ΜΟΝΟ- & ΠΟΛΥ- ΘΕΪΑΣ ΕΚΤΡΟΠΑΙ ΚΑΙ ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ
Του Μητροπολίτη
Γέροντος Χαλκηδόνος
Αθανασίου
“Τίς Θεὸς μέγας ὡς ὁ Θεὸς ἡμῶν”.
(Ψαλμ. 76, 14)
Πολλοὶ γνωρίζουν, ὅτι ἐντὸς τοῦ ἐπικρατοῦντος καὶ σήμερον παγκοσμίου θρησκευτικοῦ “ἀλαλούμ”, ἐνεφανίσθησαν, ὡς μὴ ὤφελεν, καὶ εἴς τινας δῆθεν ἀβαγκαρντίστας τῆς γείτονος ἀπὸ ἐτῶν, νέαι καραγκιοζοπαικτικαὶ ἐκφάνσεις στροφῆς πρὸς τὸ Δωδεκάθεον τῶν ἀρχαίων ἡμῶν προγόνων, τοῦ’ ἔστιν τὴν ἐξαίρετον μυθολογίαν, ἡ ὁποία εἶναι ἡ θρησκεία τῶν ἀρχαίων Ἑλλήνων, τὴν ὁποίαν ἐν “σοβαρότητι” διακωμωδοῦν οἱ τοιοῦτοι μὲ τὰ λεγόμενα καὶ τὰς πράξεις των. Βεβαίως πάντα ταῦτα τοῦτ’ ἔστιν ἡ δωδεκαθεϊκὴ πολυθεΐα ὡς καὶ ἄλλαι, ἀναφέρεται εἰς μίαν καὶ μόνην θρησκείαν καὶ ἄρα στερεῖται διαθρησκειακοῦ χαρακτῆρος, ἀποβαίνουσα “διασκεδαστική” παρὰ τὸν Χριστιανισμὸν καὶ τὸν αὐστηρὸν Μονοθεϊσμόν μὲ τὰς ἀναδενδράδας των, ὁ ὁποῖος ἀπαιτεῖ μεγάλην προσπάθειαν κατανοήσεως, ὅπως τονίζει ὁ T. Mann: “Ὁ Θεὸς εἶναι μία καταπόνησις, ἔντασις ἐνῶ οἱ θεοὶ μία διασκέδασις”! Ἄς ρίψωμεν ἕν βλέμμα εἰς τὴν ἐνδιαφέρουσαν βιωτὴν τῶν ἀρχαίων θεῶν. Μὲ ὅλας τὰς ἀνθρωπίνους ἀδυναμίας των (τὴν ὀργήν, τὴν κακίαν, τὴν ζήλειαν, τὴν ἀπάτην, τὴν ἐκδικητικότητα, τὸν ἔρωτα, τὰς ἔριδας, τὰ συμπόσια καὶ ἄλλα πολλά), ἡ θεολογία τῶν ὁποίων ἀνθρωποποίησεν τοὺς θεούς, καὶ ἀντιθέτως τὴν θειότητα τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὁ ὁποῖος ἐθεοποίησεν τὸν ἄνθρωπον. Καὶ αὐτὰ ἐκφράζονται ἐξαιρέτως καὶ εἰς τὴν περίφημον παραστατικὴν τέχνην τῆς κλασσικῆς ἀρχαιότητος ὡς καὶ τῆς μεσαιωνικῆς καὶ βυζαντινῆς τοιαύτης.
Οὕτως ὁ αἰγυπτιολόγος J. Assmann μετὰ τῆς συζύγου του Aleida ἤρχισε πρὸ ἐτῶν μίαν ἀμφισβητήσιμον ἀλλὰ σημαντικὴν συζήτησιν μὲ πολιτισμικοὺς ἐπιστήμονας, θεολόγους καὶ φιλοσόφους. Τὸ θέμα ἦτο διὰ τὰς μονοθεϊστικὰς θρησκείας. Ὁ Assmann κατηγόρησεν αὐτάς, διότι μὲ τὴν διάκρισίν των τοῦ “ὀρθοῦ” καὶ τοῦ “ἐσφαλμένου” εἰς θέματα τῆς θρησκείας, εἰσήγαγον μίαν ἀπαραίτητον ἀξίωσιν ἀληθείας καὶ κατὰ συνέπειαν “ἐν ὀνόματι τοῦ Θεοῦ” μίαν ἀνεπιεικῆ καὶ βιαίαν σχέσιν μετὰ τῶν διαφορετικῶς σκεπτομένων.
