Ο αμερικανικός τύπος του 1922 για την Μικρασιατική Καταστροφή

Από τα μέσα Σεπτεμβρίου μέχρι το τέλος του 1922 πάνω από 800 δημοσιεύματα βρήκαν τη θέση τους σε μεγάλες εφημερίδες των ΗΠΑ. Τα θέματά τους ήταν οι φρικαλεότητες των Κεμαλικών στη Σμύρνη και την υπόλοιπη Μικρά Ασία, ο αγώνας των Αμερικανών να διασώσουν τους χριστιανούς μεταφέροντάς τους στα γειτονικά νησιά του Αιγαίου και περιγραφές της απελπιστικής κατάστασης των προσφύγων που εκτοπίστηκαν βίαια από τις πατρογονικές εστίες τους.

Τα συγκεκριμένα στοιχεία που αντανακλούν το ενδιαφέρον του αμερικανικού τύπου για τη Μικρασιατική Καταστροφή και το προσφυγικό ζήτημα στην Ελλάδα παρουσίασε ο υποψήφιος διδάκτορας Σύγχρονης Ιστορίας του Πανεπιστημίου Πελοποννήσου, επιστημονικός συνεργάτης της Έδρας Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ, Νικόλαος Μισολίδης στο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο «Η επόμενη μέρα μετά την Καταστροφή» που διοργανώθηκε στην Καλαμαριά Θεσσαλονίκης.

Το προσφυγικό ζήτημα στον αμερικανικό Τύπο, σε συνδυασμό με την ταυτόχρονη εκστρατεία ενημέρωσης της αμερικανικής κοινής γνώμης, την οποία είχαν αναλάβει οι αμερικανικές φιλανθρωπικές οργανώσεις που δρούσαν στην Ελλάδα οδήγησαν σε μεταβολή της πολιτικής των ΗΠΑ στην περιοχή και ενεργοποίηση της αμερικανικής διπλωματίας, όπως επισήμανε ο κ. Μισολίδης.

Υπογραμμίζοντας ότι ο αμερικανικός Τύπος διαχρονικά συνέβαλε αποφασιστικά στην προβολή και τη διάδοση κινημάτων που επηρέασαν βαθιά την πολιτική και κοινωνική ζωή των Αμερικανών, σημείωσε ότι ένα από αυτά ήταν το κίνημα του αμερικανικού φιλελληνισμού, το οποίο τροφοδοτήθηκε και γιγαντώθηκε από τις αμερικανικές εφημερίδες.

Το γεγονός ότι ο αμερικανικός φιλελληνισμός δεν έσβησε στην αμερικανική κοινή γνώμη και ιδιαίτερα στα ανώτερα αστικά στρώματα των ΗΠΑ συνέβαλε στην άσκηση πίεσης στην αμερικανική κυβέρνηση να ξεπεράσει τις επιφυλάξεις της σχετικά με την υιοθέτηση μιας πιο επεμβατικής στάσης στα ζητήματα της Εγγύς Ανατολικής

Ευρεία ήταν η κάλυψη από τον αμερικανικό Τύπο, όπως τόνισε ο κ. Μισολίδης, της δεκαετούς εξόρμησης της χώρας 1912-1922. Βαλκανικοί Πόλεμοι του 1912-1913, ο Εθνικός Διχασμός, η σχεδόν ταυτόχρονη είσοδος των ΗΠΑ και της Ελλάδας στον Μεγάλο Πόλεμο και ιδιαίτερα η διαχείριση του προσφυγικού ζητήματος πριν την Καταστροφή του Ελληνισμού της Ιωνίας είχαν θέσεις στις σελίδες των αμερικανικών εφημερίδων.

Η πρώτη αποστολή του Αμερικανικού Ερυθρού Σταυρού στην Ελλάδα τον Οκτώβριο του 1918 που είχε στόχο τον επαναπατρισμό των Ελλήνων εκτοπισμένων από τη Βουλγαρία πίσω στις εστίες τους στην Ανατολική Μακεδονία και την περίθαλψη των προσφύγων στην Ανατολική Μακεδονία και στα νησιά του Αιγαίου ήταν επίσης θέμα που προβλήθηκε εκτενώς από τις αμερικανικές εφημερίδες.

Η μάχη των Αμερικανών ιατρών και νοσηλευτριών με τον τύφο και τις άλλες μολυσματικές ασθένειες, η καθιέρωση πρωτοκόλλων υγιεινής και απολύμανσης και η παροχή τροφής στους πρόσφυγες όχι μόνο κίνησαν το ενδιαφέρον των αμερικανικών εφημερίδων, αλλά και προετοίμασαν το έδαφος για την προβολή του προσφυγικού ζητήματος μετά την Καταστροφή της Σμύρνης τον Σεπτέμβριο του 1922 σημείωσε ο κ. Μισολίδης.

Ο ρόλος της ελληνικής ομογένειας

Ένας ακόμα παράγοντας που ενέτεινε το ενδιαφέρον του αμερικανικού Τύπου στα ζητήματα της Ελλάδας ήταν η ελληνική ομογένεια στις ΗΠΑ, που είχε αρχίσει ήδη από τη δεκαετία του 1890 να ενισχύεται και το 1922 ήταν ένα ενεργό και ζωτικό τμήμα της αμερικανικής κοινωνίας.

