Μυστηριώδεις παρενέργειες της COVID-19 στον εγκέφαλο

Ανυσηχίες ειδικών για τις δοκιμές εμβολίων της AstraZeneca, οι οποίες ξεκίνησαν τον Απρίλιο στη Βρετανία

Ενα από τα πρώτα κρούσματα COVID-19 που εμφάνισε συμπτώματα ψύχωσης ήταν 55χρονη γυναίκα, η οποία έβλεπε λιοντάρια και πιθήκους μέσα στο σπίτι της, ενώ είχε πεισθεί ότι ο άνδρας της είχε αλλάξει μορφή. Η γυναίκα δεν είχε ιστορικό ψυχιατρικών νοσημάτων, ενώ είχε περάσει την ηλικία, στην οποία οι ψυχώσεις εμφανίζονται για πρώτη φορά, όπως αναφέρει σε άρθρο της η επιστημονική επιθεώρηση Nature.

Τους πρώτους μήνες της πανδημίας, οι γιατροί πάσχιζαν να διατηρήσουν την αναπνευστική λειτουργία των ασθενών, δίνοντας έμφαση κυρίως στην αποκατάσταση των πνευμόνων και του κυκλοφορικού συστήματος. Ακόμη και τότε, όμως, τα δεδομένα που έκαναν λόγο για νευρολογικές βλάβες είχαν αρχίσει να συσσωρεύονται. Κάποιοι ασθενείς είχαν παραισθήσεις, ήταν ταραγμένοι και σε σύγχυση.

Τον Απρίλιο, Ιάπωνες επιστήμονες, σύμφωνα με το πρακτορείο Reuters  κατέγραψαν το πρώτο κρούσμα ασθενούς με εγκεφαλική φλεγμονή, ενώ σε άλλο περιστατικό διαπιστώθηκε υποβάθμιση της μυελίνης, της λιπώδους ουσίας, η οποία προστατεύει τους νευρώνες και πλήττεται ανεπανόρθωτα από ασθένειες όπως η πολλαπλή σκλήρυνση.

«Τα νευρολογικά συμπτώματα γίνονται ολοένα και πιο ανησυχητικά», λέει η Αλισον Μουότρι, νευρολόγος του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας.
Ο κατάλογος των νευρολογικών παρενεργειών του κορωνοϊού περιλαμβάνει πλέον εγκεφαλικά, αιματώματα στον εγκέφαλο και απώλεια μνήμης. Παρότι και άλλες σοβαρές ασθένειες μπορεί να προκαλέσουν τέτοιες παρενέργειες, η εξάπλωση της πανδημίας σημαίνει ότι δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι ενδέχεται να τα εμφανίσουν και να υποφέρουν διά βίου από τις επιπτώσεις τους.

Οι ερευνητές προσπαθούν τώρα να απαντήσουν σε καίρια ερωτήματα, όπως τον αριθμό ανθρώπων που πάσχουν από τις παρενέργειες αυτές, ποιοι ανήκουν στις ομάδες υψηλού κινδύνου και κυρίως τα ακριβή αίτια που τις προκαλούν. Παρότι πολλοί ιοί εισβάλλουν στον εγκέφαλο και τον επηρεάζουν, άγνωστο παραμένει γιατί ο SARS-Cov-2 το κάνει σε τέτοια έκταση. Τα νευρολογικά συμπτώματα ίσως να είναι αποτέλεσμα υπερβολικής διέγερσης του ανοσοποιητικού, κάτι που θα απαιτούσε διαφορετική θεραπευτική αντιμετώπιση. «Αυτός είναι ο λόγος, που ο μηχανισμός της ασθένειας είναι τόσο σημαντικός», λέει ο νευρολόγος Μπένεντικτ Μάικλ, του Πανεπιστημίου του Λίβερπουλ.

Σε δημοσίευσή τους τον Ιούνιο, ο δρ Μάικλ και η ομάδα του προχώρησαν σε ανάλυση των κλινικών δεδομένων 125 ασθενών COVID-19 στη Βρετανία, οι οποίοι εμφάνιζαν νευρολογικά ή ψυχιατρικά συμπτώματα. Από αυτούς, το 62% είχε υποστεί βλάβες στην αιμάτωση του εγκεφάλου, όπως εγκεφαλικά ή αιμορραγίες και το 31% έπασχε από παραισθήσεις, συνοδευόμενες ενίοτε από εγκεφαλίτιδα, διόγκωση των εγκεφαλικών ιστών. Δέκα ασθενείς με ψυχιατρικές παρενέργειες ανέπτυξαν ψυχώσεις.

«Παρατηρήσαμε ομάδα νεότερων ασθενών χωρίς νευρολογικό ιστορικό, οι οποίοι επλήγησαν από εγκεφαλικά επεισόδια, ενώ άλλοι αντιμετώπισαν σημαντικές ψυχολογικές μεταβολές», λέει ο δρ Μάικλ.

