Μνήμη Ρένου Πρέντζα

ΔΕΟΚ, Δημοσιογράφος, ΕΔΕΚ, Εκπαιδευτικός, Ρένος Πρέντζας (1945-1998), Συγγραφφέας, Συνδικαλιστής-Πολιτικός

Συμπληρώθηκαν χθες 22 χρόνια από τον αδόκητο θάνατο του Ρένου Πρέντζα, του ανθρώπου που ξεχώρισε για τη δράση του ως εκπαιδευτικός , συγγραφέας , δημοσιογράφος, συνδικαλιστής και πολιτικός. Σαν σήμερα τον αποχαιρετούσε πλήθος κόσμου στην κηδεία του, που έγινε στον ιερό ναό Αγίου Νικολάου στην Έγκωμη.

Ο Ρένος Πρέντζας γεννήθηκε στη Λάρνακα το 1945. Αντρώθηκε νωρίς στα χρόνια του αντιαποικιακού αγώνα. Μόλις έντεκα χρονών έδινε στην Αγία Τράπεζα του Αγίου Λαζάρου τον όρκο της ΕΟΚΑ. Βρέθηκε το 1963 στα φυλάκια των Καλιφατζιών της Λάρνακας και στη συνέχεια εθελοντής στις μάχες της Τηλλυρίας. Συμμετείχε στον αντιχουντικό αγώνα, στην αντίσταση στο πραξικόπημα και στην προάσπιση της Κύπρου κατά την τουρκική εισβολή του 1974.

Σπούδασε στη Φιλοσοφική Σχολή του Πανεπιστημίου Αθηνών. Ήταν εκπαιδευτικός, δάσκαλος, όπως ο ίδιος αποκαλούσε τον εαυτό του, «δούλεψε με μεράκι και άγγιξε το πνεύμα και τις ψυχές των μαθητών του». Υπήρξε ιδρυτικό μέλος του Σοσιαλιστικού Κόμματος ΕΔΕΚ και από τον Απρίλιο του 1974 μέλος της Κεντρικής Επιτροπής και του Πολιτικού Γραφείου του Κόμματος.

Πριν από το πραξικόπημα του 1974, άσκησε τη δημοσιογραφία, μέσα από τα «ΝΕΑ», αλλά και αργότερα ως αρχισυντάκτης του «ΑΝΕΞΑΡΤΗΤΟΥ» και των «ΠΡΩΙΝΩΝ ΝΕΩΝ». Ο Ρένος Πρέντζας αφιέρωσε στο σοσιαλιστικό κίνημα της Κύπρου περισσότερη από τη μισή ζωή του, και στη ΔΕΟΚ σχεδόν το ένα τρίτο. Υπήρξε βουλευτής Λευκωσίας μεταξύ 1991 και 1996.

Μαζί με τους συνδικαλιστικούς και ταξικούς αγώνες έδωσε πολλές άλλες μάχες για το πρόβλημα της διαίρεσης και της ημικατοχής της Κύπρου σε ευρωπαϊκό και διεθνές επίπεδο. Πρωτοπόρος και στην επίτευξη του μεγαλεπήβολου στρατηγικού στόχου για ένταξη της Κύπρου στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 1997 κλήθηκε από την Κυβέρνηση να προσφέρει τις γνώσεις και τις υπηρεσίες του για την προπαρασκευή της προενταξιακής διαπραγμάτευσης της Κύπρου. Πρώτα ως Σύμβουλος για την κοινωνικοεργασιακή πολιτική στο Υπουργείο Εξωτερικών και μετά ως Σύμβουλος του Διαπραγματευτή Γιώργου Βασιλείου στο Γραφείο Προγραμματισμού. Επίσης, διετέλεσε επίσης μέλος του Εκπαιδευτικού Συμβουλίου του υπουργείου Παιδείας.

Δημοσίευσε πολιτικά, οικονομικά, συνδικαλιστικά και εκπαιδευτικά άρθρα και μελέτες, χρονογραφήματα και άλλα κείμενα. Εξέδωσε (μαζί με τον Άντρο Κυριακίδη) βιβλίο για το πραξικόπημα του Ιουλίου του 1974 με τίτλο ” Όταν ξεκίνησαν τα τανκς “(Λευκωσία, 1976).

