Ο Πούτιν ήταν ανοικτό βιβλίο
Από τις πρώτες μέρες που βρέθηκε στην εξουσία, ο ρώσος πρόεδρος προειδοποιούσε για τις προθέσεις του. Η Δύση ζούσε με αλαζονικές ψευδαισθήσεις ή εθελοτυφλούσε;
Του Γιώργου Βλαβιανού*
Μόναχο, 10 Φεβρουαρίου 2007. Στην ετήσια Σύνοδο για τη Διεθνή Ασφάλεια, που γίνεται στην πόλη του γερμανικού Νότου από το 1963, έχει προσκληθεί η Ρωσία με στόχο τη σύμπραξη για ευρωπαϊκή σταθερότητα και ειρηνική συνύπαρξη. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν, αποφασισμένος και ψυχρός, θα αφήσει άναυδους τους παρευρισκόμενους. Με μία τριαντάλεπτη ομιλίαMunich speech of Vladimir Putin θα αποδομήσει τις δυτικές αξίες, όπως αυτές εκφράστηκαν από τις Ηνωμένες Πολιτείες και τις συμμάχους χώρες μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου και την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης. Η Ρωσία αποφαίνεται ότι δεν ενδιαφέρεται για τον ελεύθερο κόσμο που χειραγωγείται από την αμερικανική υποκρισία, όπως υποστηρίζει ο πρόεδρος της, μετά την αναιτιολόγητη εισβολή στο Ιράκ. Θα ακολουθήσει τον δικό της δρόμο: τον δρόμο της Ρωσίας του Πούτιν.
Από την ημέρα εκείνη πέρασαν δεκαπέντε χρόνια – υπεραρκετό χρονικό διάστημα και για ανεκπαίδευτους ιστορικά, να ανατρέξουν στα αρχεία και να βρουν τις ομοιότητες με προγενέστερα κείμενα και ομιλίες που είχαν καθορίσει εκ των προτέρων ένα ζοφερό μέλλον. Θα έβρισκαν αρκετά παραδείγματα τον 20ο αιώνα. Σήμερα λοιπόν, διαβάζουμε σε εφημερίδες, όπως λ.χ. στον βρετανικό GuardianRussia’s invasion of Ukraine will change the face of Europe for ever | The Guardian, άρθρα που θέτουν ένα ερώτημα: «Γιατί κάνουμε πάντα το ίδιο λάθος;» Ο συντάκτης υπενθυμίζει την δολοφονία του Φερδινάνδου, η οποία αρχικά είχε εκληφθεί ως ένα απλό βαλκανικό, άρα απομακρυσμένο πρόβλημα, αλλά οδήγησε στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και την εισβολή της Βέρμαχτ στη Σουδητία της Τσεχοσλοβακίας το 1938, με ταυτόχρονη προσάρτησή της στη Γερμανία. Όταν έγινε η δολοφονία, ελάχιστοι έδειξαν ανησυχία, με συνέπεια ο Χίτλερ να αιματοκυλίσει την Ευρώπη.
Και ο Πούτιν ήταν ανοικτό βιβλίο. Η Δύση εθελοτυφλούσε, θεωρούσε τα όνειρα του ανέφικτα ή μήπως έχει απαντήσεις που δεν διακρίνουμε;
Ο Πούτιν είχε λοιπόν προειδοποιήσει. Και όπως θα δούμε παρακάτω, όχι μόνο μία φορά με την ομιλία στο Μόναχο, αλλά τουλάχιστον άλλες τρεις. Και ήταν βροντερές οι προειδοποιητικές ομιλίες του. Ελάχιστοι εξέλαβαν ως σοβαρά τα λεγόμενά του. Κανένα ουσιαστικό μέτρο δεν ελήφθη, ώστε η κατάσταση να μην εκτραχυνθεί.
