Μπόλτον: Δυσκολευόμασταν να καταλάβουμε γιατί η Τουρκία απομακρύνεται από το ΝΑΤΟ και πλησιάζει τη Ρωσία

Η στάση Τραμπ προς Ερντογάν: Συρία, Λιβύη, Halk Bank, Γκιουλέν και S-400

ΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥΠΟΛΗ, Μηνάς Βασιλειάδης

Ο πρώην σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας του αμερικανού προέδρου Ντόναλντ Τραμπ, Τζον Μπόλτον, παραχώρησε συνέντευξη στον ενημερωτικό ιστότοπο Τ24 και  ρωτήθηκε για τις σχέσεις του Τραμπ με τον πρόεδρο Ερντογάν πίσω απ’ τις κλειστές πόρτες,  την κρίση λόγω της κράτησης Μπράνσον και τη δίωξη της Halk Bank, μέχρι τη Συρία, τους S-400 και το αίτημα έκδοσης Γκιουλέν. Ο Μπόλτον  επιχείρησε να ερμηνεύσει τη στάση του Αμερικανού προέδρου προς τον Τούρκο ομόλογό του.

Σύμφωνα με το βίντεο της συνέντευξης, κληθείς από τον δημοσιογράφο Μετίν Καάν Κουρτουλούς να σχολιάσει τη στενή επικοινωνία Τραμπ – Ερντογάν και τις μεταξύ τους σχέσεις, αλλά και το πρόσφατο Tweet του αμερικανού προέδρου  «εγώ μιλώ με τον Ερντογάν, εμένα μ’ακούει», ο Τζον Μπόλτον είπε ότι η σχέση των δύο ηγετών περνούσε από δύσκολη φάση λόγω της φυλάκισης του πάστορα Μπράνσον, «ο οποίος κατά τη γνώμη μας κρατείτο χωρίς κανέναν απολύτως λόγο. Είναι ιερέας, ζούσε στην Τουρκία για πολλά χρόνια. Κατηγορήθηκε για εμπλοκή με τον Φετχουλλάχ Γκιουλέν. Το θεωρήσαμε παραλογισμό και νιώσαμε ότι είναι σημαντικό να αφεθεί ελεύθερος το συντομότερο δυνατό».

Σύμφωνα με τον Μπόλτον ο Ερντογάν δεν είχε διάθεση να τον απελευθερώσει «και έτσι επιβάλλαμε κυρώσεις στην Τουρκία, οι οποίες ισοπέδωσαν το νόμισμα. Όπως φαντάζεστε», είπε στη συνέχεια, «εκείνη την περίοδο οι συζητήσεις των δύο δεν ήταν καθόλου ευχάριστες. Τα πράγματα ομαλοποιήθηκαν, όταν ο Ερντογάν αποφάσισε να τον απελευθερώσει και πιστεύω», υποστήριξε, «ότι είναι σαφές πως η απόφαση [για την απελευθέρωση] ήταν δική του».

Ο Μπόλτον συνέχισε ως εξής: «Οι μετέπειτα συζητήσεις τους —ειδικά για τη Συρία— πήγαν πολύ καλά για τον Ερντογάν. Ήθελε οι ΗΠΑ και οι δυνάμεις του συνασπισμού να αποσυρθούν και ο Τραμπ είπε αρκετές φορές ότι συμφωνεί. Όμως δε συμφωνούσαν μέλη του συνασπισμού και σύμβουλοι της διοίκησης Τραμπ, έτσι εκείνος άλλαξε την άποψή του ακούγοντας εκείνους που υποστήριζαν τους Κούρδους και το ρόλο τους στην νίκη εναντίον του ‘χαλιφάτου’ του ISIS. Άκουσε, επίσης, τις απόψεις αμερικανών ψηφοφόρων —ίσως και να ήταν Κούρδοι— που έλεγαν ‘‘οι Κούρδοι είναι σύμμαχοί μας στη μάχη εναντίον του ISIS και δεν μπορούμε να τους εγκαταλείψουμε’’ και έτσι το θέμα της Συρίας επικρατούσε στις σχέσεις των δύο ηγετών. Υπήρχε και η ανησυχία για μια επίθεση της Συρίας (σ.σ. του Άσαντ και της Μόσχας) στο Ιντλίμπ και η καταστροφή που θα προκαλούσε, με ίσως μισό ή ένα εκ. πρόσφυγες να προσπαθούν να φθάσουν στην Τουρκία. Ο Ερντογάν είχε τη δική του ατζέντα, όπως να  σταματήσει τη δίωξη της Halk Bank και τη δίκη σε ομοσπονδιακό δικαστήριο της Νέας Υόρκης και κάποια άλλα παρόμοια θέματα που ήταν πολύ πιο προβληματικά. Αυτή είναι μια σύντομη περιγραφή των σχέσεων για όσο καιρό θήτευσα στον Λευκό Οίκο».

