Ο Άγιος Ιερομάρτυρας Σμύρνης Χρυσόστομος και η Αρχιεπισκοπή Κύπρου (1907-1908)

Η Εκκλησία τιμά σήμερα την μνήμη του Αγίου Ιερομάρτυρος Χρυσοστόμου Σμύρνης και των άλλων Ιεραρχών , Αμβροσίου  Μοσχονησίων,  Προκοπίου Ικονίου, Γρηγορίου Κυδωνιών,  Ευθυμίου Ζήλων,  που βρήκαν μαρτυρικό τέλος  κατά την Μικρασιατική Καταστροφή .

Ο Χρυσόστομος ο «τελευταίος άγγελος της εν Σμύρνη Εκκλησίας», αν και του προσφέρθηκε η δυνατότητα να αποφύγει το μαρτύριο , αναχωρώντας από την Σμύρνη, αρνήθηκε να το πράξει για να μην αφήσει μόνο και αβοήθητο το ποίμνιο Του.

Το ξημέρωμα του Σαββάτου 27 Αυγούστου 1922 (9 Σεπτεμβρίου με το νέο ημερολόγιο) ο Άγιος  ιερουργούσε  στο μητροπολιτικό ναό της Αγίας Φωτεινής και εμψύχωνε  τα πλήθη των χριστιανών που είχαν κατακλύσει τη Μητρόπολη. Στις 10 το πρωί της ίδιας ημέρας, οι πρώτοι τσέτες μπήκαν στη Σμύρνη, μία μέρα μετά την εκκένωση της πόλης από τον ελληνικό στρατό και την αποχώρηση των πολιτικών αρχών. Τις εσπερινές ώρες εισήλθαν οι τακτικές δυνάμεις του τουρκικού στρατού, με επικεφαλής τον πρώην νομάρχη Σμύρνης, στρατηγό Νουρεντίν πασά.

Μία από τις πρώτες ενέργειες του τούρκου στρατηγού ήταν να συλλάβει το μητροπολίτη Σμύρνης Χρυσόστομο, να του απαγγείλει την κατηγορία της εσχάτης προδοσίας.  Ο Χρυσόστομος παραδόθηκε από το Νουρεντίν στα χέρια του όχλου για να θανατωθεί  να λιντσαριστεί) χωρίς νόμιμη δίκη. Ο  τούρκος καθηγητής, Bilge Umar, υποστηρίζει ότι ο Νουρεντίν ήθελε να αποφύγει τις διαδικασίες μιας δίκης, που θα έδινε τη δυνατότητα στη Βρετανία, στη Γαλλία και στην Ιταλία να επιχειρήσουν την αποτροπή της καταδίκης του Ιεράρχη.

Συγκλονιστική μαρτυρία για το τέλος του Χρυσοστόμου Σμύρνης κατέθεσε ο μακαριστός   ακαδημαϊκός ,Γ. Μυλωνάς(1898 -1988) , σε έκτακτη συνεδρίαση της Ακαδημίας Αθηνών, με την ευκαιρία συμπλήρωσης 60 χρόνων από την Μικρασιατική Καταστροφή (1922-1982). 

Είπε συγκεκριμένα : «Θα μου επιτρέψετε να τελειώσω την ομιλία μου με μία προσωπική μαρτυρία, που για πρώτη φορά εξομολογούμαι.

Κατά τις τελευταίες ημέρες του Σεπτεμβρίου 1922 μια ομάδα φοιτητών του International College της Σμύρνης και εγώ βρεθήκαμε φυλακισμένοι σε απαίσιο υπόγειο, σ’ ένα από τα μπουντρούμια του Διοικητηρίου της Σμύρνης. Σ’ αυτό ήταν ασφυκτικά στριμωγμένοι οι Έλληνες χριστιανοί αιχμάλωτοι, μάλλον άνθρωποι προωρισμένοι για θάνατο. Τις βραδινές ώρες φύλακες μ’ επικεφαλής Τουρκοκρήτα παρελάμβαναν θύματα που ετυφεκίζοντο.