Στο μυαλό του Πούτιν, από τις πρώτες ημέρες στην εξουσία, όταν ακόμη ήταν πρωθυπουργός του Μπόρις Γέλτσιν, ήταν η αποκατάσταση της Ρωσίας ως πρωταγωνίστριας στην παγκόσμια πολιτική σκηνή. Η δεκαετία του 1990, που σηματοδοτήθηκε από την ήττα του κομμουνισμού και τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ήταν για τον μεγαλοϊδεατιστή Πούτιν μία μικρή παρένθεση στην ένδοξη ιστορία της. Η σοβιετική ζωή μπορεί να είχε τα μύρια όσα κάκιστα, εκτελέσεις, λιμούς, λογοκρισία, στρατόπεδα συγκέντρωσης, έλλειψη ελευθερίας, όμως από κάποιους Ρώσους έχει εξιδανικευθεί (βλ. Σβετλάνα Αλεξίεβιτς, Το τέλος του κόκκινου ανθρώπουΤο τέλος του κόκκινου ανθρώπου, Αλεξίεβιτς Σβετλάνα | εκδ. Πατάκης). Ο Βλαντιμίρ Πούτιν πέρασε τα πρώτα σαράντα χρόνια της ζωής του στην ΕΣΣΔ. Γεννήθηκε το 1952 στο Λένινγκραντ, την πόλη της ρωσικής επανάστασης (σημερινή Αγία Πετρούπολη), από πατέρα εργάτη άθεο που πολέμησε κατά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο στις τάξεις του NKVD (Λαϊκό Κομισσαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων) και μητέρα θρησκευόμενη νοικοκυρά. Ο παππούς του ήταν μάγειρας του Στάλιν!
Μόλις είχε αναλάβει την προεδρία της χώρας του, το 2000, σε συνέντευξή του στον Λάρι ΚινγκLarry King Live – Russian President Vladimir Putin Discusses Domestic and Foreign Affairs | CNN Transcript στο CNN στις 8 Σεπτεμβρίου δήλωνε ευθαρσώς ότι το τέλος του κομμουνισμού προκάλεσε σημαντικό πρόβλημα ιδεολογικού κενού. Ήδη από τις πρώτες μέρες στην εξουσία, άφηνε να εννοηθεί ότι δεν προτίθετο να ακολουθήσει τον Δυτικό δρόμο ή να αποδεχθεί το τέλος της ιστορίας –μέχρι και ο Φράνσις Φουκουγιάμα παραδέχθηκεFrancis Fukuyama Postpones the End of History | The New Yorker αργότερα το λάθος του– και τη μονοπώληση της παγκόσμιας εξουσίας από μία υπερδύναμη. Για τον Πούτιν η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης ήταν ένα λάθος που έπρεπε να διορθωθεί.
Όπως σφάλμα για τον Ρώσο πρόεδρο ήταν και η συνέχιση ύπαρξης του ΝΑΤΟ, από τη στιγμή που το Σύμφωνο της Βαρσοβίας είχε διαλυθεί. Πρόκειται «για λείψανο του Ψυχρού Πολέμου» είπε σε συνέντευξή τουFull transcript of exclusive Putin interview with NBC News’ Keir Simmons | NBC News στο αμερικανικό τηλεοπτικό δίκτυο NBC. Δεν ήταν λίγοι οι δυτικοί αναλυτές που αποκρυπτογράφησαν τα λόγια του θεωρώντας λάθος τη γρήγορη διεύρυνση της Ατλαντικής Συμμαχίας προς τα ανατολικά πρώην κομμουνιστικά κράτη. Η Μόσχα ένιωθε ασφυξία.