Το 1989 εκδόθηκε το μυθιστόρημά του “Ο Θοδωρής”, εμπνευσμένο από τον απελευθερωτικό αγώνα του 1955-1959. Δημοσίευσε επίσης δεκάδες δοκίμια και μελέτες πάνω σε πολιτικά, οικονομικά, κοινωνικά και συνδικαλιστικά θέματα. Το 2004 εξεδόθη από την ΔΕΟΚ ο πρώτος τόμος του έργου Ρένος Πρέντζας: “Τα Χρονογραφήματα”.

Ανακοίνωση της ΕΔΕΚ για τα 22 χρόνια από τον θάνατο του αναφέρει: “Ο Ρένος Πρέντζας ξεχώρισε για την έντονη και σημαντική αντιχουντική του δράση σε Κύπρο και Ελλάδα τη δεκαετία του 1960 και 1970 αλλά και για την λαμπρή του πορεία ως εκπαιδευτικός, δημοσιογράφος, συνδικαλιστής, του πολιτικός και συγγραφέας. Ως οραματιστής και γνήσιος σοσιαλιστής άφησε ως παρακαταθήκη τις διδαχές του στα κείμενα που έχει γράψει τα οποία πάντα είναι επίκαιρα. Σε αυτά δεν ξεχνούσε να αναδείξει τα εργασιακά δικαιώματα, την αγάπη προς την πατρίδα και κύρια προς τον άνθρωπο ο οποίος μεγαλουργεί μέσα από την ομαδικότητα. Η ΕΔΕΚ παραμένει πιστή στις διδαχές και τα οράματα του, συνεχίζοντας τον αγώνα για Λευτεριά, Δημοκρατία, Σοσιαλισμό”.

*Δημοσιεύουμε πιο κάτω την ομιλία του πρώην αντιπροέδρου της Βουλής των Ελλήνων και υφ. Εθνικής Άμυνας, Λουκά Θ. Αποστολίδη, στο “Πνευματικό Μνημόσυνο”, που έγινε πέρσι στην Λευκωσία. Ο ομιλητής αναφέρθηκε λεπτομερώς στη δράση και στους αγώνες του Ρένου Πρέντζα.

“Ξεχωριστή η μέρα αυτή για την οικογένεια του Ρένου, τους συναγωνιστές και τους φίλους του. Ξεχωριστή ημέρα αυτή για την ΕΔΕΚ, τη ΔΕΟΚ και την οικογένεια που διοργάνωσαν αυτό το Πνευματικό Μνημόσυνο. Οι προσφωνήσεις των φίλων Μαρίνου Σιζόπουλου και του Ιωσήφ Αναστασίου μας άγγιξαν το νου και την καρδιά μας με το λόγο τους για την πολύπλευρη δράση του Ρένου. Πέρασαν είκοσι χρόνια όταν στις 20 Νοεμβρίου 1998, ο Ρένος έφυγε για το μεγάλο ταξίδι. Οι αναμνήσεις, όμως από την πολυτάραχη ζωή του και τα συναισθήματα πλημμυρίζουν την σκέψη μας. Είναι σαν να έφυγε χθες. Ο καθένας σε αυτή την αίθουσα θυμάται την εικόνα, τη μορφή και τον λόγο του. Πολυσχιδής προσωπικότητα. Ως αγωνιστής της πατρίδας και του ελληνισμού, από μικρός έδωσε ενεργά το παρόν. Ως μαχητής της Δημοκρατίας και της Ανεξαρτησίας, μιας ενιαίας και κυρίαρχης Κύπρου, βρίσκονταν πάντα ένα βήμα πιο μπροστά. Ως δάσκαλος, δημοσιογράφος, διανοούμενος, συγγραφέας και πολιτικός, παντού έδωσε ενεργά το παρόν. Δυστυχώς, τα οράματά του για την πατρίδα δεν έχουν ακόμη πραγματοποιηθεί.

