Μήπως έχουμε χτυπήσει πάτο;
του Δρ. π. Ιωάννη Χρυσαυγή*
“Υπάρχουν πολύ λίγες στιγμές στη ζωή μας – κριτικά, κρίσιμα γεγονότα – που είναι πραγματικά συνταρακτικές. Εμείς οι Ορθόδοξοι τις χαρακτηρίζουμε με τον όρο «καιρός». Ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος ήταν μια από αυτές. Κατά τη διάρκεια της ζωής μου, τέτοια ήταν η 11η Σεπτεμβρίου. Επίσης οι θεσμοί και τα άτομα ορίζονται ως τέτοιες στιγμές. Θα μπορούσαμε να θυμίσουμε πως η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία απέτυχε να σταθεί απέναντι στον Μουσολίνι και τον Χίτλερ. Κι ευτυχώς υπήρχε η ανιδιοτέλεια του Dietrich Bonhoeffer και η σθεναρή αντίστασή του στη ναζιστική δικτατορία. Ίσως θα μπορούσαμε θυμίσουμε την εχθρότητα και τη συνωμοσία που προκάλεσε η επίθεση στους Δίδυμους Πύργους. Ευτυχώς υπήρξε η ανιδιοτέλεια των πρώτων ανταποκριτών και η θυσία εκείνων των οποίων οι ζωές μνημονεύονται στο Σημείο «Μηδέν».
Μεταξύ τέτοιων στιγμών, θα συμπεριλάμβανα και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία—αναμφισβήτητα μια στιγμή που άλλαξε τη ζωή των αυτοκέφαλων εκκλησιών που αποτελούν την ανά την οικουμένη Ορθοδοξία. Η πρόσφατη συνάντηση μεταξύ του Πατριάρχη Κυρίλλου της Ρωσικής Ορθόδοξης Εκκλησίας και του Πατριάρχη Πορφυρίου της Σερβικής Ορθόδοξης Εκκλησίας, στην οποία δεύτερος δέχτηκε τις ευχαριστίες για τη στήριξη των θυμάτων ενός πολέμου τον οποίον ευλόγησε ο πρώτος – ήταν εξοργιστικά υποκριτική και επαίσχυντη. Περισσότερο από οτιδήποτε άλλο, το επεισόδιο είναι αντιπροσωπευτικό της σημερινής παρακμής της Ορθόδοξης Εκκλησίας ως θεσμού.
Και όπως πίστευα ότι οι Ορθόδοξοι επίσκοποι δεν μπορούσαν να πάνε πιο κάτω, ο Πατριάρχης Κύριλλος έσκαψε βαθύτερα με την αρχιερατική του ράβδο και επεξέτεινε την ιδεολογική του ανηθικότητα, συμπεριφερόμενος απόλυτα ως «παπαδοπαίδι του Πούτιν», όπως τον προειδοποίησε ο Πάπας Φραγκίσκος. Πόσο ντροπιαστικό για όλους μας είναι, όταν η Ευρωπαϊκή Ένωση και οι ΗΠΑ θα εξετάσουν πλέον να επιβάλουν κυρώσεις στον Πατριάρχη Κύριλλο ως ολιγάρχη του Πούτιν; Δεν είναι και πολύ τιμητικό ότι ο πιο ένθερμος υποστηρικτής του είναι ο πρωθυπουργός της Ουγγαρίας Όρμπαν. Για τον Πατριάρχη Κύριλλο, η Ρωσία είναι το αιώνιο θύμα. Όλοι οι άλλοι φταίνε: η Δύση και η Ουκρανία, το Φανάρι και Βατικανό, οι ΗΠΑ και ο ΟΗΕ, το ΝΑΤΟ και οι ΛΟΑΤΚΙ. Δεν είναι πάντα εύκολο να καταλάβουμε πώς συνδέονται οι κουκίδες αυτού του «μαρτυρίου», αλλά κατά κάποιο τρόπο ο Πρόεδρος Πούτιν και ο Πατριάρχης Κύριλλος το κάνουν αρκετά εύκολα. Θα περιμέναμε, βέβαια τέτοιο νταηλίκι από έναν πολιτικό. Αλλά δεν θα πρέπει να περιμέναμε περισσότερα από έναν Ορθόδοξο Πατριάρχη;
Πώς ερμηνεύουμε το γεγονός ότι τόσοι πολλοί από τους επισκόπους μας συνεχίζουν, τόσο εντός όσο και εκτός της εκκλησίας, σαν να μην συμβαίνει τίποτα στην Ουκρανία; Για παράδειγμα, πώς ένας ανώτατος ιεράρχης, όπως ο Πατριάρχης Κύριλλος, υπηρετεί και υψώνει το δισκοπότηρο με το αίμα του Χριστού στο βωμό μιας εκκλησίας που σχεδιάστηκε από στρατιωτικό στρατηγό και είναι αφιερωμένη στις ένοπλες δυνάμεις, με τοιχογραφίες με ουράνιους και επίγειους πολεμιστές καθώς και μεσαιωνικές και σύγχρονες μάχες;
Ο Μητροπολίτης Ιλαρίων Αλφέγιεφ (ΦΩΤΟ: WCC)
Ή πώς ένας χειροτονημένος επίσκοπος, όπως ο Μητροπολίτης Ιλαρίων Αλφέγιεφ, παρευρίσκεται σε μια συνάντηση στην Κύπρο για μια Ορθόδοξη προσυνέλευση του Παγκόσμιου Συμβουλίου Εκκλησιών να συζητήσει για «διάλογο» και «συμφιλίωση» με αίμα στα χέρια του; Πραγματικά, πώς ανέχεται παθητικά οποιοσδήποτε Ορθόδοξος ιεράρχης την αιματοχυσία της Ουκρανίας; Η συντριπτική πλειονότητα των επισκόπων ανέχεται παθητικά περισσότερο τις σφαγές από αυτούς στους οποίους κουνούν άγρια το δάχτυλο για τις αμβλώσεις. Πόσες επισκοπές, μοναστήρια και ιεροδιδασκαλεία κοιτούν αντίθετα, παρόλο που απολαμβάνουν χρήματα από το «χωράφι του αγγειοπλάστη»;
Πώς αντέδρασαν οι Ορθόδοξοι ηγέτες δύο και πλέον μήνες από τη βάναυση και απρόκλητη επίθεση της Ρωσίας στην Ουκρανία;
Τέσσερις από τους δεκαπέντε προκαθημένους των αυτοκεφάλων εκκλησιών (οι Πατριάρχες Αντιοχείας Ιωάννης και Ιεροσολύμων Θεόφιλος, καθώς και ο Πορφύριος της Σερβίας και ο Νεόφυτος της Βουλγαρίας) δεν έχουν καταδικάσει ακόμη τον πόλεμο. Ο Πατριάρχης Κύριλλος φυσικά το υποστηρίζει ασυγχώρητα.