Στο μυαλό του Πούτιν είχε χαραχθεί με ανεξίτηλο μελάνι το γεγονός ότι αυτό το «λείψανο» είχε ταπεινώσει τη Ρωσία με τη στρατιωτική επέμβασηΝατοϊκοί βομβαρδισμοί κατά της Γιουγκοσλαβίας το 1999 στο Κόσοβο και στη σύμμαχό της Σερβία, χωρίς εντολή του Συμβουλίου Ασφαλείας, με μία δικαιολογία ηθικής τάξεως που στα δικά του μάτια ήταν το λιγότερο ανεπαρκής. Η έμμονη αυτή ιδέα ήταν η πρόφαση για να εισβάλει ο ρωσικός στρατός στη Γεωργία το 2008Πόλεμος της Νότιας Οσσετίας (2008) και στην Κριμαία το 2014Κρίση στην Κριμαία το 2014. Την αιτία την έδωσαν δύο «έγχρωμες» επαναστάσεις: των ρόδων στη ΓεωργίαRose Revolution το 2003, η οποία ανέδειξε στην εξουσία τον φιλοαμερικανό Μιχάηλ Σαακασβίλι και η πορτοκαλί επανάστασηOrange Revolution στην Ουκρανία, που έδωσε την προεδρία έναν χρόνο αργότερα στον επίσης φιλοδυτικό Βίκτορ Γιουστσένκο.
Ο Πούτιν έβλεπε γύρω του πλέον μόνον εχθρούς. Και αποφασίζει να δράσει μονομερώς, ώστε να επαναφέρει τη Ρωσία στην προτεραία κατάσταση. Το «Σχέδιο ΝοβορόσιαΕίναι οι Ουκρανοί και οι Ρώσοι το ίδιο έθνος;» (Νέα Ρωσία) παίρνει σάρκα και οστά. Το 2008 ο Σαακασβίλι θα δει τα κανόνια των ρωσικών αρμάτων μάχης από το παράθυρό του στην Τυφλίδα και εντός λίγων ημερών η Γεωργία θα χάσει περίπου το 20% των εδαφών της, με την απόσχιση της Νότιας Οσετίας και της Αμπχαζίας. Οι μόνες χώρες οι οποίες έκτοτε τις έχουν αναγνωρίσει είναι, εκτός της Ρωσίας, η Βενεζουέλα, η Νικαράγουα, η Συρία και τo νησάκι Ναούρου στον ΕιρηνικόTiny Nauru struts world stage by recognising breakaway republics | The Guardian, το οποίο πριν από την αναγνώριση έλαβε μία σεβαστή οικονομική βοήθεια ύψους περίπου 32 εκατομμυρίων δολαρίων, όπως μας πληροφορούν εφημερίδες της εποχής.
Ουσιαστικά ούτε γάτα ούτε ζημιά για τον Πούτιν και τους ανθρώπους του. Η δουλειά έγινε, και μάλιστα με απόλυτη επιτυχία. Το ποιος αναγνώρισε ή όχι ουδόλως τον ενδιαφέρει. Και ο Πούτιν ξεσπαθώνει και προχωρά στην οικοδόμηση της νέας Ρωσίας. Η επόμενη επίθεση θα είναι δριμεία. Στο στόχαστρό του οι δυτικές αξίες, τις οποίες θεωρεί ανήθικες, και οι υπερβολές του ορθού πολιτικού λόγου. Η ευκαιρία δίνεταιRussia’s Putin shines at Valdai summit as he castigates West | BBC News στις 19 Σεπτεμβρίου 2013 στο Νόβγκοροντ, στα δεκάχρονα της ετήσιας συνάντησης του Κλαμπ Βαλντάϊ – θα λέγαμε του ρωσικού Νταβός.
