Ο αείμνηστος Θ. Παπακωνσταντίνου και η παιδική χορωδία Αγ. Τριάδος Θεσσαλονίκης

Ο δρ. Γλωσσολογίας Ευάγγελος Φ. Κατσιναβάκης, ο οποίος παράλληλα έχει κάνει μουσικές σπουδές και είναι ιδρυτής – διευθυντής του μικτού φωνητικού συνόλου δωματίου Ars Nova και της εκκλησιαστικής χορωδίας του Ιερού Ναού Αγίου Παντελεήμονος Ιλισού, καθώς και συνιδρυτής – συνδιευθυντής της Χορωδίας Γυμνασίων – Λυκείων των Αρσακείων Σχολείων Ψυχικού , δημιούργησε πρόσφατα, όπως έχουμε γράψει, το κανάλι You Tube – Evangelos Katsinavakis , για την πολυφωνική βυζαντινή μουσική και το δημοτικό τραγούδι.

Αυτές τις μέρες έκανε δύο νέες αναρτήσεις με συνθέσεις του αείμνηστου συνθέτη Θεόδωρου Παπακωνσταντίνου , ιδρυτή της παιδικής χορωδίας του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδος Θεσσαλονίκης. 

Η «Θεία Λειτουργία Ιωάννου του Χρυσοστόμου» του Θεοδώρου Παπακωνσταντίνου (1948-1969) περιλαμβάνει έναν εκπληκτικό Χερουβικό ύμνο Α΄ ήχου σε τροπική πολυφωνική επεξεργασία του πρόωρα αδικοχαμένου συνθέτη. Στην παρούσα ανάρτηση ακούμε την αρχή του (Οἱ τὰ Χερουβὶμ μυστικῶς εἰκονίζοντες…) και το τέλος του (…ταῖς ἀγγελικαῖς ὰοράτως δορυφορούμενον τάξεσιν, ἁλληλούϊα) σε μια αντάξια ερμηνεία του από την Παιδική Χορωδία Αγίας Τριάδος Θεσσαλονίκης, υπό τη διεύθυνση του Βασίλη Παπακωνσταντίνου, μεγαλύτερου αδελφού του συνθέτη, ο οποίος την ανέλαβε μετά από τον πρόωρο και αδόκητο θάνατό του τελευταίου και την ανέδειξε σε διεθνούς φήμης χορωδιακό σύνολο. Αν στον Θεόδωρο Παπακωνσταντίνου οφείλεται η εκπληκτική βυζαντινή αρμονία που αποπνέει Α΄ ήχο μέσα από μια τέλεια ισορροπημένη αντιστικτική κίνηση των φωνών με ταυτόχρονη σοφή εναλλαγή τους σε πολλαπλά ισοκρατήματα, στον Βασίλη Παπακωνσταντίνου οφείλεται το υποδειγματικό χορωδιακό ύφος. Ύφος απόλυτα συνταιριασμένο με το βυζαντινό χρώμα της πολυφωνίας, ύφος-πρότυπο για χορωδιακά έργα της Σχολής της Βυζαντινής Πολυφωνίας σε μουσικό χώρο ακόμη αχαρτογράφητο. Η ηχογράφηση είναι από εμφάνιση της Παιδικής Χορωδίας Αγίας Τριάδος Θεσσαλονίκης στο Διεθνές Χορωδιακό Φεστιβάλ Corearte της Βαρκελώνης το 2011. Περισσότερες πληροφορίες στη δημοσιευμένη στον ιστότοπο Academia Edu μελέτη του Ευάγγελου Κατσιναβάκη “Οι εξελικτικές τάσεις της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων και η θέση της Συμφωνικής Ορθόδοξης Λειτουργίας (Missa Graeca) του Δημήτρη Παπαποστόλου στο πλαίσιο της εξελικτικής αυτής πορείας”.
Link Academia Edu: https://www.academia.edu/42229688/Οι_…
Αντίστοιχο link εκεί: Υποσημείωση υπ’ αρ. 34 β.