Το πνευματικό μνημόσυνο του Ρένου, συμπίπτει με δύσκολους καιρούς για τον ελληνισμό. Ο ορίζοντας επίλυσης του Κυπριακού είναι ΣΎΝΝΕΦΟ ΣΚΕΠΉΣ και η ορατότητα ιδιαίτερα θολή. Η τουρκική επιθετικότητα ρητορικά, αλλά και με δράσεις απειλεί Ελλάδα και Κύπρο. «Θα ρίξουμε τους Έλληνες στη θάλασσα», λέει ο Ερντογάν. Όχι μόνο δεν αποσύρουμε τον κατοχικό στρατό, αλλά θα τον ενισχύσουμε. Έχει ανάγκη ο ελληνισμός, Ελλάδα και Κύπρος, από αγωνιστές σαν τον Ρένο. Σε αυτές τις συνθήκες έχει ανάγκη ο ελληνισμός από ιδέες, οράματα που θα κάνουν την Ελλάδα και την Κύπρο ισχυρές δημοκρατίες. Έτσι μονάχα οι συμπολίτες μας θα είναι περήφανοι, ευτυχισμένοι και έτοιμοι πάντα να προασπίζονται τη Δημοκρατία και τη Λευτεριά. Έτσι και το ανήσυχο πνεύμα του Ρένου θα ηρεμήσει στο χώρο όπου το φυσικό ανταμώνει το θείο. Τι πρώτα απ’όλα να αναφέρει κανείς για τη δράση του.

Από τα μαθητικά του χρόνια μετείχε στη Χριστιανική Ένωση και στην ηλικία των 11 εντάσσεται στην Α.Ν.Ε. και διανέμει φυλλάδια και προκηρύξεις της ΕΟΚΑ. Με πάθος συμμετέχει στις διαδηλώσεις κατά των Άγγλων. Η συμμετοχή του στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα και η δράση του από τα μαθητικά του χρόνια διαμόρφωσαν το αξιακό του πρότυπο. Για τη Δημοκρατία και την Ανεξαρτησία της Κύπρου. Για τον Σοσιαλισμό και την Κοινωνική Απελευθέρωση. Για την αγάπη του στην πατρίδα και την οικογένεια. Για την αγάπη του στην Ελλάδα και τους φίλους του. Χαμογελάει εγκάρδιος με ανοιχτούς ορίζοντες σε νέες ιδέες και ρεαλιστής, οργανωτικός, παθιασμένος και επίμονος σε ότι έβαζε ως στόχο.

Για μένα όμως προσωπικά πάνω απ’όλα ήταν ο άνθρωπος που με συνέδεσε κατά μοναδικό τρόπο με την Κύπρο. Με τους αγώνες της πολύπαθης Κυπριακής Δημοκρατίας που συνεχίζονται μέχρι σήμερα. Με τους αγώνες του εργαζόμενου λαού για αξιοπρεπή ζωή και συλλογικά δικαιώματα προστασίας της εργασίας. Ένιωθα και νιώθω τους πολίτες της Κύπρου αδελφούς. Από διάφορα αξιώματα, όπου είχα την τιμή να υπηρετήσω, είτε σαν αντιπρόεδρος της Βουλής και Πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων, είτε ως υφυπουργός Άμυνας οι υποθέσεις της Κύπρου με απασχολούσαν πάντα με ιδιαίτερο ενδιαφέρον.

Επιτρέψτε μου να αναφερθώ σε ορισμένα γεγονότα που ζωντανεύουν στη μνήμη μου από την πολύχρονη φιλία με τον Ρένο.

Με την αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα και τους μεγάλους εργατικούς και κοινωνικούς αγώνες (1976 – 1982) για τον εκδημοκρατισμό των θεσμών και της Δημοκρατίας από την επάρατο Χούντα πρωτογνώρισα τον Ρένο. Είχα την ευθύνη στο ΠΑΣΟΚ για τα εργατικά και συνδικαλιστικά ζητήματα και ο Ρένος μέσα σε λίγο χρονικό διάστημα έγινε καλός φίλος και αδελφός.

Με τον ερχομό του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία το 1982 ψηφίσθηκε ο ν. 1264/82, ένας νόμος πρωτοποριακός για τις συνδικαλιστικές ελευθερίες και τα δικαιώματα. Με τον εκδημοκρατισμό της ΓΣΕΕ, συγκρότησα το νομικό τμήμα της Συνομοσπονδίας και δημιούργησα το Κέντρο Μελετών Τεκμηρίωσης και Εκπαίδευσης που μετεξελίχθηκε στο σημερινό ΙΝΕ/ ΓΣΕΕ – ΑΔΕΔΥ.