Στις 5 το απόγευμα της τελευταίας ημέρας του θλιβερού Σεπτεμβρίου, ο Τουρκοκρής εκείνος με διέταξε να τον ακολουθησω στην αυλή. «Είσαι δάσκαλος;», με ρωτά. «Αυτή την τιμή είχα», του απαντώ. «Και οι άλλοι που ήσαν μαζί σου είναι φοιτητές;». «Ναι», του λέω. «Γρήγορα μάζεψέ τους και φέρε τους εδώ». «Ελάτε μαζί μου έξω», λέγω στους συντρόφους μου. «Φαίνεται ότι ήρθε η ώρα μας. Εμπρός με θάρρος». Ποια ήταν η έκπληξή μας όταν ακούσαμε τον Τουρκο-Κρητικό να λέει: «Δεν θα σας σκοτώσω, θα σας σώσω. Απόψε θα θανατωθούν όλοι όσοι είναι στο μπουντρούμι, γιατί έφεραν και άλλους που δεν έχουμε χώρο να τους στοιβάξουμε. Θα σας σώσω σήμερα, γιατί ελπίζω αυτό να με βοηθήσει να λησμονήσω μια τρομερή σκηνή που αντίκρυσαν τα μάτια μου, σκηνή στην οποία έλαβα μέρος». Και συνέχισε: «Παρακολούθησα το χάλασμα του Δεσπότη σας. Ήμουν μ’ εκείνους που τον τύφλωσαν, που του’ βγαζαν τα μάτια και αιμόφυρτο τον έσυραν από τα γένεια και τα μαλλιά στα σοκάκια του Τουρκομαχαλά, τον ξυλοκόπησαν, τον έβριζαν και τον πετσόκοβαν. Βαθειά εντύπωση μου έκανε και αξέχαστος παραμένει η στάση του. Στα μαρτυρία που τον υπέβαλαν δεν απήντα με φωνές, με παρακλήσεις, με κατάρες.  Το πρόσωπό του το κατάχλομο, το σκεπασμένο με το αίμα των ματιών του, το πρόσωπό του είχε εστραμμένο προς τον Ουρανό και διαρκώς κάτι ψιθύριζε που δεν ηκούετο. Ξέρεις εσύ, δάσκαλε τι έλεγε;». «Ναι, ξέρω», του απήντησα. «Έλεγε: “Πάτερ Άγιε, άφες αυτοίς∙ ου γαρ οίδασι τι ποιούσι”». «Δεν σε καταλαβαίνω, δάσκαλε, μα δεν πειράζει. Από καιρού σε καιρό, όταν μπορούσε, ύψωνε κάπως το δεξί του χέρι και ευλογούσε τους διώκτες του. Κάποιος πατριώτης μου αναγνωρίζει την χειρονομία ευλογίας, μανιάζει και με το τρομερό μαχαίρι του κόβει και τα δυό χέρια του Δεσπότη. Εκείνος σωριάστηκε στη ματωμένη γη με στεναγμό που φαινόταν ότι ήταν μάλλον στεναγμός ανακουφίσεως παρά πόνου. Τόσο τον λυπήθηκα τότε που με δυό σφαίρες στο κεφάλι τον αποτελείωσα. Αυτή είναι η ιστορία μου. Τώρα που σας την είπα, ελπίζω πως θα ησυχάσω. Γι’ αυτό σας χάρισα τη ζωή». «Και που τον έθαψαν;», ρώτησα με αγωνία. «Κανείς δεν ξέρει που έρριξαν το κομματιασμένο του κορμί».

Υποψηφιότητα για Αρχιεπίσκοπος Κύπρου

*Ο Επίκουρος καθηγητής Ιστορίας ,Πέτρος Παπαπολυβίου , μέσα από την έρευνα του, έφερε στο φως μια άγνωστη πτυχή του Ιερομάρτυρα , η οποία  τον συνδέει με την Κύπρο. Διαβάστε στον σύνδεσμο:

ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ: Μαρμάρινος ανδριάντας του Χρυσοστόμου Σμύρνης, ο οποίος βρίσκεται πίσω από την Μητρόπολη των Αθηνών. Κατασκευάστηκε το  1935 και είναι έργο του αείμνηστου γλύπτη, Κωσταντίνου Δημητριάδη. Ο Χρυσόστομος αναπαρίσταται  όρθιος τη στιγμή της υπέρτατης θυσίας. Με τα χέρια ανοικτά σε χειρονομία ικεσίας και το βλέμμα στραμμένο στον ουρανό, εμφανίζεται να εγκαταλείπεται στα χέρια του Θεού. Η εκστατική απόδοση του προσώπου και η στάση του σώματος δίνουν την εντύπωση ότι ζει ένα εσωτερικό όραμα. Ο ανδριάντας είναι τμήμα του μνημείου που στη συνέχεια ονομάστηκε «Μνημείο Θυμάτων Μικρασιατικής Καταστροφής» και αποτελείται από ημικυκλική κόγχη, από λαξευτούς λίθους πίσω από τον ανδριάντα, μνημειακούς αναβαθμούς, ένα χαμηλό μαρμάρινο βωμό και πολλές επιγραφές. Το υλικό του αγάλματος και του βωμού είναι πεντελικό μάρμαρο, ενώ του βάθρου, του υπόβαθρου και των βαθμίδων είναι μάρμαρο Κοκκιναρά. Το υλικό του τοίχου που περιβάλλει το μνημείο είναι πέτρα Καπανδριτίου. Αριστερά και δεξιά στον τοίχο υπάρχουν τα ονόματα των εκκλησιών της Μικράς Ασίας, των ιερέων και των δημογερόντων που μαρτύρησαν μαζί με τον Χρυσόστομο. Αριστερά: «ΕΙΣ ΑΙΩΝΙΟΝ ΜΝΗΜΗΝ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΣΜΥΡΝΗΣ ΝΙΚΟΛΑΟΥ ΤΣΟΥΡΟΥΚΤΣΟΓΛΟΥ ΚΑΙ ΓΕΩΡΓΙΟΥ ΚΛΕΜΑΝΟΓΛΟΥ ΤΩΝ ΔΗΜΟΓΕΡΟΝΤΩΝ, ΓΡΗΓΟΡΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΚΥΔΩΝΙΩΝ, ΑΜΒΡΟΣΙΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΙΤΟΥ ΜΟΣΧΟΝΗΣΙΩΝ, ΙΩΑΝΝΟΥ ΕΥΣΤΡΑΤΙΟΥ ΑΡΧΙΜΑΝΔΡΙΤΟΥ ΚΑΙ ΠΑΝΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΟΙΣ ΚΑΚΩΣΕΣΙ ΚΑΙ ΞΙΦΕΙ ΚΑΙ ΑΓΧΟΝΗ ΤΕΛΕΙΩΘΕΝΤΩΝ.» Δεξιά: «ΕΙΣ ΑΙΩΝΙΟΝ ΜΝΗΜΗΝ ΕΥΘΥΜΙΟΥ ΕΠΙΣΚΟΠΟΥ ΖΗΛΩΝ ΚΑΙ ΠΛΑΤΩΝΟΣ ΑΪΒΑΖΙΔΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΩΝ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΑΜΑΣΕΙΑΣ, ΜΑΤΘΑΙΟΥ ΚΩΦΙΔΟΥ ΕΠΙΤΡΟΠΟΥ ΜΗΤΡΟΠΟΛΕΩΣ ΤΡΑΠΕΖΟΥΝΤΟΣ ΚΑΙ ΠΑΝΤΩΝ ΤΩΝ ΣΥΝ ΑΥΤΟΙΣ ΚΑΚΩΣΕΣΙ ΚΑΙ ΞΙΦΕΙ ΚΑΙ ΑΓΧΟΝΗ ΤΕΛΕΙΩΘΕΝΤΩΝ».Οι επιγραφές στον βωμό είναι πολλές. Μία εξ αυτών, η εγχάρακτη επιγραφή στην άνω επιφάνεια του βωμού, στο τμήμα εκείνο που περιβάλλεται από το μπρούντζινο στεφάνι γράφει: «ΓΙΝΟΥ ΠΙΣΤΟΣ ΑΧΡΙ ΘΑΝΑΤΟΥ ΚΑΙ ΔΩΣΩ ΣΟΙ ΤΟΝ ΣΤΕΦΑΝΟΝ ΤΗΣ ΖΩΗΣ».