Ερωτηθείς, «γιατί ο Τραμπ προσπάθησε να παρέμβει στην υπόθεση της Halk Bank ενόψει εκλογών, δεδομένου ότι, εάν μαθαινόταν —όπως και έγινε— θα άφηνε τον πρόεδρο σε δύσκολη θέση», ο πρώην σύμβουλος του Τραμπ εκτίμησε ότι ο αμερικανός πρόεδρος φαινόταν ότι «έχει πειστεί» από τον Ερντογάν ότι η Halk Bank αντιμετωπίστηκε άδικα. «Στην πραγματικότητα», αναφέρει στη συνέχεια, «η δική μου θέση —και πιστεύω και η θέση του Υπουργείου Δικαιοσύνης— ήταν ότι Halk Bank πρώτον, παραβίασε σε μαζική κλίμακα τις κυρώσεις των ΗΠΑ εναντίον του Ιράν και δεύτερον, είπε ψέματα για όσα έπραττε. Με άλλα λόγια διέπραξε οικονομική απάτη. Και άρα ήταν απολύτως ορθό να αναλάβει η Δικαιοσύνη και να ζητηθούν πολύ σκληρές κυρώσεις. Αν το έκανε αυτό μια αμερικανική τράπεζα θα της επιβαλλόταν η ισχυρότερη ποινή. Η Halk Bank δεν αντιμετωπίστηκε άδικα. Εκείνο που ζητούσε ο Ερντογάν ήταν ειδική μεταχείριση για μια ξένη τράπεζα. Αποτελούσε, πιστεύω, μυστήριο για τους ανώτατους συμβούλους του Τραμπ το γεγονός ότι ασχολήθηκε με το θέμα και ότι φερόταν να προσπαθεί να κάνει χάρη στον Ερντογάν. Όταν ο Μπιλ Μπαρ ανέλαβε υπουργός Δικαιοσύνης, ο Τραμπ του ζήτησε ‘να δει’ το θέμα —δε θα μπω σε όλες λεπτομέρειες— αλλά τελικά το Υπουργείο Δικαιοσύνης αποφάσισε να συνεχίσει τη δίωξη και αυτό είναι το σημείο στο οποίο βρισκόμαστε σήμερα».

Ακολούθως, κληθείς να σχολιάσει τη φράση που αναφέρει στο βιβλίο του με τίτλο ‘The Room Where It Happened’«Ο πρόεδρος Τραμπ κάνει χάρες σε δικτάτορες της αρεσκείας του», ο Τζον Μπόλτον υποστήριξε ότι υπάρχει σειρά συζητήσεων του αμερικανού προέδρου με ξένους ηγέτες, στις οποίες ο Τραμπ φαινόταν έτοιμος «να παραδώσει» αμερικανικά συμφέροντα χωρίς να λάβει τίποτε. «Στο σύστημά μας ο πρόεδρος είναι η ανώτατη εκτελεστική αρχή. […] Ωστόσο ένας υπεύθυνος πρόεδρος θα δώσει κάτι σε έναν ξένο ηγέτη, εάν ελπίζει να λάβει κάτι ως αντάλλαγμα».

Ερωτηθείς, αν παρενέβη ο Τραμπ για να μην επιβληθούν κυρώσεις στην Τουρκία, ο πρώην σύμβουλος του αμερικανού προέδρου παρατήρησε ότι ακόμη και σήμερα δεν έχουν επιβληθεί κυρώσεις «παρά τη σαφή παραβίαση των αμερικανικών νόμων. Προφανώς», όπως είπε, «οι S-400 δεν είναι συμβατοί με τα συστήματα αεράμυνας του ΝΑΤΟ και άρα δεν προστέθηκε κανένα επιπλέον πλεονέκτημα στη Συμμαχία. Στην πραγματικότητα δημιουργούν τον κίνδυνο, το [μαχητικό] F-35 να βρεθεί στην εμβέλεια ενός ρωσικού συστήματος αεράμυνας, το οποίο θα μπορούσε να αχρηστεύσει την τεχνολογία που το καθιστά ‘αόρατο’. Η εξέλιξη αυτή απέκλεισε την Τουρκία από το πρόγραμμα των F-35 —εξέλιξη ατυχής για όλους που συμμετέχουν στο πρότζεκτ— και μέλη του Κογκρέσου ξεκίνησαν να προωθούν προσχέδια κυρώσεων εναντίον της Τουρκίας, πράγμα επίσης ατυχές. Δεν μπορούσαμε να καταλάβουμε για ποιόν λόγο ο Ερντογάν έδειχνε τόσο μεγάλη διάθεση να απομακρύνει την Τουρκία από το ΝΑΤΟ. Για ποιόν λόγο ήθελε να αδυνατίσει τις σχέσεις του με το ΝΑΤΟ και να βάλει την Τουρκία σε ένα μονοπάτι που τη φέρνει πιο κοντά στη Ρωσία; Μου είναι πολύ δύσκολο να καταλάβω αυτή τη συμπεριφορά μιας χώρας – μέλους του ΝΑΤΟ».