Ορισμένες εκκλησίες, από φόβο μήπως υποστούν την οργή του Κύριλλου, αλλά υπό την πίεση των δικών τους πιστών, έχουν καταγγείλει τον πόλεμο και έχουν ενθαρρύνει την ειρήνη με κοινοτοπίες πιο συναφείς σε περιόδους γαλήνης παρά σε περιόδους βασάνων. Για μένα, οι πιο απογοητευτικές από αυτές ήταν οι δηλώσεις ενός εξαιρετικού ιεράρχη, προσωπικού ήρωα, δασκάλου και μέντορα, του Αρχιεπισκόπου Αλβανίας Αναστάσιου, ο οποίος με χαρά παρέθεσε απλώς τους Μακαρισμούς και «καταδικάζει κάθε μορφή βίας, κάνοντας έκκληση για ειρήνη και συμφιλίωση στην Ουκρανία».
Ίσως κάποιοι από τους επισκόπους μας σε όλο τον κόσμο μπορούν να πάρουν ένα μάθημα από τις θαρραλέες και σχολαστικές εκκλησίες τους. Ίσως κάποιοι από τους επισκόπους μας στις Ηνωμένες Πολιτείες θα πρέπει να κάνουν ένα βήμα πίσω από τους μονοθεματικούς κομματικούς θρόνους τους. Ίσως οι ιεράρχες μας μπορούν να αντλήσουν έμπνευση και θαυμασμό από τους εκατοντάδες ιερείς που κινδύνευσαν προκλητικά να συλληφθούν απευθύνοντας επιστολή διαμαρτυρίας στον Πατριάρχη Κύριλλο. Ή από τους περισσότερους από χίλιους θεολόγους που αποδοκίμασαν δημόσια τη θρησκευτική ιδεολογία του russkii mir. Ή από την παγκόσμια διαδήλωση που οργανώθηκε από λαϊκούς με αιχμή του δόρατος οι γυναίκες. Έχω επίσης υπόψη μου τους πρώτους ανταποκριτές σε όλο τον κόσμο που έχουν ανιδιοτελώς συνεισφέρει σε ανθρωπιστικές οργανώσεις ή έχουν προσλάβει εκατομμύρια Ουκρανούς πρόσφυγες, των οποίων οι εκκλησίες έχουν καταδικάσει την εισβολή ή των οποίων οι κυβερνήσεις έχουν επιβάλει κυρώσεις στη Ρωσία, συχνά με τεράστιες οικονομικές θυσίες στο εσωτερικό των κρατών τους. Αυτοί είναι οι αυθεντικοί σιωπηλοί ήρωες και οι τιτάνιες ανιδιοτελείς ενέργειες αυτής της στιγμής του “καιρού”.
Αλλά το επίκεντρο του άρθρου μου είναι η κατάσταση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, η οποία χρειάζεται απεγνωσμένα αντιμετώπιση. Ίσως η Ορθόδοξη Εκκλησία πρέπει να φτάσει στον — ή πρέπει να παραδεχτούμε ότι έχει ήδη πιάσει— πάτο. Ίσως πρέπει να ομολογήσουμε ότι η εκκλησία μας απορρίπτει σταθερά την ελευθερία και τη δημοκρατία. Ίσως θα έπρεπε να εκτιμούμε αυτό που γνωρίζουμε στην καρδιά μας, αλλά σπάνια το ομολογούμε με τα χείλη μας: ότι για άλλη μια φορά βρισκόμαστε απελπιστικά και ξεδιάντροπα στη λάθος πλευρά της ιστορίας. Τότε, και μόνο τότε, θα μπορέσουμε να κάνουμε τα πρώτα — αρχικά αδέξια και προσεκτικά — βήματα προς τη συμφιλίωση με την εκκλησία μας και με τον κόσμο μας.”
*Τα ενυπόγραφα κείμενα απηχούν τις απόψεις των συγγραφέων τους.Πηγή: Ηλεκτρονικό περιοδικό Public Orthodoxy.
ΦΩΤΟ ΕΠΑΝΩ: Ιερά Σύνοδος Πατριαρχείου Μόσχας ( patriarchia.ru)