Άλλο ένα εξαίρετο κομμάτι από τη “Θεία Λειτουργία Ιωάννου του Χρυσοστόμου” του Θεόδωρου Παπακωνσταντίνου (1947-1968) σε ήχο πλ. του Β΄ με φθορά πλ. του Α΄ στη φράση “σοὶ εὐχαριστοῦμεν, Κύριε” και με την υπέροχη βυζαντινή αρμονία του μόλις δεκαοκτάχρονου τότε συνθέτη. Συχνά αναρωτιέμαι, τι άραγε θα είχε ακόμη συνθέσει αν το νήμα της ζωής του δεν είχε κοπεί τόσο πρόωρα… Τεράστια απώλεια για τη Σχολή της Βυζαντινής Πολυφωνίας και για την ελληνορθόδοξη εκκλησιαστική μουσική γενικότερα. Ψάλλει η Παιδική Χορωδία Αγίας Τριάδος Θεσσαλονίκης υπό τη διεύθυνση του Βασίλη Παπακωνσταντίνου σε μια από κάθε άποψη άψογη εκτέλεση. Περισσότερες πληροφορίες στη δημοσιευμένη στον ιστότοπο Academia Edu μελέτη του Ευάγγελου Κατσιναβάκη “Οι εξελικτικές τάσεις της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής κατά τη διάρκεια των δύο τελευταίων αιώνων και η θέση της Συμφωνικής Ορθόδοξης Λειτουργίας (Missa Graeca) του Δημήτρη Παπαποστόλου στο πλαίσιο της εξελικτικής αυτής πορείας”.
Link Academia Edu: https://www.academia.edu/42229688/Οι_…
Αντίστοιχο link εκεί για το παρόν βίντεο: Υποσημείωση υπ’ αρ. 34 γ.

*************************

Ο Θεόδωρος Παπακωνσταντίνου (Θεσσαλονίκη 1948 – Κύπρος 1969) ήταν Έλληνας συνθέτης και διευθυντής χορωδίας. Πρόκειται για τον φωτισμένο δημιουργό της εξαίρετης Παιδικής Χορωδίας Αγίας Τριάδας Θεσσαλονίκης (με την οποία παρουσίαζε την Β΄ Λειτουργία του ναού).

Δυστυχώς πέθανε πρόωρα από ρήξη ανευρίσματος κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας στην Κύπρο και  δεν μπόρεσε να χαρεί την ολοκλήρωση του έργου του. Εγγονός του μουσικού Θεοδώρου Βαρβέρη, γράφτηκε 15ετής στο Κρατικό Ωδείο Θεσσαλονίκης και εντός πενταετίας κατάφερε να εξασφαλίσει την εκτίμηση των καθηγητών του (Σ. Μιχαηλίδη, Τ. Παππά) και να προσφέρει μεγάλες υπηρεσίες στον τομέα της χορωδιακής μουσικής, με την ίδρυση (1967) και καθοδήγηση της «Χορωδίας του». Σ’ αυτό συνετέλεσε τόσο η θητεία του στη βυζαντινή μουσική, δίπλα στον αδελφό του πρωτοψάλτη Βασίλη Παπακωνσταντίνου, όσο και η στενή φιλία του με τον Αντώνη Κοντογεωργίου, που διηύθυνε τότε την Παιδική Χορωδία Χ.Μ.Ο. Θεσσαλονίκης. Μεταξύ άλλων, έχει γράψει τη «Θεία Λειτουργία Ιωάννου του Χρυσοστόμου» για 4φωνη μεικτή χορωδία (εκδόθηκε στη Θεσσαλονίκη) και επεξεργάστηκε με επιτυχία ορισμένα θρησκευτικά έργα (όπως ο “136ος ψαλμός”, ο ύμνος «Χριστός γεννάται», τα «Εγκώμια της Μ. Παρασκευής», το δοξαστικό «Αναστάσεως ημέρα», κ.λπ.). Στα τραγούδια του:

“Η πηγή του χωριού μου”, κ.λπ. Επιστημονική ημερίδα με θέμα

Στις 4 Μαΐου 2017 το ΑΠΘ οργάνωσε επιστημονική ημερίδα , με θέμα: «Η συμβολή της Παιδικής Χορωδίας Αγίας Τριάδος στη μουσική ζωή της Θεσσαλονίκης: πενήντα χρόνια δημιουργίας και προσφοράς» .