Από το 1982 και μετά όταν ο Ρένος ερχόταν Αθήνα, ήταν αδύνατο να μην με συναντήσει. Να μου μιλήσει για το Κυπριακό. Να ερευνά και να σκέπτεται πως θα δημιουργήσει ισχυρό συνδικαλιστικό – σοσιαλιστικό ρεύμα. Πολλές από τις ιδέες αυτές έγιναν πραγματικότητα. Γνώρισα έναν άνθρωπο πλούσιο σε συναισθήματα. Με πάθος να υπερασπίζεται τις αρχές και τις αξίες για την πατρίδα και τους φίλους. Η διαδρομή του στον όμορφο και περιπετειώδη δρόμο της ζωής του ήταν γεμάτη από αγώνες και δράση: ως φοιτητής, ως συνδικαλιστής, ως πατριώτης, ως καθηγητής, ως πολιτικός και δημοσιογράφος, μία πραγματική ξεχωριστή προσωπικότητα.

Αξίζει να θυμίσω ορισμένα γεγονότα που πολλές φορές τα συζητούσαμε.

Το 1963 βρίσκει τον Ρένο πρωτοετή φοιτητή της Ιστορίας και της Αρχαιολογίας στο Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο της Αθήνας. Η τουρκοκυπριακή ανταρσία και η απειλή της Τουρκίας για εισβολή οδηγούν τους κύπριους φοιτητές μας και τον ειρηνιστή Ρένο σε ομάδες εθελοντών για στρατιωτική εκπαίδευση για να βρεθεί στις μάχες της Τηλλυρίας ζώντας τη βαρβαρότητα του πολέμου. Βίωμα Δάσκαλος από φύσης του φώτιζε τη νύχτα των συστρατιωτών του μοιραζόμενος τις γνώσεις του. Ο Ρένος είχε την τύχη να σπουδάσει σε μία περίοδο κοσμογονικών αλλαγών στην Αθήνα.

Φυσιολογική επιλογή για τον Ρένο η Δημοκρατία και ο Σοσιαλισμός πρωτοστάτησε στην ίδρυση της συνδικαλιστικής Δημοκρατικής Κίνησης Κυπρίων Φοιτητών και εκλέγεται στην ηγεσία της ΕΦΕΚ στις εκλογές 1966-67. Σύντομα θα καθαιρεθεί από αυτό το πόστο από τη στρατιωτική Χούντα των Αθηνών όπως και όλα τα αιρετά Συμβούλια με την επικράτηση του πραξικοπήματος της 21ης Απριλίου. Ξεκινά γι’ αυτόν ο αντιχουντικός αγώνας, συνδέεται με ομάδες αντίστασης και συμβάλει με σύνεση και διορατικότητα στην απόφαση για την πολιτική κατεύθυνση της αντίστασης και αποκατάστασης της Δημοκρατίας στην Ελλάδα.

Με την επιστροφή του στην Κύπρο κάτω από πιο ελεύθερες συνθήκες τώρα πρωτοστατεί και πάλι στην ίδρυση της ΕΑΔΕ (Επιτροπή για αποκατάσταση της Δημοκρατίας στην Ελλάδα). Ο ενθουσιασμός και το πάθος με τα οποία ο Ρένος μιλούσε για τη Δημοκρατία και τον σοσιαλισμό, οι οραματισμοί του για μια δίκαιη κοινωνία και ανθρώπινη ζωή τον ώθησαν με πολλούς άλλους αξιόλογους κυπρίους αδελφούς, να βάλουν το σπόρο και να αποτελέσουν το «προζύμι», τα θεμέλια και το στήριγμα του Σ.Κ. ΕΔΕΚ στην Κύπρο.

Το 1969 στην Κύπρο πια ιδρυτικό μέλος της ΕΔΕΚ ταγμένος μέχρι το τέλος για το καλό της Κύπρου και του λαού της. Κατάφερε να αναδειχθεί με τη δράση του σε πολλούς τομείς ως: καθηγητής, πολιτικός, δημοσιογράφος και στα επόμενα χρόνια θα προσθέτονταν κι αυτά του συγγραφέα και συνδικαλιστή.