Καταρχάς στη δική του Ρωσία αποκλείει τους νοσταλγούς της Σοβιετικής Ένωσης, όσους έχουν εξιδανικεύσει την Ρωσία προ του 1917, καθώς και τους θιασώτες του φιλελευθερισμού. Και όσον αφορά στις χώρες της Δύσης, ο Πούτιν τις αποδοκιμάζει διότι έχουν γυρίσει την πλάτη στις ηθικές αξίες του χριστιανισμού και της παράδοσης. Η πολύτεκνη οικογένεια εξισώνεται με την ομόφυλη, oι άνθρωποι στη Δύση κατ’ αυτόν φοβούνται να πούνε ότι είναι θρησκευόμενοι. Δικαιολογεί την ομοφοβία του ως ηθική κρίση η οποία οδηγεί σε δημογραφική κρίση. Οι κρυστάλλινες θέσεις του κάνουν τον γύρο του κόσμου. Και φαίνεται να έχει οπαδούς. Η δημοκρατία έχει πλέον φανερούς εχθρούς. Τα αυταρχικά καθεστώτα πολλαπλασιάζονται. Στην Ευρώπη η σύνδεση του Πούτιν με την ΑκροδεξιάRussia and the Western Far Right , by Anton Shekhotsov | Routledge είναι αδιαμφισβήτητη.
Στις 18 Μαρτίου 2014 ο Πούτιν προχωράει σε μία ακόμη ιστορική ομιλία, που χαρακτηρίστηκε ο σημαντικότερος λόγος της ζωής του. Τον εκφώνησεCrimean speech of Vladimir Putin στην αίθουσα του Αγίου Γεωργίου στο Κρεμλίνο προς τα δύο Σώματα του Ομοσπονδιακού Κοινοβουλίου. Λίγες μέρες νωρίτερα, με δύο αιφνιδιαστικές κινήσεις για την εν υπνώσει Δύση, ένα δημοψήφισμα και την αποστολή στρατευμάτων χωρίς διακριτικά, καταλαμβάνει την Κριμαία. Για πρώτη φορά μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο κράτος ευρωπαϊκό καταλαμβάνει και προσαρτά έδαφος άλλου ευρωπαϊκού κράτους. Η Ουάσιγκτον και οι Βρυξέλλες κραυγάζουν. Αλλά σκύλος που γαβγίζει, δαγκώνει;
Για τον Πούτιν τα ιστορικά δεδομένα δικαιολογούν απολύτως την κίνησή του. Στην Χερσώνα βαπτίστηκε χριστιανός ο τσάρος Βλαδίμηρος, στη Σεβαστούπολη ελλιμενίζεται ο στόλος της Μαύρης Θάλασσας και βρίσκονται οι τάφοι πολλών Ρώσων στρατιωτών. Στην ομιλία του δεν φοβάται να πει για λάθη του παρελθόντος, εκθέτοντας τους Μπολσεβίκους οι οποίοι έδωσαν ιστορικά ρωσικά εδάφη στην Ουκρανία το 1920. Το 1954 με απόφαση του Ουκρανού Νικήτα Χρουστσόφ, διαδόχου του Στάλιν στην ηγεσία της ΕΣΣΔ, η Κριμαία και η Σεβαστούπολη έγιναν επισήμως εδάφη της. Ο αναθεωρητισμός σε όλο του το μεγαλείο.
Η ομιλία του βρήκε εύκολα μιμητές (λίγα χρόνια μετά, ο Έρντογαν θα μιλήσει για λάθη του Κεμάλ στη Συνθήκη της Λωζάνης). Ο Πούτιν είναι ξεκάθαρος και επισημαίνει με έμφαση ότι η Δύση προσπαθεί με κάθε τρόπο να βλάψει τη Ρωσία. Από την πλευρά τους, οι χώρες της Δύσης απλώς διαμαρτύρονται, αποφασίζουν οικονομικά μέτρα κατά της Ρωσίας για την εισβολή, αλλά τίποτα από αυτά δεν πτοεί τα μεγαλεπήβολα σχέδια του ρώσου Τσάρου. Λίγο τον απασχολεί ότι η προσάρτηση της Κριμαίας έχει αναγνωριστεί μόνο από την Κούβα και την Νικαράγουα. Λίγο πριν από την ομιλία του κι ενώ τα ρωσικά στρατεύματα έχουν ήδη καταλάβει την Κριμαία, ο Χένρυ Κίσσινγκερ με άρθρο τουHenry Kissinger: To settle the Ukraine crisis, start at the end | The Washington Post στην εφημερίδα Washington Post στις 5 Μαρτίου 2014 δεν θα καλύψει φυσικά τον ρώσο πρόεδρο, όμως θα πει χωρίς ενδοιασμούς ότι είναι λάθος η όποια ιδέα για ενσωμάτωση της Ουκρανίας στο ΝΑΤΟ. Στη Δύση δείχνουν να μην αντιλαμβάνονται ότι η Ουκρανία δεν αποτελεί ξένο κράτος για τη Ρωσία και η συζήτηση για ένταξη του Κιέβου στο ΝΑΤΟ συνεχίζεται κανονικά, έως σήμερα.
