Ο διπλός ξεριζωμός μίας 92χρονης Ουκρανής Εβραίας

Η Ίγια Ρατζίτσκαγια έχει διαφύγει δύο φορές από το Κίεβο. Η πρώτη φορά ήταν το 1941. Η δεύτερη ήταν πέρυσι

Η Ίγια Ρατζίτσκαγια, 92χρονη Ουκρανή Εβραία, έχει διαφύγει δύο φορές από το Κίεβο. Η πρώτη φορά ήταν το 1941, όταν ήταν μόλις 10 ετών και γερμανικές βόμβες άρχισαν να πέφτουν στην τότε ουκρανική σοβιετική σοσιαλιστική δημοκρατία. Η δεύτερη φορά ήταν πέρυσι, όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία στις 24 Φεβρουαρίου.

«Δεν πίστευα ότι αυτό θα μπορούσε να συμβεί ποτέ», είπε η Ρατζίτσκαγια στο Reuters, καθισμένη στο μικρό διαμέρισμα ενός υπνοδωματίου που μοιράζεται με τον γιο της Άρτουρ στην πολωνική Κρακοβία.

«Παλιότερα εχθρός ήταν οι Γερμανοί. Αλλά δεν καταλαβαίνω τους Ρώσους. Νομίζουν ότι υπερασπίζονται τη χώρα τους, υπερασπίζονται τον εαυτό τους, αλλά επιτέθηκαν σε εμάς. Κατέστρεψαν το Χάρκοβο, για ποιο λόγο;»

Η Ρατζίτσκαγια περνάει σιγά σιγά τις οικογενειακές φωτογραφίες που τράβηξε από το Κίεβο μαζί με ορισμένα βιβλία, έγγραφα και είδη πρώτης ανάγκης. Ξεφυσά προσπαθώντας να καταλάβει τον νεαρό εαυτό της στις φωτογραφίες. Η όρασή της την απογοητεύει, αλλά οι αναμνήσεις της είναι ακόμη ζωντανές.

Γεννήθηκε το 1931 σε μια αξιοσέβαστη εβραϊκή οικογένεια. Ο παππούς της, Νουχίμ Βάισμπλατ, ήταν ο αρχιραβίνος του Κιέβου, ο πατέρας της, Βλαντιμίρ, ήταν συγγραφέας και εκδότης βιβλίων Ουκρανών συγγραφέων, συμπεριλαμβανομένου του Τάρας Σεβτσένκο, «ιδρυτή» της ουκρανικής λογοτεχνίας.

Παλιές φωτογραφίες και διαβατήριο της Σοβιετικής Ένωσης της 92χρονης επιζήσασας του Ολοκαυτώματος και Ουκρανής πρόσφυγα από το Κίεβο. (©Reuters/Kuba Stezycki)

Όταν η Γερμανία εισέβαλε στη Σοβιετική Ένωση στις αρχές Ιουλίου 1941, η Ρατζίτσκαγια ξύπνησε από τον ήχο των βομβών. Ως νεαρή Πρωτοπόρος, μέλος της οργάνωσης νεολαίας της Σοβιετικής Ένωσης, είχε την αποστολή να παραδώσει κλήσεις σε νεαρούς άνδρες για να συμμετάσχουν στον πόλεμο.

Όμως ο πατέρας της ήξερε ότι ως Εβραίοι δεν ήταν πλέον ασφαλείς στο Κίεβο.

«Είπε πανικόβλητος ότι δεν έχουμε άλλη επιλογή από το να φύγουμε. Αλλά ήταν ήδη σχεδόν αδύνατο. Τον Ιούλιο ο πανικός ήταν τρομερός, όλοι όσοι μπορούσαν έφευγαν: οι κομμουνιστές, οι Εβραίοι και όλοι οι άλλοι», είπε η Ρατζίτσκαγια.

Οι γονείς της πήραν αυτήν και τον αδελφό της και κατέφυγαν πρώτα στο Χάρκοβο στην ανατολική Ουκρανία. Από εκεί, ταξίδεψαν σε όλη τη Σοβιετική Ένωση έως την Τασκένδη, την πρωτεύουσα της σοβιετικής σοσιαλιστικής δημοκρατίας του Ουζμπεκιστάν, που βρίσκεται σχεδόν 3.800 χιλιόμετρα μακριά από την πόλη τους.