Κρούσματα εγκεφαλίτιδας εξελίχθηκαν σε σοβαρή μορφή της νόσου, που ονομάζεται οξεία εγκεφαλομυελίτιδα, στην οποία εγκέφαλος και σπονδυλική στήλη εμφανίζουν φλεγμονή, ενώ οι νευρώνες χάνουν το κάλυμμα μυελίνης τους, οδηγώντας σε παραπλήσια συμπτώματα με εκείνα της πολλαπλής σκλήρυνσης. Κάποιοι από τους ασθενείς αυτούς είχαν ελαφρά μόνο αναπνευστικά συμπτώματα. «Ο εγκέφαλος είναι αυτός που επλήγη κυρίως σε αυτούς», λέει ο νευρολόγος του Πανεπιστημίου του Λονδίνου, Μάικλ Ζάντι.

Πιο σπάνιες επιπλοκές αφορούν περιφερειακές νευρολογικές βλάβες, άγχος και σύνδρομο μετατραυματικού στρες. Τέτοια συμπτώματα είχαν παρατηρηθεί σε ασθενείς με SARS και MERS, ασθένειες που προκαλούνται και αυτές από κορωνοϊούς.

Το πιο επείγον ερώτημα για τους νευρολόγους παραμένει, όμως, γιατί επηρεάζεται ο εγκέφαλος. Παρότι τα συμπτώματα είναι σχεδόν πανομοιότυπα στους ασθενείς, ο μηχανισμός τους παραμένει ακόμη άγνωστος. Η απάντηση στον γρίφο αυτό, θα επιτρέψει στους ιατρούς να επιλέξουν τη σωστή θεραπευτική αγωγή. «Αν πρόκειται για ιογενή μόλυνση του κεντρικού νευρικού συστήματος, πρέπει να χορηγήσουμε remdesivir ή άλλο αντιιικό. Αν, όμως, ο ιός δεν βρίσκεται στο νευρικό σύστημα, τότε ίσως εντοπίζεται στο σώμα, οπότε ενδείκνυται θεραπεία με αντιφλεγμονώδη. Δεν υπάρχουν περιθώρια για σφάλματα, καθώς η λάθος αγωγή μπορεί να απειλήσει τη ζωή του ασθενούς», λέει ο δρ Μάικλ Ζάντι.

Την ίδια στιγμή, οι ιατροί δυσκολεύονται να εντοπίσουν τον ιό στον εγκέφαλο, σε σχέση με άλλα όργανα. Τα τεστ PCR δεν είναι πάντα ικανά να τον εντοπίσουν εκεί, παρά τη μεγάλη τους ευαισθησία, ενώ πολλές μελέτες δεν κατάφεραν να εντοπίσουν τον ιό στο υγρό του μυελού της σπονδυλικής στήλης και του εγκεφάλου. Μία αιτία του φαινομένου αυτού ενδέχεται να είναι ότι οι αισθητήρες ACE2, πρωτεΐνη των ανθρώπινων κυττάρων, την οποία εκμεταλλεύεται ο ιός για να διεισδύσει στο σώμα, δεν εκφράζεται σε μεγάλες ποσότητες στα εγκεφαλικά κύτταρα. Πολλές από τις παρενέργειες, που καταγράφονται σε νοσηλείες κορονοϊού.

Σε μια άλλη εξέλιξη κριτική ότι δεν υπήρξε ιδιαιτέρως διαφανής όσον αφορά στα περιστατικά εθελοντών που νόσησαν μετά τη δοκιμή του εμβολίου της, δέχεται η Astra Zeneca, η εταιρία που παράγει το εμβόλιο της Οξφόρδης.

Σε δημοσίευμα των Νew York Times, μάλιστα, ειδικοί εκφράζουν φόβους ότι εάν καταγραφεί και τρίτη περίπτωση ασθενούς που θα εμφανίσει νευρολογική νόσο, ενδεχομένως η φαρμακευτική εταιρεία αναγκαστεί να διακόψει την προσπάθειά της για ανάπτυξη του εμβολίου.

Όπως αναφέρει το εν λόγω δημοσίευμα, η AstraZeneca απεκάλυψε  λεπτομέρειες σχετικά με τα αποτελέσματα της τρίτης φάσης του υπό δοκιμή εμβολίου της κατά του κορονοϊού, λεπτομέρειες από τις οποίες προκύπτει ότι και δεύτερη γυναίκα στην οποία χορηγήθηκε το πειραματικό εμβόλιο στη Βρετανία εμφάνισε σοβαρή νευρολογική ασθένεια.

Πρόκειται για μια εθελόντρια, η οποία συμμετείχε στην κλινική δοκιμή και εμφάνισε εγκάρσια μυελίτιδα, νόσος που ενίοτε αποτελεί το πρώτο σημάδι της σκλήρυνσης κατά πλάκας. Ωστόσο, η μυελίτιδα μπορεί επίσης να εμφανιστεί αφότου ο ασθενής προβληθεί από κάποιον μολυσματικό παράγοντα, όπως έναν ιό.