Η παιδική χορωδία Αγίας Τριάδος ιδρύθηκε την άνοιξη του 1967. Η πρόθεση για τη σύσταση μιας παιδικής χορωδίας αγοριών, που θα έψαλε πολυφωνικά μέλη στον ναό, προήλθε από τον τότε Αρχιμανδρίτη αείμνηστο πλέον Μητροπολίτη Τυρολόης και Σερεντίου και πανεπιστημιακό καθηγητή.  Παντελεήμονα Ροδόπουλο, τον Κωνσταντίνο Καρακόλη, τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, θεολόγο και α’ ψάλτη του Ιερού Ναού Αγίας Τριάδος, τον αδερφό του Θεόδωρο και πολλούς στενούς τους φίλους. Μαέστρος της χορωδίας ήταν ο Θεόδωρος Παπακωνσταντίνου (19 ετών) ο οποίος εναρμόνισε / επεξεργάστηκε τη Θεία Λειτουργία του Αγίου Ιωάννη Χρυσοστόμου, για τετράφωνη μικτή χορωδία. Ύστερα από τον αιφνίδιο θάνατό του (1969), τα ηνία της χορωδίας ανέλαβε ο αδερφός του, Βασίλης Παπακωνσταντίνου (1969-2017). Η χορωδία εκτός από τη Θεία Λειτουργία έψαλλε και ψάλλει στα Εγκώμια, σε Mυστήρια της εκκλησίας, πλαισιώνει τελετές, εορταστικές εκδηλώσεις συμμετέχει σε συναντήσεις χορωδιών, δημιουργεί οργανικά σύνολα, τραγουδάει τα κάλαντα, εμφανίζεται σε ραδιοτηλεοπτικά δίκτυα, μετακαλεί άλλες χορωδίες, επισκέπτεται άλλες χώρες για συμμετοχή σε μουσικά φεστιβάλ, οργανώνει εκδρομές για τα μέλη της και δημιουργεί καλοκαιρινή κατασκήνωση τον Ιούλιο του 1976. Επιπλέον, συμπράττει με την Κρατική Ορχήστρα Θεσσαλονίκης (Κ.Ο.Θ.) και συμμετέχει σε Όπερες. Από την αρχή της λειτουργίας της συνεργάζεται με το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης. Στην αρχή της λειτουργίας της, η χορωδία απευθυνόταν μόνο σε αγόρια δημοτικού και γυμνασίου, ενώ λίγο καιρό αργότερα έγινε μικτή, καθώς σιγά – σιγά άρχισαν να συμμετέχουν και κορίτσια των ίδιων ηλικιών. Σύμφωνα με την καταγραφή του Β. Παπακωνσταντίνου από το 1967 έως το 2016 τα μέλη που έχουν συμμετάσχει στη χορωδία ανέρχονται στα 577. Το ρεπερτόριο της χορωδίας ποικίλει, περιέχοντας τόσο κλασικούς όσο και σύγχρονους Έλληνες και ξένους συνθέτες, καθώς και βυζαντινό ρεπερτόριο. Η χορωδία βραβεύθηκε πολλαπλώς στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Αναφέρονται, ενδεικτικά: Α’ Βραβείο στο Α’ Παμβορειοελλαδικό φεστιβάλ Έδεσσας στην κατηγορία Παιδικών Χορωδιών, Έδεσσα 12 Σεπτεμβρίου 1976. Α’ Βραβείο στο 2ο Χορωδιακό Φεστιβάλ Αθηνών – 1ο Πανελλήνιο Διαγωνισμό Χορωδιών στην κατηγορία των Παιδικών Χορωδιών, Αθήνα 20 – 22 Οκτωβρίου 1977. Χρυσό Βραβείο από τη Μουσική Εταιρεία Βορείου Ελλάδος «διά την μεγάλην συμβολή της στην ανάπτυξη της Χορωδιακής Μουσικής», Θεσσαλονίκη 6 Δεκεμβρίου 1981. Α’ Βραβείο στο 7ο Χορωδιακό Φεστιβάλ Αθηνών στην κατηγορία Παιδικών Χορωδιών, Αθήνα 10 Νοεμβρίου 1985.Αργυρό Μετάλλιο από την Κοινή Επιτροπή Βραβεύσεων των Ροταριανών Ομίλων Θεσσαλονίκης «δια την εικοσαετή προσφοράν της εις την Χορωδιακήν Μουσικήν Παιδείαν», Θεσσαλονίκη 2 Απριλίου 1987. Αργυρό Δίπλωμα στο 3ο Διεθνές Χορωδιακό Φεστιβάλ Αθηνών – 1ος Διεθνής Διαγωνισμός Χορωδιών στη Δ’ Κατηγορία, Αθήνα 1 – 4 Νοεμβρίου 1990. Χρυσό Μετάλλιο στο 4ο Διεθνές Χορωδιακό Φεστιβάλ Αθηνών – 2ος Διεθνής Διαγωνισμός Χορωδιών, Αθήνα 12 – 15 Νοεμβρίου 1992 Ε.Γ.

