Ζάλμανοφ, ο οποίος πρότεινε την αναζωογόνηση του σώματος και τη βελτίωση της κυκλοφορίας του αίματος με θερμά λουτρά σε νερό και νέφτι. Κάποια, ομολογουμένως, τολμηρά στελέχη του κόμματος προέβησαν στο απονενοημένο διάβημα του λουτρού σε νέφτι διαλυμένο σε καυτό νερό, αλλά όταν ακούστηκαν κακεντρεχείς φήμες ότι ένα από αυτά τα στελέχη τσουρούφλισε τα γεννητικά του όργανα στο «καυτό» μείγμα, η μέθοδος του Ζάλμανοφ εγκαταλείφθηκε. Για καλή του τύχη, ο Ζάλμανοφ είχε αποδράσει στην Ευρώπη από το 1921 ακόμη, παρατώντας τη θέση του προέδρου της Κρατικής Επιτροπής κατά της Φυματίωσης, στην οποία είχε διοριστεί από τον ίδιο τον Λένιν, αλλιώς οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι δυσμενέστατες για την υγεία του. Παραδόξως, για κάθε ενδιαφερόμενο, τα προϊόντα μπάνιου (λευκό και κίτρινο νέφτι σε συσκευασία των 500ml) του δρος Ζάλμανοφ μπορούν να αγοραστούν ακόμη και σήμερα μέσω της Άμαζον, και τιμώνται στα 25 δολάρια έκαστο συν τα μεταφορικά από Ρωσία.
Ο επόμενος γιατρός-ερευνητής στον οποίο εστίασε το σοβιετικό υπουργείο Υγείας, λόγω των πρωτοπόρων μεθόδων αναζωογόνησης που διερευνούσε, είχε μόλις αφεθεί ελεύθερος μετά από εντατικές ανακρίσεις πέντε εβδομάδων από την GPU για «ανάμειξή του στις ταραχές στις βιομηχανικές περιοχές του Πέτρογκραντ και της Μόσχας το καλοκαίρι του 1923». Ο δόκτωρ Αλεξάντερ Μπόγκντανοφ, λοιπόν, έχοντας απελευθερωθεί μετά από προσωπική ανάκριση από τον Φέλιξ Ντζερζίνσκυ (παρά το γεγονός ότι ο φάκελός του παρέμεινε ανοικτός μέχρι το 1989, 61 χρόνια μετά τον θάνατό του), πειραματιζόταν εκτενώς με τις μεταγγίσεις αίματος, κυρίως στον εαυτό του. Συγκεκριμένα, πίστευε πως με συνεχείς μεταγγίσεις αίματος από νεότερους και υγιείς ανθρώπους ήταν δυνατόν κάποιος μεσήλικας να πετύχει, αν όχι την αιώνια νεότητα, τουλάχιστον τη μερική ανανέωση της φυσικής και πνευματικής του ηλικίας, ενώ η αντίστροφη διαδικασία δεν είχε καμία επίπτωση στους νέους οργανισμούς. Στο υπουργείο Υγείας ήταν περιχαρείς. Αν ο Μπόγκντανοφ είχε δίκιο, το αίμα των παλιών μπολσεβίκων θα ανανεωνόταν από το αίμα της σοβιετικής νεολαίας και, σε μία συλλογική προλεταριακή μεγαφαντασίωση, με συνεχείς μεταγγίσεις μέσα στα χρόνια, ολόκληρη η χώρα θα ενωνόταν διά του αίματος ως ένα σώμα και μία ψυχή. Η αλήθεια είναι ότι, αρχικά τουλάχιστον, τα αποτελέσματα των μεταγγίσεων ήταν άκρως ενθαρρυντικά, ωθώντας τον φίλο του Μπόγκντανοφ και μετέπειτα σοβιετικό πρέσβη στη Γαλλία, Λεονίντ Κράσιν, να γράψει στη γυναίκα του ότι: «Ο Μπόγκντανοφ φαίνεται 7, όχι, τουλάχιστον 10 χρόνια νεότερος μετά την επέμβαση». Ο ίδιος ο Μπόγκντανοφ είχε σημειώσει πως, μετά από 11 πλήρεις μεταγγίσεις, είχε φανερή βελτίωση στην όρασή του, η απώλεια μαλλιών του είχε σταματήσει και γενικώς είχε να παρατηρήσει μόνο θετικά συμπτώματα. Παρά ταύτα, ο Μπόγκντανοφ θα έβρισκε τελικά τον θάνατο μετά τη μετάγγιση του αίματος ενός φοιτητή που έπασχε από φυματίωση και ελονοσία. Μάλλον ήταν θέμα χρόνου, διότι, με άγνοια του παράγοντα Ρέζους, τον οποίο θα ανακάλυπτε το 1940 ο Καρλ Λαντστάινερ, και της μη συμβατότητας των δοτών, ολόκληρο το σοβιετικό πρόγραμμα μεταγγίσεων τινάχτηκε στον αέρα μαζί με την έφοδο προς την αιωνιότητα.