Η δασκαλική του καριέρα ξεκίνησε και τέλειωσε στο Grammar School. Πάνω από δέκα χρόνια σκληρής δουλειάς, φύση ανήσυχος και ασυμβίβαστος δίδαξε νέους τρόπους προσέγγισης και διδασκαλίας, αναδιοργάνωσε το τμήμα Ελληνικών, έδωσε νέο σύγχρονο περιεχόμενο στη διδακτέα ύλη, δίδαξε με αγάπη και πάθος Καβάφη, Ελύτη, Ρίτσο, Παλαμά που τόσο αγαπούσε, ανέβασε μοχθώντας μέρα – νύκτα κλασσικές αρχαίες τραγωδίες για τις οποίες μέχρι σήμερα γίνεται αναφορά.

Το 1971 εντάσσεται επίσημα με περισσότερες ευθύνες στη σύνταξη της εφημερίδας «ΤΑ ΝΕΑ» Πρώτος το μεσημέρι, τελευταίος τα χαράματα, στου Κασουλίδη και αργότερα στις «παράγκες της έκθεσης» από τη συγγραφή μέχρι το τύπωμα με «φιλικά δανεικό χαρτί» πολλές φορές, με ή χωρίς καφέ, με απειλές και πυροβολισμούς «ΤΑ ΝΕΑ» ήταν πρωί – πρωί στα περίπτερα. Αυτό όμως που ξεχωρίζει στη δημοσιογραφική του προσφορά ήταν το καθημερινό Χρονογράφημα που με τόση ευαισθησία προσέγγιζε και έγραφε.

Ίσως η μεγαλύτερη πρόκληση στην προσφορά του Ρένου Πρέντζα στα κοινά να είναι η απόφασή του, μετά από έντονο προβληματισμό, να αναλάβει την ευθύνη για τη διοργάνωση συνδικαλιστικού κινήματος με νέο πνεύμα, σύγχρονες ιδέες, ελεύθερες διαδικασίες και δικαίωμα συμμετοχής και έκφρασης. Η σοβαρότητα και υπευθυνότητα που διέκριναν τον Ρένο σ’ οτιδήποτε αναλάμβανε, σήμαινε μήνες ολοκλήρους, ολοήμερης μελέτης και προεργασίας για να γίνει ΔΕΟΚ (που τότε ήταν ταμπέλλα) σε λίγο μόνο χρόνο με ιδιόκτητο οίκημα, με δικό της κατασκηνωτικό χώρο με άρτιες εγκαταστάσεις να έχει σωστή φωνή η Κύπρος στο Διεθνές Γραφείο Εργασίας (ΙLO) Να δημιουργηθούν νέα δεδομένα και προοπτικές για τους εργαζομένους.

Με την εκλογή του στη Βουλή το 1991 συνεχίζει τον επίμονο αγώνα του για ριζικές κοινωνικό- οικονομικές αλλαγές και πιο ανθρώπινη και δίκαιη νομοθεσία. Συμμετέχει στις επιτροπές Οικονομικών, Παιδείας και Εργασίας και με δική του πρωτοβουλία και συμβολή καταρτίζει νομοσχέδια – νόμους ο αριθμός των οποίων αποτελεί ρεκόρ για πενταετή θητεία. Με επιμονή και συντονισμένες δράσεις προωθεί τη νομοθετική εργασία στους τομείς των εργατικών και εκπαιδευτικών θεμάτων όπως η νομοθεσία για την Τριτοβάθμια Εκπαίδευση και ο νόμος «Περί Ασφάλειας και Υγείας στην Εργασία» που καταθέτει ο ίδιος στο κεφάλαιο Δ αίροντας έτσι την πολυετή αναβλητικότητα των υπουργείων.

Παράλληλα με τόσα πολλά που ενασχολείτο, το 1989 ο Ρένος ιδρύει το Κέντρο Εργασιακών Μελετών ΚΕΜΕ με στόχους τη συνδικαλιστική κατάρτιση και διοργάνωση συνεδρίων, σεμιναρίων και εκδηλώσεων κοινωνικού και πολιτικού προβληματισμού. Συγγράφει και μεταφράζει χρήσιμα βιβλία και άρθρα όπως τον « Σύγχρονο Συνδικαλιστή», «ΜΗΝ Τ’ ΑΦΗΝΕΙΣ ΣΤΗΝ ΤΥΧΗ – τεχνικές του πολιτικού μάνατζμεντ». «Το Αλφαβητάρι της Προεδρίας» και «Η τέλεια Διαπραγμάτευση», «Cyprus Harmonisation with the acquis communautaire in view of the accession», «Κύπρος – Ευρωπαϊκή Ένωση: Συμβολή στην προετοιμασία για αποτελεσματικές διαπραγματεύσεις ένταξης» και «Κύπρος: Νοτιοανατολικά σύνορα της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