Το «Σχέδιο Νοβορόσια» ήταν στρατηγικά μελετημένο σε κάθε του λεπτομέρεια. Για να πετύχει όμως χρειαζόταν τον πλήρη έλεγχο, αφενός των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης με κάθε δυνατό τρόπο. Οι δολοφονίες δημοσιογράφων μη αρεστών στο καθεστώς ουδέποτε εξιχνιάζονται, με συνέπεια να μην υπάρχουν αποδείξεις σύνδεσης με το Κρεμλίνο. Η Δύση φωνάζει, διπλωμάτες απελαύνονται και λοιπόν; Αφετέρου χρειάζεται να ελέγχει πλήρως την κίνηση του χρήματος. Οι Ρώσοι ολιγάρχες είναι άνθρωποί του – κι όσοι δεν ήταν μαζί του έχασαν τα πάντα.
Η ομιλία του στο ΣότσιValdai speech of Vladimir Putin στις 24 Οκτωβρίου 2014 ήταν για τους ειδικούς η συνέχεια της ομιλίας στο Μόναχο το 2007. Ήταν και πάλι σε μία συνάντηση του Κλαμπ Βαλντάϊ με θέμα την Παγκόσμια Τάξη: «Νέοι κανόνες ή ένα παιχνίδι χωρίς κανόνες;» Εδώ ο Τσάρος θα είναι για μια ακόμη φορά ειλικρινής. Η Μόσχα θα γυρίσει την πλάτη της στην Ευρώπη και αναζητά πλέον νέες συμμαχίες στην Ασία. Το ευρασιατικό όνειρο αρχίζει να παίρνει μορφή. Αλλά για να πετύχει έχει ανάγκη την Ουκρανία, ώστε να βεβαιωθεί ότι δεν θα βρεθεί αντιμέτωπη με πυραύλους του ΝΑΤΟ. Στην υπόθεση Ουκρανία ο Πούτιν είχε ως σύμμαχοWikiLeaks cables: Solzhenitsyn praise for Vladimir Putin | The Guardian έναν άνθρωπο κύρους: τον διάσημο αντικαθεστωτικό στην ΕΣΣΔ Αλεξάντρ Σολζενίτσιν, ο οποίος ανησυχούσε για την περικύκλωση της Ρωσίας από το ΝΑΤΟ και έβλεπε στο πρόσωπο του Πούτιν έναν γενναίο πρόεδρo.
Και το σχέδιο εφαρμόζεται. Η Δύση απλά παρακολουθεί. Οι αντιδράσεις δεν δημιουργούν κώλυμα στις ορέξεις του αυταρχικού ηγέτη. Οι συνεχείς νίκες του ρωσικού στρατού στην Γεωργία, στην Κριμαία, στη Συρία δίνουν αυτοπεποίθηση στο Κρεμλίνο. Ο Πούτιν βλέπει τα όνειρά του να πραγματοποιούνται. Η Ουκρανία ως ανεξάρτητη χώρα ήταν για τον Πούτιν ένα λάθος της ιστορίας. Οι δεσμοί της Ρωσίας με το Κίεβο είναι αδιάρρηκτοι και μία σύνδεσή της με ευρωατλαντικούς θεσμούς θα έκοβε ουσιαστικά τον ομφάλιο λώρο με τη «μητέρα».