Ο Στάλιν υπό το βλέμμα του γραμματέα του Αλεξάντερ Ποσκρέμπισεφ

Σημειωτέον ότι αναλυτικές αναφορές για την πρόοδο ή μη των εν λόγω προγραμμάτων έχουν βρεθεί στα δελτία μηνιαίων ενημερώσεων του Ιωσήφ Στάλιν από το γραφείο του προσωπικού του γραμματέα, του διαβόητου Αλεξάντερ Ποσκρέμπισεφ, ή «σκύλου του Στάλιν». Προφανώς, υπήρχε ενεργό ενδιαφέρον από πολύ ψηλά για τα τεκταινόμενα στο αντικείμενο, ειδικά για τα πρακτικά αποτελέσματα των ερευνών. Εκείνη την εποχή, κάποιος δόκτωρ Αλεξέι Ζέμκοφ είχε αρχίσει να κυκλοφορεί ένα καινούριο ματζούνι, που υποσχόταν άμεση αναζωογόνηση και εκπληκτικά αποθέματα ενέργειας. Το ενέσιμο φάρμακο, το οποίο ο Ζέμκοφ είχε δοκιμάσει κατ’ επανάληψη στον εαυτό του, ονομαζόταν Γκράβινταν και η βάση του ήταν τα ούρα εγκύων γυναικών που, κατά τον ίδιο, ήταν αστείρευτη πηγή βιταμινών και ορμονών. Το Κρεμλίνο έδωσε γρήγορα το πράσινο φως για την παραγωγή του Γκράβινταν χωρίς καν να έχει ολοκληρωθεί η πειραματική διαδικασία και ανέθεσε στον συγγραφέα Μαξίμ Γκόρκυ την επίβλεψη των ερευνών του Ζέμκοφ. Λόγω της κλονισμένης του υγείας, ο Γκόρκυ είχε προσωπικό ενδιαφέρον για το νέο «θαυματουργό» φάρμακο και δεν ήταν ο μόνος από τη σοβιετική ελίτ που αγκάλιασε το Γκράβινταν. Άλλοι ανώτατοι αξιωματούχοι που το δοκίμασαν ήταν ο Καρλ Πάουκερ, επικεφαλής της ασφάλειας του Ιωσήφ Στάλιν, o Γιαν Μπέρζιν, αρχηγός της στρατιωτικής αντικατασκοπείας, αλλά και οι Σεμιόν Μπουντιόνι, επιθεωρητής του ιππικού του Κόκκινου Στρατού, Λαζάρ Καγκάνοβιτς, μέλος της Κεντρικής Επιτροπής, Κλάρα Τσέτκιν, μέλος της εκτελεστικής επιτροπής της κομμουνιστικής Διεθνούς και το μέλος του πολιτικού γραφείου, Μιχαήλ Καλίνιν. Το Γκράβινταν έγινε τόσο δημοφιλές στη σοβιετική ελίτ που στο τέλος το δοκίμασε και ο ίδιος ο Στάλιν για μία και μοναδική φορά. Η συνήθης του υπερβολική καχυποψία μάλλον του βγήκε σε καλό, καθώς μερικούς μήνες αργότερα άρχισαν να παρουσιάζονται και οι παρενέργειες του Γκράβινταν. Το πρόβλημα ήταν η ακραία εθιστικότητά του λόγω της ορμονικής του σύνθεσης και η όλο και συχνότερη ανάγκη για ενέσεις. Τα ντοπαρισμένα με Γκράβινταν στελέχη, που ήταν στο πόδι 14 ώρες την ημέρα, είχαν μετατραπεί σταδιακά σε ράκη ενώ ο Ζέμκοφ χαρακτηρίστηκε τσαρλατάνος και εξαφανίστηκε στα ενδότερα της σιβηριανής υπαίθρου για το προσωπικό του ραντεβού με την αιωνιότητα.