Έρανοι και άρθρα, εκκλήσεις προς την αμερικανική κυβέρνηση να επέμβει και να βοηθήσει την Ελλάδα και τους πρόσφυγες δημοσιεύονταν σε μεγάλες εφημερίδες της Βοστώνης, του Σικάγο και της Νέας Υόρκης, πόλεις κέντρα της ελληνικής ομογένειας. Επίσης, όπως σημείωσε ο κ. Μισολίδης πολλά μέλη της ελληνικής ομογένειας έχοντας πάρει την ομογενειακή υπηκοότητα μέσα από τις ομογενειακές οργανώσεις προωθούσαν το ελληνικό ζήτημα στο Κογκρέσο και προέβαιναν σε μεγάλες δωρεές προς τις φιλανθρωπικές οργανώσεις που δρούσαν στην Ελλάδα και στην Εγγύς Ανατολή.

Οι αμερικανικές φιλανθρωπικές οργανώσεις

Οι αμερικανικές φιλανθρωπικές οργανώσεις χρησιμοποίησαν τον Τύπο δίνοντας αγώνα σε πολλά και διαφορετικά μέτωπα και κινητοποίησαν την αμερικανική κοινή γνώμη, που αποτελούσε τον βασικό μοχλό πίεσης στα κέντρα εξουσίας στις ΗΠΑ, ενημερώνοντας για τα γεγονότα που λάμβαναν χώρα στις δύο πλευρές του Αιγαίου.

Μεγάλο μέρος των εκτενών δημοσιευμάτων αποτελούσαν οι αναφορές των ίδιων των μελών των αμερικανικών φιλανθρωπικών διοργανώσεων που ήταν αυτόπτες μάρτυρες της τραγωδίας που διαδραματιζόταν, τόνισε ο κ. Μισολίδης κάνοντας ιδιαίτερη αναφορά στα άρθρα του Χάρολντ Τζάκουιθ, διευθυντή της Near East Relief στην Κωνσταντινούπολη και της Έστερ Λαβτζόι διευθύντριας της οργάνωσης, American Women’s Hospital που περιέγραφαν τα όσα συνέβησαν στη Μητρόπολη της Ιωνίας.

Το περιεχόμενο των καταθέσεων του Αμερικανού προξένου στη Σμύρνη Τζορτζ Χόρτον και της Έστερ Λαβτζόι στην Επιτροπή της Βουλής των Αντιπροσώπων του 17ου Κογκρέσου των ΗΠΑ για τη μετανάστευση και την απόδοση υπηκοότητας στις 15-16 και 19 Δεκεμβρίου διέρρευσε στον αμερικανικό Τύπο.

«Η εξιστόρηση των όσων συνέβησαν στην πόλη από την είσοδο των Κεμαλικών μέχρι και την πυρπόλησή της σκιαγραφούν με τον καλύτερο τρόπο τις μεθόδους και τις πρακτικές που σχεδόν 25 χρόνια αργότερα η συγκλονισμένη από τα εγκλήματα της ναζιστικής Γερμανίας διεθνής κοινότητα μέσω του Πολωνού δικηγόρου Ράφαελ Λέμκιν θα όριζε ως γενοκτονία» υπογράμμισε ο κ. Μισολίδης.

Ειδικότερα τόνισε ότι τα δημοσιεύματα του αμερικανικού Τύπου παρουσίαζαν «τη συστηματική στοχοποίηση και δολοφονία πολιτικών και θρησκευτικών ηγετών των χριστιανών, την ευρεία χρήση έμφυλης βίας κατά των αμάχων, τη ληστεία και την απογύμνωση των χριστιανών από όλα τα μέσα για την επιβίωσή τους, την απανθρωποίηση των θυμάτων, ώστε οι θύτες να διευκολυνθούν στο να ολοκληρώσουν το έργο τους, την την ολοκληρωτική καταστροφή κάθε απόδειξης υλικής και άυλης της ύπαρξης των χριστιανών στην Ιωνία».

Εντυπωσιακό στοιχείο, σύμφωνα με τον κ. Μισολίδη είναι το ότι η προβολή της Καταστροφής της Σμύρνης και του προσφυγικού ζητήματος αποτελούσε από τα ελάχιστα θέματα, στα οποία οι αμερικανικές εφημερίδες ομονοούσαν.

Τόσο οι οπαδοί της πολιτικής ανοιχτών θυρών, όσοι και οι υποστηρικτές της μη πολιτικής επεμβατικότητας στα ζητήματα του Παλαιού Κόσμου ζητούσαν την παροχή βοήθειας στους πρόσφυγες μεταβάλλοντας δραματικά την πολιτική των ΗΠΑ στην Εγγύς Ανατολή στο συγκεκριμένο θέμα.

Ένα πρώτο βήμα που καταδεικνύει τη μεταβολή της αμερικανικής πολιτικής, όπως ανέφερε ο κ. Μισολίδης, ήταν η έκδοση της απόφασης του 29ου προέδρου των ΗΠΑ, Ουόρεν Χάρντινγκ στις 9 Οκτωβρίου του 1922 για τη σύσταση της Near East Relief Committee με πρόεδρο τον επιφανή πολιτικό, προσωπικό Γουίλ Χέιζ. Στην εποπτεία της Επιτροπής τέθηκαν οι δύο μεγάλες φιλανθρωπικές οργανώσεις ο Αμερικανικός Ερυθρός Σταυρός και το Ίδρυμα Περιθάλψεως Εγγύς Ανατολής, Near East Relief με σκοπό την παροχής ανθρωπιστικής βοήθειας και περίθαλψης στους πρόσφυγες.

Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ (Κ.Γ.)

ΦΩΤΟ ΑΡΧΕΙΟΥ