Ο Οικουμενικός Πατριάρχης στην Παναγία Έξ Μαρμάρων. Ο Ναός καταστράφηκε στα τραγικά γεγονότα του 1955.

H Α.Θ. Παναγιότης ο Οικουμενικός Πατριάρχης κ.κ. Βαρθολομαίος χοροστάτησε στον Παρακλητικό Κανόνα, στον Ι. Ναό Κοιμήσεως της Θεοτόκου Έξ Μαρμάρων, το απόγευμα της Κυριακής, 11 Αυγούστου 2024.

Συμπροσευχήθηκαν οι Σεβ. Μητροπολίτες Νέας Ιωνίας και Φιλαδελφείας, κ.Γαβριήλ, και Σηλυβρίας κ. Μάξιμος, Επόπτης της Περιφερείας Υψωμαθείων, κληρικοί και αρκετοί πιστοί.

Στην ομιλία του, μετά την Παράκληση, ο Παναγιώτατος εξέφρασε την συγκίνησή του γιατί και εφέτος προσευχήθηκε μαζί με τους πιστούς προς την Υπεραγία Θεοτόκο στον αφιερωμένο σε Εκείνη Ιερό Ναό των Εξ Μαρμάρων, υπενθυμίζοντας ότι ο Ναός αυτός είναι ένας από τους πολλούς που καταστράφηκαν κατά τα τραγικά γεγονότα της 6ης προς την 7η Σεπτεμβρίου του 1955.

Στη συνέχεια, παρουσίασε τον Μητροπολίτη Νέας Ιωνίας, τον οποίο και προέτρεψε να απευθύνει λόγους πνευματικής οικοδομής προς το εκκλησίασμα. Ο Σεβασμιώτατος αναφέρθηκε στην μεγάλη θεομητορική εορτή της Κοιμήσεως της Θεοτόκου και στην ιδιαίτερη αγάπη του λαού του Θεού προς την Παναγία. Εκφράζοντας τον βαθύτατο σεβασμό του προς το πρόσωπο, τη διακονία και την προσφορά του Οικουμενικού Πατριάρχου, ο Σεβ. Μητροπολίτης κ. Γαβριήλ τόνισε ότι θα είναι πολύ μεγάλη ευλογία η επίσκεψη του Προκαθημένου της Ορθοδοξίας στην προσφυγική εκκλησιαστική επαρχία του, η οποία εφέτος συμπληρώνει 50 έτη από την ίδρυση της. 

Το πρωί της ίδιας ημέρας, ο Παναγιώτατος συμπροσευχήθηκε κατά τη Θεία Λειτουργία, στον Πάνσεπτο Πατριαρχικό Ναό, στην οποία, κατόπιν άδειας και προτροπής του, χοροστάτησε ο Σεβ. Μητροπολίτης Νέας Ιωνίας. 

Φωτό: Νίκος Παπαχρήστου

**************************************************************

Η ορθόδοξη κοινότητα των Έξι Μαρμάρων . Σήμερα ουδείς χριστιανός κατοικεί στη συνοικία.

Για την ιστορία παραθέτουμε πληροφορίες , τις οποίες αντήλασαμε από την Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού

Η συνοικία των Έξι Μαρμάρων, με τον ενοριακό ναό της Θεοτόκου της Γοργοεπηκόου, ήδη στα μέσα του 17ου αιώνα είχε σημαντικό πληθυσμό. Μετά το 1740 παρατηρείται πρόσκαιρη μείωση του πληθυσμού ίσως λόγω κάποιας πυρκαγιάς, ωστόσο μετά το 1770 πυκνώνει πάλι ο πληθυσμός της περιοχής, όπως αποδεικνύει το ποσό εισφοράς (εμβατοίκιον), που απέδιδε η ενορία στο Πατριαρχείο.

Η περιοχή κατοικούνταν σε μεγάλο βαθμό από Καραμανλήδες, οι οποίοι «μέχρι τέλους της ΙΗ΄ εκατονταετηρίδος ελάλουν την τουρκικήν», όπως αποδεικνύεται και από πατριαρχικό σιγίλλιο του 1763 γραμμένο στα καραμανλήδικα καθώς και από το ότι, όπως διασώζει ο Μανουήλ Γεδεών, το κήρυγμα στον ενοριακό ναό της περιοχής γινόταν στα τουρκικά. Οι διάφορες εισφορές της ενορίας στις αρχές του 19ου αιώνα, όπως για παράδειγμα η συνδρομή 500 γροσίων που δίνει η ενορία το 1804 για την κατασκευή του ναού των Εισοδίων της Θεοτόκου στο Πέρα, αποδεικνύουν ότι τα Έξι Μάρμαρα αποτελούσαν μια σημαντική και δυνατή κοινότητα.

Στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα ο Στέφανος Παπαδόπουλος χαρακτηρίζει την περιοχή ελληνικότατη, εννοώντας προφανώς ότι κατοικούνταν, όπως έξαλλου και οι πέριξ συνοικίες, σε σημαντικό βαθμό -αν όχι αποκλειστικά- από χριστιανούς ορθόδοξους.

Η Εκκλησία

Ο ενοριακός ναός της συνοικίας Έξι Μάρμαρα είναι η εκκλησία της Θεοτόκου της Γοργοεπηκόου, η οποία βρισκόταν μεταξύ των τζαμιών του Νταβούτ Πασά και Χεκίμογλου. Ως προς τη θέση της ταυτίζεται είτε με το βυζαντινό ναό της Θεοτόκου του Κύρου είτε με μια παλαιά μονή, που το 14ο αιώνα υπήρχε στη θέση αυτή και τιμούνταν στο όνομα της Παναγίας της Γοργοεπηκόου, μια από τις πολλές μονές που υπήρχαν στην περιοχή. Σύμφωνα με το Μανουήλ Γεδεών, ο ναός παλαιότερα είχε άλλο όνομα, αλλά «επειδή δε ευρέθη εις παρακείμενόν τι τζαμί παλαιά εικών της Θεοτόκου φέρουσα επιγραφήν Γοργοεπήκοος, η μεν εικών παρεδόθη υπό των γειτόνων μωαμεθανών εις τους ενορίτας του ναού των Εξ-Μαρμάρων, ο δε ναός έκτοτε μετωνομάσθη ως και σήμερον λέγεται». Στο ημερολόγιο ωστόσο του Οικουμενικού Πατριαρχείου ο ναός αναφέρεται ως αφιερωμένος στην Κοίμηση της Θεοτόκου.

Αν και δε γνωρίζουμε το ακριβές έτος ανοικοδόμησης του ναού, αυτός πιθανόν να χτίστηκε πριν από την Άλωση της Πόλης, το 1449 όπως συμπεραίνει ο Γεδεών από μια επιγραφή που βρέθηκε στον περίβολο της εκκλησίας.21 Πάντως η εκκλησία συμπεριλαμβάνεται στον κατάλογο του Καραμπεϊνίκωφ το 1583 ως «Θεοτόκος Γοργοεπήκοος κοινώς, κατά τα έξι Μάρμαρα» και ήδη στα μέσα του 17ου αιώνα είναι γνωστή ως Γοργοεπήκοος.

Όπως και άλλες πολλές συνοικίες της Κωνσταντινούπολης, έτσι και η συνοικία Έξι Μάρμαρα υπέφερε από τις συχνές πυρκαγιές, οι οποίες διαδίδονταν με ευκολία στα, ως επί το πλείστον, ξύλινα σπίτια της πόλης. Στη μεγάλη πυρκαγιά του 1660 κατά πάσα πιθανότητα κάηκε τόσο η συνοικία όσο και ο ναός, ο οποίος ξαναχτίστηκε το 1691 για να ξανακαεί έναν περίπου αιώνα αργότερα το 1782 και να καταστραφεί ολοσχερώς το 1821. Στις αρχές του 19ου αιώνα χτίστηκαν τα κελιά των ιερέων του ναού, ενώ ο ναός ανοικοδομήθηκε το 1833-1835.

Η καταστροφή του 1955-ΦΩΤΟ ΠΣΕ

Το εκκλησιαστικό συγκρότημα πυρπολήθηκε ολοσχερώς στα Σεπτεμβριανά, οπότε κάηκε και η παλαιολόγειας τέχνης αμφιπρόσωπη εικόνα της Παναγίας της Γοργοεπηκόου, η οποία θεωρούνταν και θαυματουργή. Ο ναός ανακαινίστηκε το 1965.