Ερωτηθείς για τη στάση του αμερικανού προέδρου στα αιτήματα της Άγκυρας για έκδοση του Γκιουλέν, ο οποίος κατηγορείται για την απόπειρα πραξικοπήματος του 2016, ο Μπόλτον είπε ότι ο Τραμπ δεν ενεπλάκη στη λήψη της συγκεκριμένης απόφασης και πρόσθεσε: «Σε πολλές συζητήσεις τους, ο Ερντογάν και οι σύμβουλοί του θα έστελναν στοιχεία για τη συνενοχή του Γκιουλέν στις προσπάθειες πραξικοπήματος και σε άλλες παρεμβάσεις εναντίον της κυβέρνησης Ερντογάν. Έστειλαν υλικό —πολλές φορές έστελναν το ίδιο υλικό ξανά και ξανά— το οποίο εξεταζόταν από αξιωματούχους του Υπουργείου Δικαιοσύνης που ήταν αρμόδιοι για την αξιολόγηση του αιτήματος έκδοσης. Πριν εκδώσουμε ανθρώπους στις χώρες τους ή εκδοθούν στη δική μας υπάρχουν προϋποθέσεις που πρέπει να ικανοποιούνται, όπως προβλέπονται από σχετικές συμφωνίες. Μετά από πολλές αξιολογήσεις των στοιχείων που έστειλε η Τουρκία, κατέληξαν στο ότι δεν επαρκούν ώστε να προωθηθεί αίτημα έκδοσης του Γκιουλέν στην Τουρκία και έτσι αυτός δεν εστάλη. Όμως πιστεύω ότι η απόφαση αυτή ανήκε στο Υπουργείο Δικαιοσύνης».

Ερωτηθείς, στη συνέχεια, για τη στάση Τραμπ στη Λιβύη, ο Μπόλτον εκτίμησε ότι ο αμερικανός πρόεδρος δεν έδειξε ενδιαφέρον παρόλο που «είχε σίγουρα ακούσει πολλά από τον πρόεδρο Σίσι για τη φανερή ανησυχία των Αιγυπτίων για την αστάθεια στα δυτικά τους σύνορα. Η Αίγυπτος ήταν της άποψης ότι ο στρατηγός Χαφτάρ είναι ο μοναδικός που μπορούσε να φέρει ενότητα και σταθερότητα στη χώρα. Ο Χαφτάρ υποστηριζόταν από τη Ρωσία. Αυτό μου προκαλούσε μεγάλη ανησυχία διότι δεν θέλαμε να δούμε ακόμη περισσότερη εμπλοκή της Ρωσίας στη Μέση Ανατολή και τη Βόρεια Αφρική. Ήδη έχουν εμπλακεί πολύ στη συριακή διένεξη και τώρα εμπλέκονται στη συμπλοκή στη Λιβύη. Ούτε, όμως, θέλαμε να δούμε τη Λιβύη να μετατρέπεται σε ένα μέρος όπου [πολεμούν] δυνάμεις ‘αντιπροσώπων’, που στηρίζονται από την Τουρκία και το Κατάρ από τη μία, και από την Αίγυπτο, τη Ρωσία και άλλες χώρες του Κόλπου από την άλλη. Πάντως δεν ήταν ένα θέμα στο οποίο ο Τραμπ αφιέρωνε πολύ χρόνο και ενέργεια».

Σε ερώτηση,  ποιά θα είναι η πολιτική Μπάιντεν όσον αφορά στην Τουρκία, εφόσον ο υποψήφιος των Δημοκρατικών εκλεγεί, ο Μπόλτον είπε : «ο Μπάιντεν με τον καιρό κατέστη υπέρμαχος του ΝΑΤΟ και πιστεύει ότι η Συμμαχία είναι σημαντική για τις ΗΠΑ και την Ευρώπη. Πιστεύω ότι θα ανησυχούσε για βήματα που υπονομεύουν τη Συμμαχία, όμως σε μια προεκλογική εκστρατεία οι υποψήφιοι συχνά λένε το πόσο σκληροί θα είναι, αν εκλεγούν, μέχρι να αναλάβουν και να κάνουν τελικά αναστροφή».

Τέλος, στην ερώτηση, ποιά ήταν η γνώμη του αμερικανού προέδρου για την Τουρκία και πώς έβλεπε τον ρόλο της στη Μέση Ανατολή και στην ευρύτερη διπλωματία, ο Μπόλτον απάντησε  ότι ο Τραμπ έβλεπε σειρά επιπλοκών από τον ρόλο της Τουρκίας στη Συρία, η οποία ήταν το κεντρικό θέμα συζήτησης στις συνομιλίες τους, ακολουθούμενο από το Ιράν. «Υπήρχαν πολλά θέματα στη συζήτηση με την Τουρκία αλλά δεν είναι το στυλ του Τραμπ να αντιμετωπίζει [τα ζητήματα] με στρατηγική αντίληψη. Αυτοσχεδίαζε, τα έβλεπε ατομικά και ad hoc. Πιστεύω αυτό ίσχυε και στις συναλλαγές του με την Τουρκία», επεσήμανε ο Μπόλτον.