Η Ρατζίτσκαγια θυμάται ότι έφυγαν από το Χάρκοβο στις 21 Σεπτεμβρίου. Στις 29 Σεπτεμβρίου, έγινε η σφαγή στο Μπάμπιν Γιαρ. Μέσα σε δύο ημέρες, οι Ναζί δολοφόνησαν περίπου 33.771 Ουκρανούς Εβραίους, σε μία από τις μεγαλύτερες σφαγές Εβραίων κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος των Ναζί.

Ρωσικές οβίδες έπληξαν περιοχή κοντά στο μνημείο Μπάμπιν Γιαρ τον Μάρτιο του 2022.

Η Παρασκευή 27 Ιανουαρίου σηματοδοτεί τη Διεθνή Ημέρα Μνήμης του Ολοκαυτώματος, ανήμερα την επέτειο της απελευθέρωσης του στρατοπέδου συγκέντρωσης του Άουσβιτς.

Η οικογένεια της Ρατζίτσκαγια επέστρεψε στο Κίεβο μετά τον πόλεμο. Έπιασε δουλειά ως τυπογράφος, παντρεύτηκε και απέκτησε τον μονάκριβο γιο της, τον Αρτούρ, 54 ετών.

Όταν η Ρωσία εισέβαλε στην Ουκρανία, οι δυο τους, με τη βοήθεια συναγωγής του Κιέβου, κατέφυγαν πρώτα στη Μολδαβία, μετά στη Λιθουανία, όπου τους διατέθηκε ένα διαμέρισμα. Αλλά υπήρχαν λίγες ευκαιρίες για δουλειά εκεί για τον Άρτουρ.

Η American Jewish Joint Distribution Committee, εβραϊκή οργάνωση αρωγής, στο παράρτημα του Κιέβου της οποίας κάποτε επικεφαλής ήταν ο παππούς της, τους προσκάλεσε στη Βαρσοβία και μετά στην Κρακοβία.

«Πλήρως διαλυμένοι»

Αφού πέρασαν από 10 διαφορετικά διαμερίσματα μετά τη φυγή τους από το Κίεβο, η Ρατζίτσκαγια και ο γιος της έχουν τώρα ένα διαμέρισμα διαθέσιμο για τρεις μήνες. Από το παράθυρο βλέπουν μια ρωσική σημαία να κυματίζει στο ρωσικό προξενείο.

Όταν κοιτάς από την άλλη πλευρά, ο δρόμος μοιάζει με το Κίεβο, είπε η Ρατζίτσκαγια.

«Θέλω να πάω σπίτι. Να βγω έτσι απλά έξω και μιλήσω με τους γείτονές μου στη γλώσσα που καταλαβαίνω», είπε. «Είχα τη δική μου καθημερινότητα, τα πάντα. Και εδώ μου τα διέλυσαν όλα».

Την περιμένει ένας τάφος στο Κίεβο, είπε, δίπλα στους γονείς της.

«Υπάρχει ακόμα και μια πλακέτα ήδη με το όνομά μου. Απλώς πρέπει να προστεθούν τα τελευταία ψηφία και όλα, όλα θα είναι εντάξει».

Στους 11 μήνες από την εισβολή, η Ρωσία έχει σκοτώσει χιλιάδες αμάχους, έχει αναγκάσει εκατομμύρια να εγκαταλείψουν τα σπίτια τους και έχει κάνει ολόκληρες πόλεις σε ερείπια.

Λέει ότι η «ειδική στρατιωτική της επιχείρηση» ήταν απαραίτητη για να αναχαιτιστεί η απειλή για την ασφάλεια που προέρχεται από τους δεσμούς της Ουκρανίας με τη Δύση. Το Κίεβο και οι σύμμαχοί του λένε ότι η Ουκρανία δεν απείλησε ποτέ τη Ρωσία και η εισβολή είναι ένας επιθετικός πόλεμος για την υποταγή ενός γείτονα και την κατάληψη εδαφών.