Λόγῳ ὅμως τῶν ποικίλων ἀντιδράσεων θεολόγων, ὁ Assmann ἀργότερον ἐτροποποίησεν τὴν ἄποψίν του, ὑποστηρίξας ὅτι ἡ ἑτοιμότης βίας δὲν συνιστᾶ μίαν “λογικὴν συνέπειαν” ἀλλὰ μίαν τοποθέτησιν διὰ νὰ δύνανται κυρίως νὰ διώκονται καὶ νὰ τιμωροῦνται οἱ ἀποστάται, ὅπως ὁ Μωϋσῆς ἐσφαγίασεν 3.000 Λευΐτας διὰ τὴν λατρείαν τοῦ χρυσοῦ μόσχου -ὅπερ καὶ λίαν ἀξιοπαρατήρητον!
Ὡς ἐκ τούτου αἱ θρησκείαι δέον νὰ ἑνωθοῦν διὰ τὴν συνύπαρξιν ἐπὶ τῇ βάσει ὅτι, ὁ Θεὸς διὰ τοὺς ἀνθρώπους παραμένει κεκρυμμένος εἰς μίαν “Γενικὴν θρησκείαν”, εἰς τὴν ὁποίαν ἅπαντες παραμένουν πιστοὶ εἰς τὴν ἰδικήν των, ἀλλὰ καὶ σέβονται τὴν ἀξίωσιν ἀληθείας καὶ τῶν ἄλλων.
Ὁ Assmann ἀποδεχόμενος τόν “κεκρυμμένον θεόν” ὡς τὴν κοινὴν προσφυγὴν ὅλων, ὁμιλεῖ διὰ μίαν γενικὴν ἢ φυσικὴν ἔκφρασιν μίας “Ἀνθρωπίνης θρησκείας”, καίτοι πολλοὶ θεολόγοι διαφωνοῦν μὲ αὐτόν. Ὅμως καὶ αὕτη ἡ πλουραλιστικὴ θεολογία τῆς θρησκείας δὲν πείθει, καθ’ ὅτι ἀποκλείει ἀφ’ ἑνὸς τὸ πρόβλημα τῆς ἀληθείας εἰς τὸν διαθρησκειακὸν διάλογον, ἀλλὰ ἀφ’ ἑτέρου ὑποστηρίζει δι’ αὐτὴν μίαν ἀξίωσιν ἀληθείας, ὅπερ ἀντιφατικόν. Δυνάμεθα ἄλλωστε ἐκτὸς τούτων νὰ ἀρνηθῶμεν τὴν μοναδικότητα τοῦ Χριστιανισμοῦ, ὁδηγούμενοι εἰς συγκριτιστικὰς καὶ ἀπαραδέκτους ἐκτροπάς, ἐξυπηρετούσας τὰ γνωστὰ καὶ ἀπαράδεκτα συμφέροντα τῶν ὁπαδῶν τῆς παγκοσμιοποιήσεως;
Ὁ Πάπας Λέων ὁ Μέγας σοφῶς ἀπεφάνθη διὰ τὸ πῶς ἡ ἀποκάλυψις τοῦ Θεοῦ ἀπὸ ἀπόψεως χριστιανικῆς, δύναται νὰ κατανοηθεῖ: “Τὸ ἀκατανόητον ηὐδόκησεν νὰ καταστεῖ κατανοητόν” διὰ τῆς ἱστορικῆς ἐνανθρωπήσεως τοῦ Κυρίου, ἵνα ὁ ἀγαπητικὸς θεὸς κερδίσει τὸν ἄνθρωπον διὰ τῆς συναντήσεως αὐτοῦ ἀνθρωπομόρφως μὲ τὰ τοῦ Θεοῦ. Ἕκαστος δὲ εἶναι ἐλεύθερος νὰ δεχθεῖ τοῦτο ἢ νὰ τὸ ἀπορρίψει (J. H. Tück, G. Fuchs).