Το 1996 μετονομάζεται σε Ίδρυμα Κοινωνικοπολιτικών Μελετών Ι.Κ.Μ.Ε. διαπλατύνοντας το φάσμα των δραστηριοτήτων και ως πρόεδρος δραστηριοποιείται σε μελέτες, συνέδρια και σεμινάρια με θέμα το Κυπριακό και το παρόν και μέλλον της Κύπρου ιδιαίτερα σε σχέση με την πορεία προς την Ευρωπαϊκή Ένωση. Τον Οκτώβρη του 1998 μέσω της Ι.Κ.Μ.Ε. διοργανώνει συνάντηση Ελληνοκυπρίων – Τουρκοκυπρίων στις Βρυξέλλες με θέμα «Η Κύπρος μετά τη λύση» και στην εισαγωγή του αναφέρει: «Γνωρίζω πως μερικές από τις ιδέες αυτές φαίνονται απόμακρες. Όμως δεν θυμάμαι να έχω επιχειρήσει ποτέ οτιδήποτε στη ζωή μου που φαινόταν εφικτό. Και σας διαβεβαιώνω πως δεν απέτυχα σε όλα. Τα εφικτά είναι πολύ πληκτικά. Είναι μονάχα αναπαραγωγές. Μετατρέποντας αυτό που φαίνεται ανέφικτο σε πραγματικότητα, αυτό είναι κάτι που κάποιος μπορεί αξιόπιστα να αποκαλέσει παραγωγική προσπάθεια. Ας είμαστε παραγωγικοί».

Το καλοκαίρι του 1997 καλείται από την Κυβέρνηση να στελεχώσει ως Σύμβουλος την ομάδα εργασίας για εναρμόνιση της Κύπρου με την Ευρωπαϊκή Ένωση. Πόστο το οποίο υπηρέτησε με την χαρακτηριστική του ευσυνειδησία και αφοσίωση. Ένας χρόνος ήταν αρκετός για να κερδίσει την εκτίμηση και αγάπη όσων είχαν την τύχη να δουλέψουν μαζί του.

Ως αντιπρόεδρος της Βουλής των Ελλήνων και Πρόεδρος της Επιτροπής Ευρωπαϊκών Υποθέσεων το 1996, είχα την τύχη και τη χαρά να συνεργαστώ με τον Ρένο και να ανταλλάξουμε σκέψεις και προβληματισμούς. Ένιωθα χαρούμενος και περήφανος που είχα αναλάβει τα ευρωπαϊκά θέματα σε το ελληνικό Κοινοβούλιο για την ένταξη της Κύπρου στην Ε.Ε.. Ο ξαφνικός θάνατός του άφησε ένα μεγάλο κενό. Αλλά επί ελληνικής προεδρίας, παρά τις απειλές των Τούρκων, η Κύπρος έγινε μέλος της Ε.Ε. Το όνειρό σου Ρένο έγινε πραγματικότητα.

Σε μία αυτοπαρουσίασή του στο «ποιος είναι ποιος» με το οποίο ξεκινούσε τα επιμορφωτικά του σεμινάρια εξομολογείται πως από όλες τις ιδιότητές του ως εκπαιδευτικού, δημοσιογράφου, αρχισυντάκτη και εκδότη εφημερίδας, βουλευτή συνδικαλιστή κρατά μόνο το Δάσκαλος.

Έφυγε στις 20 Νοεμβρίου 1998 γράφοντας μέχρι λίγα λεπτά πριν, ομιλία για τα «Δικαιώματα του Παιδιού» με τελευταία φράση την αγαπημένη του ρήση από τον Γκαίτε «ανέχομαι σημαίνει προσβάλλω».

Ως οικογενειάρχης, σύζυγος και πατέρας, ήταν απλόχερος, γεμάτος από συναισθήματα περηφάνειας και αγάπης για την Μάρω Μανούρη και τα παιδιά του Γαλάτεια- Τατιάνα και Νικόλα. Περηφανεύονταν για τη συμπαράσταση και την αγάπη της Μάρως. Περηφανεύονταν για τις σπουδές του Νικόλα στο Cambridge και βέβαια είχε μεγάλη χαρά για το γάμο της Γαλάτειας με τον Πέτρο.