Με τις σοβιετικές αποτυχίες να διαδέχονται η μία την άλλη, το δυσαρεστημένο Κρεμλίνο έστρεψε την προσοχή του στη Δύση όπου κάποιος ιατρός, ρωσικής μάλιστα καταγωγής, ονόματι Σεργκέι Βόρονοφ, έγραφε ιστορία στις μεταμοσχεύσεις οργάνων βγάζοντας ταυτόχρονα λεφτά με ουρά. Ο συγκεκριμένος είχε ξεκινήσει τις μεταμοσχεύσεις των όρχεων εκτελεσμένων εγκληματιών σε ηλικιωμένους εκατομμυριούχους με εκπληκτικά αποτελέσματα τόνωσης και αναζωογόνησης των ληπτών. Με τη ζήτηση για όρχεις προς μεταμόσχευση να έχει χτυπήσει ταβάνι και την προσφορά ισχνή, ο Βόρονοφ το είχε γυρίσει στους πιθήκους, σε βαθμό που είχε στήσει πιθηκοφάρμα στην πόλη Βεντιμίλια της ιταλικής Ριβιέρας. Οι σοβιετική ηγεσία δεν πίστευε στα αυτιά της. Αν είναι δυνατόν ένας μπουρζουάς εμιγκρές να έχει τόση επιτυχία ενώ οι δικοί μας τα έχουν κάνει μούσκεμα με τα ούρα και τα νέφτια. Challenge accepted, λοιπόν! Σίγουρα, με τη στήριξη ενός παντοδύναμου κρατικού μηχανισμού και την ιδεολογική καθοδήγηση της πιο προωθημένης πολιτικής ηγεσίας στον πλανήτη, κάθε εμπόδιο θα υπερνικώνταν και η επίτευξη του στόχου ήταν δεδομένη. Έμενε μόνο να βρεθεί ο κατάλληλος επιστήμονας που θα αναλάμβανε το εγχείρημα και δεν άργησαν να τον εντοπίσουν.
Αυτήν τη φορά δεν χρειάστηκε να τον σύρουν έξω από καμιά φυλακή ή να τον αποψύξουν μετά το ταξιδάκι επιστροφής του από τη Σιβηρία. Αντιθέτως τον βρήκαν να εργάζεται στο Κρατικό Ινστιτούτο Πειραματικής Κτηνιατρικής όπου είχε τελειοποιήσει τη μέθοδο της τεχνητής γονιμοποίησης για άλογα. Το όνομά του ήταν Ιλία Ιβάνοφ, με καταγωγή από την Ουκρανία και, με βάση τα πρακτικά του παγκόσμιου συνεδρίου ζωολόγων, το 1910 στο Γκρατς της Αυστρίας, δεν είχε κρύψει ποτέ τον μύχιο πόθο του να δημιουργήσει κάποια στιγμή ένα υβρίδιο ανθρώπου-πιθήκου. Το Κρεμλίνο είχε βρει τον άνθρωπό του, τώρα έπρεπε να βρει και τις μαϊμούδες του. Το διαβαθμισμένο έγγραφο της γραμματείας του Ιωσήφ Στάλιν με ημερομηνία 29/12/1925 και τη σημείωση «επείγον», περιγράφει λεπτομερώς τις απαιτήσεις της επιχείρησης: «…προς απάντηση του αιτήματος με αριθμό 2022, το νοσοκομείο Μπότκιν θα λαμβάνει ετησίως 50 πιθήκους, …κατά προτίμηση μεγάλα είδη, όπως μπαμπουίνους αμαδρυάδες, άλλους μπαμπουίνους και τουλάχιστον δύο χιμπατζήδες …διά πειραματισμούς και μεταμόσχευση ανθρωπίνων ενδοκρινών αδένων».