Κατ’ αὐτούς, ἡ βία καὶ ἡ ἀνάγκη τῶν Χριστιανῶν δὲν προέρχεται ἐκ τῆς πεπλανημένης πίστεως ἐμφανίσεως τοῦ Κυρίου κατὰ τὸ τέλος τοῦ ἐπιγείου βίου του ὡς Κυριάρχου, ἀλλὰ ὡς ἀνθρωπομόρφου δούλου. Διότι Ἰησοῦς Χριστὸς ὁ ἀπὸ Ναζαρὲτ ἦτο μὲν Θεός, ἐνεφανίσθη ὅμως ὡς δοῦλος τοῦ ἀνθρώπου.
Πλὴν ὅμως ἡ ἀπόρριψις κάθε βίας δέον νὰ συνδέεται μὲ τὴν εἰρήνην καὶ δικαιοσύνην.
Ἐξ ἄλλου ὁ “καπιταλισμὸς μὲ τὴν καταναλωτικήν του νοοτροπίαν, ἐδημιούργησεν καὶ πολλοὺς ἑτέρους θεούς, ἤτοι τὸ χρῆμα, τὴν γυναῖκα, τὸ σέξ, τὴν διασκέδασιν, τὴν τέχνην, τὸ ἔθνος, κ.ἄ. Καὶ ἐξ αὐτῶν μόνον ὁ Χριστὸς δύναται νὰ προφυλάσσει. Βεβαίως ἡ ἀφάλεια ἐν τῇ πίστει σήμερον διὰ πολλοὺς ἀπωλέσθη. Ἡ οἰκονομικὴ δραστηριότης ἔχει μίαν ἀνοικτὴν πνευματικότητα μὲ πολλὰς ἀπαστράπτουσας ἐκφράσεις καὶ μορφάς. Οἱ ἄνθρωποι ζητοῦν τι περισσότερον εἰς τὴν ζωήν των, ὅπερ τοὺς ὑπερβαίνει. Καὶ τώρα προσπαθοῦν νὰ ἐπαναπροσδιορίσουν τὴν ἔννοιαν τοῦ Θεοῦ!
Ἀλλὰ τὴν πίστην τὴν ἀντιμετωπίζουν συγχρόνως ἀπορριπτικῶς ἢ σκεπτικιστικῶς. Ἡ χριστιανικὴ πίστις συνιστᾶ τι, διὰ τοὺς ζήσαντας πρὸ 2.000 ἐτῶν πλέον! Τὰ κατ’ αὐτοὺς σχετικὰ κείμενα Εὐαγγέλια, καὶ ἡ μετέπειτα γραμματεία κατ’ ἀνάγκην εἶναι πολύμορφος, τμηματικῶς ὅμως ἀντιφατικὴ καὶ διαρκῶς ἀμφισβητουμένη!
Ἡ θεϊστικὴ ἄποψις ἑνὸς προσωπικοῦ Θεοῦ, τυγχάνει ἀμφίβολος ἀκὀμη καὶ διὰ τοὺς Χριστιανούς! Ἀμφίβολος ὡσαύτως εἶναι καὶ ἡ βεβαιότης τῆς θρησκευτικῆς ἀληθείας εἰς τὴν σημερινὴν ἐποχήν, ἡ τρεφομένη ἐκ τῶν θετικῶν ἐπιστημῶν1.
Τὰ ἀνωτέρω δέον ἐπιτέλους νὰ λάβουν σοβαρῶς τοὐλάχιστον οἱ ἐκκλησιαστικοὶ ἡγέται καὶ οὐχὶ μόνον, ἀλλὰ καὶ οἱ κληρικοὶ καὶ μοναχοί, ἀφήνοντες τοὺς θεολογικοὺς διαπληκτισμούς, τὰς ἡγεμονιστικὰς καὶ λοιπὰς ἀλλοτρίας διαθέσεις καὶ ἐνασχολήσεις, διὰ τὸ μέλλον τοῦ Χριστιανισμοῦ καὶ τῆς Ἁγίας ἡμῶν Ἐκκλησίας.
___________________________
1. H. Meesmann, Gott ist eine Anstrengung, Götter sind ein Vergnügen, Publik – Forum ἀρ. 15 (2018) 32-33. Πρβλ. C. Bundschuh-Schramm, Der Gott von Gestern, Ἔνθ. ἀνωτ. ἀρ. 15 (2020) 28-31.