Θα ήθελα να κλείσω αυτή την αφήγησή μου σε ένα ξεχωριστό φίλο με τους δικούς του προβληματισμούς:

Στο βιβλίο του «Θοδωρής» που εκδόθηκε το 1989 και είναι οι εμπειρίες του, που είχε σαν παιδί από τον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα 1955-59, σε μία συζήτηση του Θοδωρή με τον παππού του αναφέρει:

«- Κοίταξε Θοδωρή τον ευκάλυπτο, είπε ο παππούς. Έτσι είναι, γιέ μου, η ζωή του ανθρώπου. Σαν τον ευκάλυπτο. Βλέπεις; Κάθε στιγμή κι αλλιώτικο σχήμα. Κοίτα πώς χορεύει…. Τώρα, ύστερ’ από τη βροχή γαληνεμένα, ανάερα, απαλά. Πριν από τη βροχή όμως χόρευε άγρια, δυνατά, φουρτουνιασμένα, σαν τον κρητικό τον πεντοζάλη. ‘Ηρτε η βροχή, έβγαλε το άχτι του και τώρα να τον που μέρεψε, γαλήνεψε η ψυχή του, κοίταξε τι ανάλαφρα που χορεύει…. ‘ Ετσι είναι ή ζωή. Τη μια άγρια, όλο φουρτούνα και ταραχή. Στοιβάζει τον καρπό της στέρησης, την οργή ….

– Τί είναι η στέρηση παππού;

– Είναι να χρειάζεσαι κάτι και να μην το έχεις. Να χρειάζεσαι φαΐ και να μην έχεις. Να διψάς και νερό να μην έχεις. Να θέλεις να ορίζεις τον εαυτό σου και τον τόπο σαν και να μη σ’ αφήνει ο Εγγλέζος.

– ” Εχει στέρηση ο ευκάλυπτος;

-Έχει, παιδί μου. Στην αναβροχιά διψά. Θέλει νερό, να πάρει ζωή. Θέλει αέρα, θέλει φως… όλοι έχουμε στέρηση. ‘ Ολοι έχουμε οργή. Η οργή μεγαλώνει όσο μεγαλώνει η στέρηση. Ώσπου έρχεται το ξέσπασμα, ο σηκωμός, το πάλεμα. Τίποτε δε γίνεται χωρίς να παλέψεις. Κι αν έχεις μυαλό και δύναμη, αν παλέψεις σωστά, τότε νικάς, διώχνεις τη στέρηση, φέρνεις το δίκιο και την αγάπη και την καλοσύνη.

– Κι αν δεν παλέψεις;

– Δε γίνεται. Δε μπορεί να μην παλέψεις. Μπορεί να μην το καταλαβαίνεις, μα πάντα παλεύεις. Μόνο ο θάνατος σταματά την πάλη. Κι αφού έτσι ή αλλιώς, ξέροντάς το ή όχι, πάντα παλεύεις, καλύτερα να το ξέρεις πως είσαι στην παλαίστρα, να το καταλαβαίνεις και να μη στέκεσαι σαν το ξερό το κούτσουρα να τις τρώς. Καλύτερα να κατευθύνεις εσύ το πάλεμα, γιατί έτσι είναι πιο εύκολο να νικήσεις.»

Ο Ρένος μας νουθετεί με το πνεύμα του ότι τίποτε δεν χαρίζεται σε αυτή τη ζωή. Τα πάντα κατακτώνται με αγώνα. Αυτό τον αγώνα σου Ρένο συνεχίζουμε για μία ισχυρή, κυρίαρχη και Ενιαία Κυπριακή Δημοκρατία Κύπριοι και Έλληνες.

Αυτό τον αγώνα σου Ρένο συνεχίζουμε για την προστασία της εργασίας και τα δικαιώματα των εργαζομένων για μία αξιοπρεπή ζωή.

Φίλε, υποκλινόμαστε, συναγωνιστές, οικογένεια και φίλοι σου στην προσφορά σου στα δημόσια πράγματα και την αγάπη σου, το πάθος σου για μία ισχυρή Κυπριακή Δημοκρατία χωρίς εξαρτήσεις και προστάτες”.