Ο Ευαγόρας και η βασίλισσα
Του Σενέρ Λεβέντ*
Ο Ευαγόρας Παλληκαρίδης ήταν ένας από τους νέους της ΕΟΚΑ τους οποίους απαγχόνισαν στη φυλακή οι Άγγλοι αποικιοκράτες. Ήταν ο πιο νέος ανάμεσα σε εκείνους που απαγχονίσθηκαν. Μόλις 19 χρόνων. Στην πιο ωραία άνοιξη της ζωής του. Το ημερολόγιο έδειχνε την 14η Μαρτίου 1957. Δεν θα απαγχονιζόταν αν τον συγχωρούσε η βασίλισσα Ελισάβετ, η οποία είχε ανέβει στον θρόνο τέσσερα χρόνια προηγουμένως. Δεν τον συγχώρησε. Μας έμεινε μια φωτογραφία από τον Ευαγόρα. Από εκείνο το βράδυ στη φυλακή πριν από τον θάνατό του. Έσκυψε με σεβασμό μπροστά στον ιερέα που του διάβαζε το Ευαγγέλιο. Και ένα τελευταίο γράμμα, οι τελευταίες γραμμές: «Δεν μετανιώνω για τίποτα. Μια φορά πεθαίνεις μόνο. Όλοι πεθαίνουν μια μέρα».
Θυμάμαι τον Ευαγόρα όταν βλέπω εκείνους που πενθούν τη βασίλισσα Ελισάβετ, και μάλιστα της εκφράζουν την ευγνωμοσύνη τους σαν να της χρωστούν τα κέρδη της ζωής τους. Όχι μόνο τον Ευαγόρα, αλλά και τα υπόλοιπα θύματα. Και όλα τα παιδιά των αποικιών. Είδα σε ένα βίντεο παιδιά της Αϊτής. Η βασίλισσα Ελισάβετ τους πετούσε κέρματα και εκείνα μάλωναν μεταξύ τους. Τα παιδιά έμοιαζαν με κότες που έτρεχαν ξοπίσω από φαγητό. Τα λυπήθηκα; Ναι, τα λυπήθηκα. Και μάλιστα πολύ. Ύστερα θυμήθηκα τον Σενεγαλέζο συγγραφέα και σκηνοθέτη ταινιών Ousmane Sembene. Το 1997, η αγγλική βασιλική οικογένεια θα του απένειμε Ειδικό Βραβείο Τιμής. Ο 74χρονος συγγραφέας συμμετείχε στην τελετή. Και κοιτάζοντας τη βασίλισσα Ελισάβετ κατάμουτρα, έκανε μια ομιλία που σόκαρε όλους. Και ύστερα εγκατέλειψε την αίθουσα χωρίς να πάρει το βραβείο. Τα λόγια που έμειναν πιο πολύ στην ιστορία σε αυτή τη γνωστή ομιλία του Sembene είναι τα εξής: «Όταν ήρθαν οι Άγγλοι κρατούσαν στα χέρια τους το Ευαγγέλιο και εμείς είχαμε στα δικά μας χέρια τα χώματά μας. Μας έμαθαν να προσευχόμαστε κλείνοντας τα μάτια. Όταν ανοίξαμε τα μάτια μας, στα δικά μας χέρια υπήρχε το Ευαγγέλιο και στα δικά τους τα χώματά μας».
Δεν είναι αδέλφια του Ευαγόρα εκείνοι που τώρα πενθούν μνημονεύοντας τη βασίλισσα με ευγνωμοσύνη σε αυτό το νησί. Αν ήταν αδέλφια του Ευαγόρα, δεν θα έκαναν ποτέ κάτι τέτοιο. Ποιος άλλωστε πενθεί μια βασίλισσα η οποία υπέγραψε τον απαγχονισμό του αδελφού του; Εκείνοι που τώρα μοιρολογούν τη βασίλισσα δείχνουν απλώς πόσο μακριά και πόσο ασεβείς είναι στον πόνο και στη συμφορά των άλλων. Ο Ευαγόρας απαγχονίστηκε. Και δεν ήταν αδελφός τους. Δεν ήταν και πατέρας τους. Δεν ήταν μητέρα τους. Δεν ήταν κανείς συγγενής τους. Γι’ αυτό ωραιοποιούν την Ελισάβετ. Δεν μπορώ να ξέρω πόσα τέτοια άτομα υπάρχουν ανάμεσα στην ελληνοκυπριακή κοινότητα, όμως στον βορρά είναι πολλά. Υπάρχουν ακόμα και άτομα που άλλαξαν το προφίλ τους βάζοντας την Ελισάβετ. Διότι ο Ευαγόρας δεν ήταν καθόλου αδελφός τους. Άλλωστε, οι Τουρκοκύπριοι δεν συγκρούστηκαν καθόλου με τους Άγγλους. Κανένας Τουρκοκύπριος δεν εκτελέστηκε εκ μέρους των Άγγλων αποικιοκρατών. Υπήρξαν κάποιοι που δέχτηκαν πολιτικές πιέσεις, όμως, αυτό ήταν όλο.
Είναι η πιο κακή πλευρά του ανθρώπου το να κοιτάει από μακριά τον πόνο των άλλων και να μην νιώθει αυτό τον πόνο όπως τον νιώθει αυτοί. Όμως, δυστυχώς αυτή είναι η ανθρωπότητα. Ο Βρετανός Πρωθυπουργός Τσόρτσιλ δεν έβλεπε καν ως ανθρώπους τους Ινδούς που πέθαιναν από την πείνα στην αποικία της Ινδίας. Ίσως ο κυπριακός λαός ήταν εκείνος στον οποίο συμπεριφέρθηκαν με τον πιο ήπιο τρόπο ανάμεσα στις αποικίες τους. Διότι μέχρι το 1955 που ιδρύθηκε η ΕΟΚΑ δεν συνάντησαν καμία σοβαρή αντίσταση από τον ντόπιο λαό. Δεν υπήρχε εδώ ένας ηγέτης που λάτρευε την ανεξαρτησία και την ελευθερία όπως ο Μαχάτμα Γκάντι. Δεν υπήρχε και ένας Λουμούμπα. Ο πόνος των άλλων είναι πόνος των άλλων. Αν ο Αϊχάν Χικμέτ και ο Αχμέτ Γκιουρκάν ήταν αδέλφια όλων στην τουρκοκυπριακή κοινότητα, κανείς δεν θα αγαπούσε τον Ραούφ Ντενκτάς. Ποιος αγαπά και ποιος σέβεται έναν άνθρωπο ο οποίος θεωρεί προδότη τον αδελφό του, ακόμα και μετά τη δολοφονία του;
Αν νιώθατε στα βάθη της καρδιάς σας τον πόνο για τον Ευαγόρα και τους όμοιούς του, δεν θα επαινούσατε τώρα τη βασίλισσα Ελισάβετ και δεν θα πενθούσατε γι’ αυτήν. Υπάρχει και κάτι άλλο. Η βασίλισσα ουδέποτε επέδειξε στα παιδιά των αποικιών τη στοργή που επέδειξε στα παιδιά των Άγγλων. Όποιοι ήθελαν ελευθερία και να διώξουν τους Άγγλους από τη χώρα τους, όλοι συνθλίβονταν.
Το μεγάλο τέκνο της Σενεγάλης Sembene, είπε το εξής κοιτάζοντας κατάμουτρα τη βασίλισσα: «Θα σας διώξουμε από την ήπειρό μας!» Εμείς ακόμα δεν μπορούμε να το πούμε αυτό…