«Οι ειδικοί ανησυχούν για τις δοκιμές εμβολίων της AstraZeneca, οι οποίες ξεκίνησαν τον Απρίλιο στη Βρετανία, λόγω της άρνησης της εταιρείας να παράσχει λεπτομέρειες σχετικά με σοβαρές νευρολογικές ασθένειες σε δύο συμμετέχοντες, και οι δύο γυναίκες, οι οποίες έλαβαν το πειραματικό εμβόλιο στη Βρετανία. Αυτές οι περιπτώσεις ώθησαν την εταιρεία να σταματήσει τις δοκιμές της δύο φορές, τη δεύτερη φορά νωρίτερα αυτόν τον μήνα. Οι μελέτες συνεχίζονται στη Βρετανία, τη Βραζιλία, την Ινδία και τη Νότια Αφρική, αλλά βρίσκονται ακόμη σε παύση στις ΗΠΑ. Περίπου 18.000 άτομα παγκοσμίως έχουν λάβει το εμβόλιο της AstraZeneca μέχρι στιγμής», σημειώνεται στο δημοσίευμα.

Η πρώτη εθελόντρια αφού έλαβε τη δόση του εμβολίου, ανέπτυξε μία φλεγμονή στον νωτιαίο μυελό, γνωστή ως εγκάρσια μυελίτιδα, σύμφωνα με τις επίσημες πληροφορίες που δημοσίευσε η AstraZeneca. Η συγκεκριμένη νόσος μπορεί να προκαλέσει αδυναμία στα χέρια και τα πόδια, παράλυση, πόνο καθώς και προβλήματα στο έντερο και την κύστη.

Εκπρόσωπος της εταιρίας, ωστόσο, ανέφερε στους ΝΥΤ ότι, αργότερα, διαπιστώθηκε ότι η εθελόντρια έπασχε ήδη από κάποια πολλαπλή σκλήρωση που δεν είχε διαγνωστεί.

Ο ίδιος εκπρόσωπος ανέφερε ότι η σκλήρωση είναι άσχετη με το εμβόλιο και ότι η δοκιμή συνεχίστηκε αμέσως μετά.

Η εταιρία επίσης ανέφερε ότι δεν έχει επιβεβαιώσει κάποια διάγνωση για την δεύτερη περίπτωση, μίας εθελόντριας που ασθένησε και αυτή μετά τη δεύτερη δόση του εμβολίου.

Ωστόσο, άνθρωπος με γνώση της κατάστασης, που μίλησε ανωνύμως στους NYT, ανέφερε ότι η ασθένεια και της δεύτερης εθελόντριας υπεδείχθη ως εγκάρσια μυελίτιδα. Οι δοκιμές σταμάτησαν ξανά στις 6 Σεπτεμβρίου αφότου η συγκεκριμένη εθελόντρια αρρώστησε.

Η κατάσταση είναι σπάνια αλλά σοβαρή και οι ειδικοί λένε ότι ακόμη και η εύρεση μίας τέτοιας περίπτωσης σε χιλιάδες εθελοντές μπορεί να εγείρει «απαγορευτικό» για το εμβόλιο.

Πολλές επιβεβαιωμένες περιπτώσεις, λένε οι ίδιοι στους ΝΥΤ, θα ήταν αρκετές για να σταματήσουν εντελώς το εμβόλιο της AstraZeneca.
«Εάν υπάρχουν δύο περιπτώσεις, τότε αυτό αρχίζει να γίνεται επικίνδυνο», δηλώνει στην ίδια εφημερίδα ο Mark Slifka, ειδικός επί των εμβολίων στο Oregon Health and Science University. «Εάν υπάρξει και τρίτη νευρολογική ασθένεια μέσα στους πληθυσμό των δοκιμών, τότε το εμβόλιο θα έχει τελειώσει».

Στο εσωτερικό πληροφοριακό δελτίο για τον εθελοντή που δημοσιεύθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου , η AstraZeneca «συνόψισε» τις δύο περιπτώσεις των εθελοντών, σημειώνοντας ότι η ασθένεια «είναι απίθανο να συσχετίζεται με το εμβόλιο, ή ότι δεν υπάρχουν επαρκή στοιχεία για να ειπωθεί με βεβαιότητα ότι η ασθένεια συσχετίζεται ή όχι με το εμβόλιο», βάσει ασφαλών μελετών. Την επόμενη ημέρα η AstraZeneca ανακοίνωσε ότι επανεκκίνησε τις δοκιμές στη Βρετανία.

Ωστόσο, ο Οργανισμός Τροφίμων και Φαρμάκων των ΗΠΑ μέχρι στιγμής δεν έχει επιτρέψει στην εταιρεία να ξεκινήσει εκ νέου τη δοκιμή της στις Ηνωμένες Πολιτείες.