Το έργο της Χορωδίας από το 1969 μέχρι σήμερα συνεχίζει ο μεγαλύτερος αδελφός του, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, αυτοδίδακτος στη μουσική τη χορωδιακή, στην επιμονή του οποίου και τη συστηματική δουλειά οφείλεται η διατήρηση και η συνεχής βελτίωση του νεανικού αυτού συνόλου. Υπό τη διεύθυνσή του η Χορωδία Αγίας Τριάδος έχει τραγουδήσει σε περισσότερες από πενήντα πόλεις ή επαρχιακά κέντρα της πατρίδας μας.Πολλές φορές βέβαια στην πρωτεύουσα και ιδιαίτερα στο Ηρώδειο. Εκτός Ελλάδας έχει εμφανισθεί με επιτυχία στην Ιταλία, Αυστρία, Ελβετία, Τσεχία, Ουγγαρία, Βουλγαρία, Γερμανία, Γαλία κ.α.
Ιδιαίτερη σημασία είχε η επίσκεψή της (Μάιος 2008)στην Κωνσταντινούπολη, όπου την άκουσε ο Οικουμενικός Πατριάρχης και ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Επίσης τραγούδησε στο Ζωγράφειο Λύκειο και στη Θεολογική σχολή της Χάλκης.
Οι όπερες Κάρμεν, Μποέμ, Τόσκα, Turandot,η 3η και η 8η Συμφωνία του Mahler, το Gloria του Vivaldi, τα Carmina Burana του Orff η Περσεφόνη του Stravinsky, το War Requiem του Britten με τη Συμφωνική χωροδία του Λονδίνου,ο Ύμνος εις στην Ελευθερίαν του Μάντζαρου, οι Όρνιθες του Χατζιδάκη,ο Όλβιος Τάφος του Αδάμη,η Λιλιπούπολη ειναι τα κυριότερα έργα στα οποία τραγούδησε η Χορωδία.Ακόμη υπό την διεύθυνση του Leonard Bernstein με την ορχήστρα Νέων της Ευρώπης και την Χορωδία Νέων της Βιέννης Αθήνα (1985) συμμετείχε στην εκτέλεση της Συμφωνίας του Νο3
Η Παιδική Χορωδία Αγίας Τριάδος είναι η πιο γνωστή και αναγνωρισμένη για την καλλιτεχνική της ποιότητα Παιδική Χορωδία του τόπου μας εδώ και σαράντα χρόνια, με αξιόλογη επίσης παρουσία και στην Ευρώπη. Το γεγονός αυτό πιστοποιούν τα α’ βραβεία και τα χρυσά μετάλια που απέσπασε σε πανελλήνιους και διεθνείς διαγωνισμούς.