Μιας, λοιπόν, και δεν υπήρχαν μεγάλοι πίθηκοι στην ΕΣΣΔ, ο καθηγητής Ιβάνοφ στάλθηκε στη μακρινή Γουινέα της Δυτικής Αφρικής για να βρει τα πειραματόζωά του κι από ό,τι φαίνεται δεν έχασε καιρό. Με την άφιξή του στην αφρικανική χώρα, επιχείρησε να γονιμοποιήσει τεχνητά τρεις θηλυκούς χιμπατζήδες με ανθρώπινο σπέρμα χωρίς παρόλα αυτά να καταφέρει να πετύχει κυοφορία. Σε ένα μόλις χρόνο ήταν πίσω με τους απαραίτητους πιθήκους, έτοιμος να κάνει το τρελό του όνειρο πραγματικότητα αλλά στο αντίστροφο. Για να το πραγματοποιήσει, βέβαια, χρειαζόταν νέες και υγιείς εθελόντριες και άντε να βρεις γυναίκες πρόθυμες να κυοφορήσουν πιθηκάκια. Εκεί ανέλαβε το κόμμα και ο έκπληκτος Ιβάνοφ βρέθηκε στην ευχάριστη θέση να μπορεί να επιλέξει τα 5 καλύτερα δείγματα από τις δεκάδες κομσομόλες που έσπευσαν να θέσουν εαυτόν στη διάθεση της σοβιετικής επιστήμης. Παρά ταύτα, η πίεση στον Ιβάνοφ, τόσο από το Κρεμλίνο όσο κι από τον ίδιο τον χρόνο, ήταν αφόρητη και τα πειράματα αποτύγχαναν παταγωδώς. Οι πίθηκοί του δεν ήταν στα καλύτερά τους με την αλλαγή κλίματος και το άγχος που βίωναν καθημερινά, και άρχισαν ένας-ένας να πεθαίνουν. Επιπλέον, λόγω μνημειώδους γραφειοκρατικής ανικανότητας, κάποιος αποφάσισε να τους παρέχονται καθημερινώς βραστά αβγά και μαρμελάδα ως τροφή, με καταστροφικά αποτελέσματα. Ο Ιβάνοφ ήταν εκτός εαυτού και όταν πέθανε ο τελευταίος του ουρακοτάγκος δεν κράτησε το στόμα του κλειστό, πράγμα εξαιρετικά ανθυγιεινό στην ΕΣΣΔ της εποχής. Το πρόγραμμα είχε ουσιαστικά κλείσει το 1930 και ο φιλόδοξος καθηγητής βρήκε τον θάνατο εξόριστος στο Καζακστάν, 2 χρόνια αργότερα.
Έτσι κι αλλιώς, τα νέα από τη Δύση συνηγορούσαν στο ότι η ιδέα της επίτευξης της αιώνιας ζωής μέσω μεταμοσχεύσεων από άλλα είδη και η δημιουργία ανθρωπίνων υβριδίων ήταν μία φενάκη. Ο πολύς Βόρονοφ από ήρωας είχε καταστεί περίγελος και η θυελλώδης δεκαετία του ’20 έκλεινε με τη μεγάλη οικονομική κρίση του ’29 και τον καθημερινό αγώνα για επιβίωση μέρα με την ημέρα, οπότε η αιωνιότητα φάνηκε πως θα καθυστερούσε πολύ. Ίσως, ο συγγραφέας, Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ, να έπιασε το πνεύμα της ηθικής και πρακτικής αποτυχίας της ευγονικής και της δημιουργίας του δήθεν νέου σοβιετικού ανθρώπου στο εκπληκτικό αλληγορικό του μυθιστόρημα Η καρδιά ενός σκύλου. Δεν είναι παράξενο ότι το προφητικό αυτό έργο του πρώην ιατρού, Μπουλγκάκοφ, απαγορεύτηκε στη Σοβιετική Ένωση από την κυβερνητική λογοκρισία λίγα χρόνια πριν την επίσημη παύση των ξενομεταμοσχεύσεων στη χώρα. Ήταν το τέλος μιας εποχής, σε λιγότερο από μία δεκαετία, η ΕΣΣΔ θα μαχόταν για την ίδια της την επιβίωση στη φονικότερη σύγκρουση που γνώρισε ποτέ ο κόσμος.

Πηγή: ardin-rixi.gr