Το σχέδιο προέβλεπε τη σύνδεση της Ρωσίας με την αυτόνομη Υπερδνειστερία στη Μολδαβία, περιοχή που έχουν στα χέρια τους ρωσόφιλοι από την πτώση της ΕΣΣΔ. Αλλά και στην πρωτεύουσα Κισινάου η κυβέρνηση είναι φίλα προσκείμενη στον Πούτιν. Για να γίνει αυτό πραγματικότητα όμως πρέπει να καταληφθεί όλο το νότιο τμήμα της Ουκρανίας, από την Μαριούπολη έως και την Οδησσό. Άρα εκτός από το Ντονιέτσκ και το Λουγκάνσκ η πράσινη γραμμή του Πούτιν θα πρέπει να φθάσει μέχρι την Οδησσό νότια και στο Χάρκοβο στο βορρά.
Λίγο τον ενδιαφέρει το αθώο αίμα που θα χυθεί. Άλλωστε τους θανάτους τους φορτώνει στην κυβέρνηση του Κιέβου. Φάνηκε από την ανακοίνωση της ρωσικής πρεσβείας στην Αθήνα για τη δολοφονία Ελλήνων ομογενών κοντά στη Μαριούπολη το βράδυ του περασμένου Σαββάτου: «Προειδοποιούμε ότι το καθεστώς του Κιέβου είναι πιθανό να χρησιμοποιεί την Ελληνική, καθώς και άλλες εθνικές κοινότητες που ζουν στην Ουκρανία, ακριβώς για να προκαλέσει και να φουσκώσει την αντιρωσική αντίδραση από το εξωτερικό». (!)
Αν αυτός είναι ο στόχος, η Ουκρανία θα μεταβληθεί ουσιαστικά σε ένα περίκλειστο κράτος χωρίς πρόσβαση στη θάλασσα. Αυτό είναι ένα σενάριο που είναι άγνωστο αν θα επαληθευθεί. Ο γεωπολιτικός του έλεγχος πάντως εξαπλώνεται, όπως δείχνειPower Projection in Putin’s Russia | Democracy – The Bertelsmann Foundation και ο χάρτης του Ιδρύματος Bertelsmann.
Το δόγμα Πούτιν είναι ιεραρχημένο σε επίπεδα. Ένα συντηρητικό όραμα που στηρίζεται στην αποδεκτή σοβιετική κληρονομιά και σε έναν δήθεν φιλελευθερισμό, μία προσωπική θεωρία, αυτή του Ρωσικού Δρόμου και ένα ιμπεριαλιστικό όνειρο εμπνευσμένο από ιδεολογικούς θεωρητικούς της Ευρασιατικής Ένωσης. Αυτό το ασταθές δόγμα επιφυλάσσει σε όλους μας ένα μέλλον ταραχώδες, έγραφε το 2015 ο Μισέλ Ελτσανίνοφ, καθηγητής ρωσικής φιλοσοφίας στο βιβλίο του «Dans la tete de Vladimir Putine». Κι αν η Κίνα παραδειγματιστεί κι αποτολμήσει κάτι στην Ταϊβάν; Η Αμερική και η Ευρώπη είναι έτοιμες να βγουν από την ευδαιμονία τους; Μήπως δεν βρισκόμαστε απλώς μπροστά σε νέο Ψυχρό Πόλεμο, αλλά σε εποχή πολέμων «αυτοκρατοριών» τύπου 19ου αιώνα μεταξύ ΗΠΑ, Ρωσίας και Κίνας;
*Ο Γιώργος Βλαβιανός ασχολείται με διεθνή και διπλωματικά θέματα. Έχει καλύψει μεγάλα γεγονότα και πολεμικές συγκρούσεις για τον Αντέννα και το ΣΤΑΡ. Δούλεψε για χρόνια σε εφημερίδες. Έχει Master στην Επικοινωνία και Δημοσιογραφία και πτυχίο Ιστορίας και Αρχαιολογίας./ Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συντακτών τους.
ΠΗΓΗ: insidestory.gr