Στις θαυματουργές ιδιότητες που αποδίδονταν στην εικόνα αυτή όφειλε σε μεγάλο βαθμό τη φήμη του και ο ναός. Η παράδοση αυτή ήταν ζωντανή μέχρι τις αρχές του 20ού αιώνα. Η αφήγηση του Στέφανου Παπαδόπουλου είναι χαρακτηριστική· ο Πολίτης δημοσιογράφος που είχε πάει δύο φορές για ρεπορτάζ στην περιοχή με «σουρουτζούδικο-νοικιασμένο άλογο» καθώς δεν υπήρχε άλλο μέσο συγκοινωνίας στην περιοχή, όπως χαρακτηριστικά λέει, θυμάται: «Από πολύ χρονικό διάστημα ελέγετο ότι θαύματα εγίνοντο στην εκεί Εκκλησία. Αυτό διεδίδετο σ’ όλη την ομογένεια της Πόλης, στα γύρω ελληνοκατοικούμενα χωριά της και στην Θράκη ιδίως. Θαυματουργούσε μια εικόνα της Παναγίας της Γοργοεπηκόου […]. Συρροή κόσμου εγένετο στα Έξι Μάρμαρα. […] Σειρά περίμενε ο κόσμος για να προσκυνήση την εικόνα. […] Εκείνο δε για το οποίο πολύς λόγος εγένετο ήτο ότι δύο, τρεις φορές η εικόνα της Θεοτόκου που είχε τοποθετηθή στην θέση της στον ναό, το πρωί ευρίσκετο καλοδεμένη, για να μην πέση, σ’ ένα κλαδί του δένδρου που υπήρχε στον αυλόγυρο της εκκλησίας. Στο μεταξύ εθησαύριζε ο παπάς του ναού αυτού».

Το προσκύνημα αυτό απέφερε σημαντικά κέρδη στην εκκλησία, η οποία στις αρχές του 20ού αιώνα διέθετε μια περιουσία 22 κτημάτων, ενώ η ενορία των ‘Εξι Μαρμάρων συγκαταλεγόταν στη δεύτερη τάξη, σύμφωνα με την κατάταξη του συνδέσμου των νεωκόρων της Κωνσταντινούπολης «Ταξιάρχης».

Στην περιοχή λειτουργούσε ήδη το Σεπτέμβριο του 1763 σχολή ελληνικών μαθημάτων, η οποία εκτός από δάσκαλο διέθετε και παιδαγωγό κατά το διάστημα 1800-1806.33Το σχολικό κτήριο ανοικοδομήθηκε εκ βάθρων το 1841. Το 1845 ο Μανουήλ Γεδεών σημειώνει ότι η κοινότητα διέθετε αλληλοδιδακτική σχολή στην οποία δίδασκε ο Αθανάσιος Παναγιώτου, συγγενής του.34 Στις αρχές του 20ού αιώνα, το 1906, λειτουργούσαν στην κοινότητα των ‘Εξι Μαρμάρων δύο σχολές, μια εξατάξια αστική και ένα νηπιοπαρθεναγωγείο. Η αστική σχολή των ‘Εξι Μαρμάρων λειτουργούσε μέχρι τη δεκαετία του 1950.

Η παρακμή της κοινότητας

Ωστόσο με το πέρασμα στην Τουρκική Δημοκρατία, τόσο η κοινότητα όσο και γενικά η περιοχή άρχισε να παρακμάζει. Η συνοικία με τους φημισμένους μεϊχανέδες (ταβέρνες) στο β’ μισό του 19ου αιώνα, αποτελεί έναν περίπου αιώνα αργότερα μια περιοχή ξεχασμένη. Την ίδια φθίνουσα πορεία ακολουθεί και η ελληνορθόδοξη κοινότητα. Αν και το 1949 ανασυγκροτήθηκε η Φιλόπτωχος Αδελφότητα των Έξι Μαρμάρων, οι αριθμοί είναι ενδεικτικοί της παρακμής. Σύμφωνα με πατριαρχική απογραφή του 1949, στην περιοχή κατοικούσαν 37 οικογένειες, κάποιες από τις οποίες εξυπηρετούνταν από το συσσίτιο του Αγίου Κωνσταντίνου Υψωμαθείων. Μερικά χρόνια αργότερα, σύμφωνα με στοιχεία από το προσωπικό αρχείο του Χριστόφορου Χρηστίδη από το 1955, η κοινότητα ήταν υπό διάλυση, με 17 μόνο οικογένειες και μια φιλόπτωχο αδελφότητα. Σήμερα πλέον δεν κατοικεί κανένας χριστιανός στη συνοικία.